Το εκκωφαντικό εκλογικό αποτέλεσμα της 21ης Μαΐου ανέδειξε, όπως είναι γνωστό, ένα βασικό διπλό μήνυμα εκλογικής αριθμητικής. Το κυβερνών κόμμα κατάφερε να αυξήσει κατά περίπου μία μονάδα το ποσοστό των ψήφων του (Ν.Δ. 40,8% από 39,9%), με ταυτόχρονη όμως απομείωση πάνω από 1/3 της εκλογικής επιρροής που διέθετε η αξιωματική αντιπολίτευση τον Ιούλιο 2019 (ΣΥΡΙΖΑ 20,1% από 31,5%). Ομολογουμένως, δύσκολα θα θυμηθεί κανείς κάτι αντίστοιχο στο παρελθόν της εκλογικής μας ιστορίας και πάντως στα 49 χρόνια της μεταπολιτευτικής περιόδου η μοναδική άλλη περίπτωση αύξησης ποσοστού της κυβέρνησης είχε συνυπάρξει με διπλάσια αύξηση της αξιωματικής αντιπολίτευσης (εκλογές 2000 έναντι 1996: ΠΑΣΟΚ 43,8% από 41,5% και Ν.Δ. 42,7% από 38,1%).
Χωρίς αμφιβολία, η μεγάλη συρρίκνωση της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι το κύριο συμβάν αυτών των εκλογών που οφείλουμε να ερμηνεύσουμε, αλλά για να το κάνουμε θα πρέπει να συμβουλευθούμε μια στέρεη βάση παροχής στοιχείων που καλύπτει μια ευρύτερη εικόνα. Αυτή η βάση επιδιώκει κάθε φορά να αναδείξει το exit poll που διεξάγεται την ημέρα των εκλογών, κυρίως μέσω του ερωτήματος του «χρόνου απόφασης ψήφου». Ετσι, το εκλογικό σώμα διαχωρίζεται σε δύο κατά βάση κατηγορίες ψηφοφόρων. Οι σταθεροί και αποφασισμένοι «από καιρό» για την επιλογή ψήφου τους και από την άλλη οι ταλαντευόμενοι και αναποφάσιστοι.
Οπως βλέπουμε στον σχετικό πίνακα που δημοσιεύεται, η πρώτη ομάδα είναι ασφαλώς υπέρτερη πληθυσμιακά και αφορά πάνω από 7 στους 10 όσων ψήφισαν (71,4%), αλλά η δεύτερη ομάδα παρότι αφορά λιγότερο από 3 στους 10 (28,6%) δεν είναι λιγότερο σημαντική, με την έννοια ότι θα διαμορφώσει έτσι ή αλλιώς με τη στάση της το τελικό αποτέλεσμα. Παράλληλα έχει σημασία ότι η δεύτερη ομάδα διαμοιράζεται ουσιαστικά ανάμεσα σε αυτούς που δήλωσαν ότι αποφάσισαν κατά τη διάρκεια της τελευταίας προεκλογικής εβδομάδας (14,7%) και όσους απάντησαν ότι αποφάσισαν την ημέρα των εκλογών (13,9%).
Στην πραγματικότητα πάντως ο πληθυσμός δεν είναι το καθοριστικό μέγεθος, αλλά η ίδια η συμπεριφορά. Οπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα, υπάρχει μια καταλυτικής σημασίας αρχική ήδη εκλογική συμπεριφορά. Στην πρώτη ομάδα, των κατασταλαγμένων, οι ψηφοφόροι της Ν.Δ. προσεγγίζουν σχεδόν τους μισούς (47,5%) – όπως αντιπροσωπεύει το 33,9% που συγκεντρώνει, έναντι μόλις 14,7% του ΣΥΡΙΖΑ (είναι το 20,6% της ομάδας). Η είδηση δηλαδή που μας παρέχει το exit poll είναι ότι η Ν.Δ. συγκέντρωνε στους αποφασισμένους ψηφοφόρους υπερδιπλάσιο ποσοστό από τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος έφθασε στην τελευταία εβδομάδα των εκλογών με χάντικαπ 19,2 μονάδων.
Οπως προκύπτει από το exit poll της 21ης Μαΐου, η ψήφος της τελευταίας στιγμής δεν επηρέασε τον ήδη διαμορφωμένο συσχετισμό.
Η συνέχεια είναι ασφαλώς πολύ πιο ισορροπημένη και στην πράξη η Ν.Δ. πρόσθεσε στο ποσοστό της ακόμη 6,9% έναντι του 5,4% που πρόσθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ για να φτάσουμε στο τελικό αποτέλεσμα. Εχει όμως σημασία να παρατηρήσουμε ότι, ενώ τα δύο κόμματα συγκέντρωσαν συνολικά σχεδόν το 61% των ψήφων, στη δεύτερη ομάδα διαθέτουν αθροιστικά μόνο 43% (Ν.Δ. 24,1% – ΣΥΡΙΖΑ 18,9%). Με άλλα λόγια, η επιλογή ψήφου των αναποφάσιστων κατευθύνθηκε σε μεγάλο βαθμό στα υπόλοιπα κόμματα και είναι χαρακτηριστικό ότι τα απόλυτα ποσοστά του εκλογικού σώματος που παρουσιάζονται στον πίνακα αντιστοιχούν ποσοστιαία στη δεύτερη ομάδα σε περίπου 15% για το ΠΑΣΟΚ και 6% που επέλεξαν τελικά Ελληνική Λύση είτε Πλεύση Ελευθερίας ή Νίκη, χωρίς να αγνοείται και το περίπου 14% που επέλεξε άλλα μικρότερα κόμματα κάτω του 1%.
Με αυτά τα δεδομένα θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να τονιστεί ότι η μεγάλη διασπορά ψήφων που παρατηρείται στην (δεύτερη) ομάδα των ταλαντευόμενων ψηφοφόρων δεν αποτελεί έκπληξη, όπως δεν εκπλήσσει και το πλήθος της (σχεδόν 29%). Παρά την κάποια υπερβολή που σίγουρα υπάρχει στο πληθυσμιακό στοιχείο, έχουν παρουσιαστεί ανάλογα και τα δύο σε παλαιότερα exit polls και δεν θα επεσήμαινε κανείς εμπειρικά ότι σε αυτές τις εκλογές εμφανίστηκε κάτι πολύ ιδιαίτερο. Αρκεί να αναφερθεί ότι σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία των εκλογών του 2019, η Ν.Δ. είχε συγκεντρώσει και πάλι 24% στους ψηφοφόρους της τελευταίας στιγμής, ενώ και ο ΣΥΡΙΖΑ (που κατάφερε να φτάσει μάλλον απροσδόκητα στο ψηλό 31,5%) είχε μόλις 28%.
Βεβαίως, ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε ίσως να διεκδικήσει κάτι ελάχιστα καλύτερο απ’ ό,τι συγκέντρωσε τελικά στις επιλογές των αναποφάσιστων, χωρίς να διαφοροποιείται φυσικά η ουσία και το συμπέρασμα της καταγραφής του εκλογικού αποτελέσματος. Η μεγάλη συρρίκνωσή του είχε επισυμβεί πριν από την τελική ευθεία των εκλογών και αυτό ήταν άλλωστε το στοιχείο που εξέπληττε και «παραμόρφωνε» εντέλει τις δημοσκοπήσεις που διεξάγονταν.
Ο κ. Πάνος Σταθόπουλος είναι διευθυντής Επιστημονικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής.
