Εδώ και πολλές δεκαετίες τα λεγόμενα «εθνικά θέματα» σπανίως κρίνουν μια εκλογική αναμέτρηση. Το γεγονός ότι μετά το 1974 καμία εκλογική αναμέτρηση δεν διεξήχθη στη σκιά μιας εθνικής τραγωδίας, αλλά και η σταδιακή διαμόρφωση ευρύτερων συγκλίσεων σε σχέση με τον προσανατολισμό και τη στρατηγική της χώρας, δεν αναδείκνυε τα ζητήματα αυτά ως βασική διαιρετική τομή. Υφέσεις και εξάρσεις στην προεκλογική ρητορική πάντα υπήρχαν, καθώς –εκτός από τις όποιες επιμέρους διαφωνίες– ο πειρασμός του δημαγωγικού λαϊκισμού ήταν πάντα ισχυρός. Επίσης, τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, άμυνας και ασφάλειας της χώρας έχουν τη δική τους βαρύτητα στη διαμόρφωση της εικόνας κάθε πρωταγωνιστή. Κατά κανόνα, όμως, οι εκλογές κρίνονταν στα ζητήματα εσωτερικής διακυβέρνησης, στη γενική αίσθηση για την πορεία της χώρας και φυσικά στη σύγκριση των πολιτικών πρωταγωνιστών.
Η πιο πρόσφατη συγκυρία όπου ένα «εθνικό ζήτημα» είχε κεντρική θέση σε μια μακρά προεκλογική περίοδο ήταν η συμφωνία των Πρεσπών στις εκλογές του 2019. Μελετώντας ωστόσο την εξέλιξη των εκλογικών τάσεων της περιόδου 2016-2019, προκύπτει ξεκάθαρα ότι η όλη αντιπαράθεση γύρω από το ζήτημα δεν ήταν τόσο καθοριστική για το τελικό αποτέλεσμα. Η δημοσκοπική διαφορά υπέρ της Ν.Δ. είχε παγιωθεί πριν από την υπογραφή (Ιούνιος 2018) και την επικύρωση (Ιανουάριος 2019) της συμφωνίας των Πρεσπών και δεν ήταν προϊόν της. Αυτό που κυρίως έπληξε τον ΣΥΡΙΖΑ σε σχέση με τη συμφωνία των Πρεσπών ήταν οι χειρισμοί του γύρω από το ζήτημα. Η απόπειρα να το καταστήσει διαιρετική τομή, οι μεταπηδήσεις βουλευτών για να επιτευχθεί η επικύρωσή της κ.λπ., καθώς και η επιδέξια στάση της Ν.Δ. Και σε μικρότερο βαθμό η στάση του κόσμου απέναντι στη συμφωνία καθαυτή. Ακόμα και σε ό,τι αφορά στο τοπικό εκλογικό αποτύπωμα, η πτώση του ΣΥΡΙΖΑ στους νομούς της Μακεδονίας ήταν κάπως μεγαλύτερη, αλλά όχι εμφατικά μεγαλύτερη από την πανελλαδική τάση (5%-6% μεσοσταθμικά στη Μακεδονία και 4% πανελλαδικά).
Αλλά και τα υπόλοιπα κόμματα, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αυτοπροσδιορίστηκαν στο πολιτικό τοπίο βάσει της συγκεκριμένης συμφωνίας, επίσης δεν κατάφεραν να αντιστρέψουν τη γενικότερη πολιτική δυναμική που είχε διαμορφωθεί. Οι ΑΝΕΛ, παρά τη διαφοροποίηση και την αποχώρησή τους από την κυβέρνηση του κ. Τσίπρα, εξαϋλώθηκαν. Ενώ το ίδιο συνέβη και με το Ποτάμι, το οποίο, αν και ήταν το κόμμα χάρη στο οποίο πέρασε τελικά η συμφωνία των Πρεσπών, δεν καρπώθηκε το παραμικρό από τους (μη αριστερούς, έστω) ψηφοφόρους που ήταν υπέρ της.
Αν κοιτάξουμε ακόμα παλαιότερα, θα δούμε και άλλες περιπτώσεις που η επίδραση των ζητημάτων «εθνικού χαρακτήρα» δεν ήταν απολύτως καθοριστική.
Τα όποια τραύματα δημιούργησε η κρίση των Ιμίων τον Ιανουάριο 1996 δεν εμπόδισαν τον Κώστα Σημίτη να κερδίσει τις εκλογές του Σεπτεμβρίου της ίδιας χρονιάς. Ομοίως, ούτε η υπόθεση Οτσαλάν τον Φεβρουάριο 1999 (με τον ακόμα πιο αρνητικό αντίκτυπο και τις παραιτήσεις τριών υπουργών τής τότε κυβέρνησης) εμπόδισε το ΠΑΣΟΚ να κερδίσει τις εκλογές ένα χρόνο αργότερα.
Σε όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις, τα συναισθήματα που γεννήθηκαν με αφορμή μια πρόσκαιρη ένταση με επίκεντρο εθνικά ζητήματα ή ζητήματα εξωτερικής πολιτικής δεν ανέτρεψαν τις γενικότερες τάσεις που είχαν δημιουργηθεί στα υπόλοιπα πεδία πολιτικής.
Ζητούμενο για όλους όμως πλέον είναι να μη χαθεί το μέτρο με ρητορική και λογικές που θα δυσκολέψουν τους προσεκτικούς χειρισμούς που πάντα απαιτούνται στη Θράκη.
Μόνη εξαίρεση, ίσως, ήταν οι εκλογές του 1993. Η πρώιμη εκείνη σύγκρουση γύρω από το «Μακεδονικό» έβαλε την τότε κυβέρνηση της Ν.Δ. σε μια παρατεταμένη αρνητική περιδίνηση, η οποία, αν και δεν ήταν ο μόνος λόγος της ήττας της, αναμφίβολα συνέβαλε στη διαμόρφωση ενός αρνητικού για εκείνη πολιτικού περιβάλλοντος.
Με βάση τα παραπάνω αλλά και το πρόσφατο αποτέλεσμα των εκλογών της 21ης Μαΐου, το ερώτημα που αβίαστα προκύπτει είναι αν δικαιολογείται η πολιτική ένταση των τελευταίων ημερών με αφορμή την εκλογική συμπεριφορά της μειονότητας στη Θράκη.
Κάποιοι ψέγουν τον ΣΥΡΙΖΑ ότι ψαρεύει ψήφους σε θολά νερά και ανέχεται τη δράση μηχανισμών που έρχονται σε αντίθεση με τα εθνικά μας συμφέροντα. Ενώ κάποιοι άλλοι ψέγουν τη Ν.Δ. ότι σηκώνει υπερβολικά το ζήτημα, με μια ρητορική που σε ορισμένα σημεία της μπορεί να θεωρηθεί παρεξηγήσιμη, για να πλήξει μάλιστα έναν αντίπαλο που είναι ήδη πεσμένος στο καναβάτσο.
Πολιτικά η Ν.Δ. κατάφερε όντως να στριμώξει έτι περαιτέρω τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος αντέδρασε με μεγάλη αμηχανία. Ζητούμενο για όλους όμως πλέον είναι να μη χαθεί το μέτρο με ρητορική και λογικές που θα δυσκολέψουν τους προσεκτικούς χειρισμούς που πάντα απαιτούνται στη συγκεκριμένη περιοχή.
Ο Μιτεράν είχε πει ότι «στις εκλογές, περισσότερο από φίλους, χρειάζεσαι εχθρούς». Το θέμα είναι όταν οι εκλογές τελειώσουν να μη σου έχουν μείνει μόνο οι εχθροί…
Ο κ. Ευτύχης Βαρδουλάκης είναι σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας.
