Eρευνες επί ερευνών προσπαθούν να σκιαγραφήσουν την ψυχολογία του ψηφοφόρου και πώς αυτή θα επηρεάσει την εκλογική αναμέτρηση. Στην Ελλάδα τα επιτελεία των πολιτικών κομμάτων προσπαθούν τα τελευταία 24ωρα να ανιχνεύσουν αν κάτι θα αλλάξει μεταξύ των δύο αναμετρήσεων.
Σύμφωνα με τον Αντώνη Γαρδικιώτη, αναπληρωτή Καθηγητή Κοινωνικής Ψυχολογίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας στο ΑΠΘ, οι παράγοντες που επηρέασαν τους ψηφοφόρους στις πρώτες εκλογές είναι οι ίδιοι που θα τους επηρεάσουν και στις δεύτερες. «Είναι το γενικό κλίμα ανασφάλειας και αβεβαιότητας, η αποστασιοποίησή τους από την πολιτική και τους θεσμούς αλλά και η μεγάλη επιρροή από τα ΜΜΕ που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες αντιλαμβάνονται τα πράγματα». Όπως αναφέρει, οι πολίτες αναζητούν μηνύματα ελπίδας καθώς ο τρόπος που ψηφίζουν εξαρτάται άμεσα από τον τρόπου αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα αλλά και το μέλλον τους.
Λογική ή συναίσθημα
Όπως αναφέρει ο ίδιος, στο δίπολο λογικής και συναισθήματος, οι διαθέσιμες έρευνες δείχνουν πως οι πολίτες τείνουν να λαμβάνουν αποφάσεις κυρίως με γνώμονα το δεύτερο. «Κάποια μοντέλα παλαιότερα έλεγαν ότι η πολιτική σκέψη βασίζεται στη λογική αποτίμηση και επεξεργασία των δεδομένων. Δεν συμβαίνει όμως αυτό. Σε μεγάλο βαθμό πλέον επηρεαζόμαστε από εντυπώσεις και συναισθήματα», αναφέρει προσθέτοντας πως τελικά μεγάλο ρόλο παίζει το ποιος έχει τη δύναμη να καθορίσει και να κατασκευάσει την ατζέντα και να φτιάξει κλίμα. «Οι άνθρωποι νιώθουν πως πηγαίνουν προς μία κατεύθυνση χωρίς να μπορούν να πουν πώς το ένα ή το άλλο τους οδήγησε στην απόφαση αυτή». O Τζον Κρόσνικ, καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, που έχει αφιερώσει την καριέρα του στη συμπεριφορά του ψηφοφόρου, το είχε πει με μια φράση: «Στην πραγματικότητα, όλη η διαδικασία λήψης αποφάσεων γίνεται ασυνείδητα».
Πολιτική αποσταστιοποίηση
Σύμφωνα με τον κ. Γαρδικιώτη, η μη λογική επεξεργασία των δεδομένων από μερίδα ψηφοφόρων σχετίζεται άμεσα με την αποστασιοποίηση αυτών και τη χαμηλή εμπιστοσύνη που δείχνουν στους πολιτικούς και τα κόμματα. Σε έρευνα που πραγματοποίησε ο ίδιος με προπτυχιακούς φοιτητές του τμήματος Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ αποδεικνύεται -μεταξύ άλλων- πως οι πολίτες δεν πιστεύουν ιδιαίτερα πως η πολιτική διαδικασία θα εξυπηρετήσει τους σκοπούς και τα συμφέροντά τους, με αποτέλεσμα να απομακρύνονται από την πολιτική. «Υπάρχει αρκετά χαμηλή σύνδεση με την πολιτική αλλά κυρίως με τους πολιτικούς και τα κόμματα. Η σημασία του πολιτικού προγράμματος υποχωρεί, η ιδεολογία υποχωρεί και εξαιτίας αυτή της χαμηλής ψυχολογικής ταύτισης, βλέπουμε και στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες χώρες να υπάρχει μια ρευστότητα -οι άνθρωποι μετακινούνται εύκολα από τον ένα πολιτικό χώρο στον άλλο- η οποία ήταν αδιανόητη στις προηγούμενες δεκαετίες του ’80 και του ’90».
Το αποτέλεσμα των πρώτων εκλογών
Όπως σημειώνει ο αναπληρωτής καθηγητής, το αποτέλεσμα των πρώτων εκλογών σίγουρα παίζει έναν ρόλο αλλά δεν αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά τη στάση των ψηφοφόρων. Χαρακτηριστικά αναφέρει πως σε τέτοιες εκλογικές αναμετρήσεις δεν υπάρχουν συνήθως μεγάλες αλλαγές και οι ψηφοφόροι τείνουν να παραμένουν πιστοί στις αρχικές τους επιλογές, καθώς δεν έχει αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα και άρα ψηφίζουν.
«Παίζει σίγουρα σε κάποιο βαθμό ρόλο και η συσπείρωση γύρω από τον νικητή. Οι δημοσκοπήσεις τουλάχιστον δείχνουν πως οι πολίτες δηλώνουν πως θα δώσουν παρόμοια αποτελέσματα στη ΝΔ, ενώ στα υπόλοιπα κόμματα θα υπάρξουν κάποιες διαρροές».
Το ναυάγιο της Πύλου και τα Τέμπη
Ο κ. Γαρδικιώτης επισημαίνει ακόμα πως ούτε σημαντικά γεγονότα που σημειώθηκαν στο μεσοδιάστημα, όπως το ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου, αναμένεται να επηρεάσουν τους ψηφοφόρους, κυρίως -όπως εξηγεί- λόγω του τρόπου που παρουσιάστηκαν από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Όπως τονίζει, σημασία έχει ποια πληροφορία έρχεται στους πολίτες και πώς φτάνει σε αυτούς, ποια είναι δηλαδή η πλαισίωση. «Το ναυάγιο της Πύλου έγινε αντιληπτο μέσα σε μια πλαισίωση περισσότερο εθνικής ταυτότητας παρά ανθρωπιστικής τραγωδίας. Αντίστοιχα, τα αποτελέσματα της Επιτροπής των Εμπειρογνωμόνων (σσ για το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών) δεν ακούστηκαν ιδιαίτερα στα ΜΜΕ ή συζητήθηκαν με έναν αρκετά ουδέτερο, και “ειρηνοποιητικό” τρόπο. Συνεπώς και τα Τέμπη, που ήταν ένα τόσο κρίσιμο συμβάν, φαίνεται να μην βαραίνει τόσο πολύ τη λήψη αποφάσεων των ψηφοφόρων».
