Σεξιστικά σχόλια ανδρών πολιτικών σε γυναίκες πολιτικούς, επιλεκτικές αναφορές στην τηλεόραση για την εξωτερική εμφάνιση βουλευτριών με αφορμή την ορκωμοσία τους, φωτογραφίες που εστιάζουν αποκλειστικά στο ντύσιμό τους και φυσικά δεκάδες σχόλια στα social media με εμφανή τη χρήση μη συμπεριληπτικής γλώσσας.
Τις τελευταίες ημέρες γυναίκες που έχουν πολιτευτεί, ανεξαρτήτως κόμματος, έργου και επαγγελματικής πορείας/καταξίωσης δέχονται σεξιστικές επιθέσεις για τις προσωπικές τους επιλογές. Σύμφωνα με την παγκόσμια βιβλιογραφία οι επανειλημένες αναφορές στην εξωτερική εμφάνιση, στο στιλ, ακόμη και σε αποφάσεις ζωής όπως η δημιουργία ή όχι οικογένειας, έχουν τις περισσότερες φορές στόχο την υποτίμηση (trivialization).
Εν προκειμένω, δύο γυναίκες πολιτικοί, η Σοφία Ζαχαράκη και η Τζώρτζια Κεφαλά μπήκαν στη διαδικασία να υπερασπιστούν τον εαυτό τους για τα σχόλια που δέχτηκαν, δίνοντας έτσι το μήνυμα πως καμία τέτοια πρακτική δεν περνάει αδιαμαρτύρητα.
Mιλώντας στην «Κ» η ομότιμη καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης του ΕΚΠΑ, Μάρω Παντελίδου Μαλούτα και η διδάσκουσα και ερευνήτρια στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, project manager του έργου PRESS για το ΕΚΠΑ για την κάλυψη από τα ΜΜΕ σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας, Σοφία Καναούτη, εξηγούν γιατί ακόμη και σήμερα οι άνδρες πολιτικοί κρίνονται με πολύ διαφορετικά κριτήρια απ΄ό,τι οι γυναίκες.
Η δυσκολία της γλώσσας να αποδώσει στο θηλυκό θέσεις με αίγλη και εξουσία
«Δεν θα ενοχοποιήσουμε τις γυναίκες και για τον σεξισμό που δέχονται. Απαντούν διότι τις προκαλούν να απαντήσουν. Οι άνδρες πολιτικοί κρίνονται προφανώς με άλλα κριτήρια και εγκαλούνται για άλλα θέματα, ακριβώς επειδή η πολιτική υπήρξε ιστορικά το πρωταρχικά αποκλειστικά ανδρικό πεδίο δραστηριότητας. Οι γυναίκες απέκτησαν πολιτικά δικαιώματα με καθυστέρηση και ποτέ δεν έγιναν αποδεκτές ως απολύτως ισότιμες με τους άνδρες, ειδικά στο πολιτικό προσκήνιο», εξηγεί κ. Παντελίδου Μαλούτα προσθέτοντας πως ο διάχυτος σεξισμός πρωτοστατεί στην πολιτική.
Σύμφωνα με την ίδια ακόμη και σήμερα είναι χαρακτηριστική η δυσκολία της γλώσσας μας να αποδώσει στο θηλυκό θέσεις με αίγλη και εξουσία.
«Ακόμα και το “βουλεύτρια”, γραμματικά ορθό κατά το χορεύτρια, αντιμετωπίζει δυσκολίες για να καθιερωθεί. Οι γυναίκες στη Βουλή, συνήθως αποκαλούνται “γυναίκες βουλευτές”, με τους άνδρες να παραμένουν “βουλευτές”, σκέτο. Ως νόμιμοι ιδιοκτήτες και της πολιτικής αντιπροσώπευσης», αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Σεξιστικές επιθέσεις κάνουν τα άτομα που εξαρτώνται από τον αυταρχισμό τους»
Από την πλευρά της η κ. Καναούτη τονίζει πως τέτοιες σεξιστικές επιθέσεις κάνουν συνήθως άτομα που η ταυτότητά τους εξαρτάται από τον αυταρχισμό τους.
«Τα συγκεκριμένα άτομα δεν μπορούν να ορίσουν τον εαυτό τους θετικά και δεν έχουν ποιότητες που θέλουν να έχουν. Θυμάμαι τη συνειδητοποίηση που συνυπάρχει με τους κακοποιητές στο σχολείο, τους bullies: ότι δηλαδή χρειάζεται να υποτιμούν άλλους, για να νιώθουν δυνατοί. Επομένως ένα αυταρχικό άτομο νιώθει δυνατό όταν επιτίθεται σε κάποιον/κάποια που θεωρεί αδύναμη κοινωνικά, για να επιβεβαιωθεί, το οποίο είναι παράδειγμα μίας ύπουλης δειλίας.
Η ερευνήτρια σχολιάζει επίσης τη μερίδα του ανδρικού φύλου που δεν βλέπει κάτι μεμπτό στην άσκηση σεξιστικής συμπεριφοράς και τη χρήση συγκεκριμένου λεξιλογίου που κατηγοριοποιεί τις γυναίκες πολιτικούς ειδικά και τις γυναίκες γενικά.
«Οι άντρες που δηλώνουν παρα τις εξηγήσεις, ότι δεν θεωρούν πως οι γυναίκες δέχονται σεξιστικές επιθέσεις επιβεβαιώνουν έναν κανόνα με άντρες σε περίοπτες θέσεις, που ποτέ δεν χρειάστηκε να τους ζητήσουν το ασήμαντο, που δεν τους έβαλαν παράλογα εμπόδια – πώς να ντύνονται, πώς να μιλούν, πώς να φέρονται, να έχουν ή να μην έχουν παιδιά, πώς να μη γερνάνε, πώς να μην παχαίνουν, πώς να μη δείχνουν πολύ στήθος και συνάμα να δείχνουν. Η συνενοχή αυτών των ανδρών που δεν καταλαβαίνουν, είναι αυτό ακριβώς, το ότι δεν καταλαβαίνουν», επεξηγεί η ίδια, υπενθυμίζοντας πως μία σεξιστική κοινωνία σου ζητά πάντα αντιφατικά πράγματα.
Κεκαλυμμένος ή φανερός σεξισμός;
Σχετικά με το αν εκτός από τις εμφανείς σεξιστικές επιθέσεις, επικρατεί και κεκαλυμμένος σεξισμός εξαιτίας της πολιτικής ορθότητας που μας διέπει, η κ. Καναούτη θεωρεί πως αυτός μπορεί να εκδηλωθεί με πολλούς τρόπους και στην πολιτική.
«Κεκαλυμμένος σεξισμός είναι όταν ένας πολιτικός απευθύνεται σε μία πολιτικό σχολιάζοντας τη φωτογένειά της και όχι τις πολιτικές της θέσεις. Μπορεί επίσης να είναι όταν ένας πολιτικός θεωρεί ότι είναι καλύτερος από μία γυναίκα χωρίς να έχει αποδεικτικά στοιχεία ή όταν αναλαμβάνει να «εξηγήσει» σε μία γυναίκα πολιτικά πράγματα που ήδη εκείνη γνωρίζει καλύτερα (το λεγόμενο mansplaining).
Από την πλευρά της η κ. Παντελίδου Μαλούτα δεν βλέπει τίποτα κεκαλυμμένο στον σεξισμό που βιώνουν οι γυναίκες σε όλα τα πεδία και στην πολιτική.
Δεν έχουν γίνει αρκετά βήματα για την εξάλειψη της δομικής έμφυλης ανισότητας
«Στο δε πολιτικό πεδίο, οι διακρίσεις κατά των γυναικών είναι τέτοιες, ώστε το ποσοστό γυναικών στη Βουλή και την κυβέρνηση υστερεί σαφώς στην Ελλάδα έναντι του μέσου ευρωπαϊκού, ενώ κατά κανόνα, οι λίγες γυναίκες, τοποθετούνται σε θέσεις που προσλαμβάνονται ως προέκταση των παραδοσιακών ρόλων τους. Ο σεξισμός είναι έκδηλος, λιγότερο ή περισσότερο ευγενικά, ενώ συστηματικά ενοχοποιεί τις ίδιες τις γυναίκες για την κατωτερότητα στη θέση τους», επισημαίνει η καθηγήτρια τονίζοντας πως εκτός από την πολιτική, η γυναίκα υποτιμάται σήμερα τόσο από τα ΜΜΕ όσο και από την ίδια τη χρήση της γλώσσας.
«Σκεφτείτε τις συνδηλώσεις που έχουν τα παράγωγα της λέξης άνδρας, με τις θετικές σημασίες τους (ανδρώνομαι, αντρίκιος, ανδροπρεπής) και αντίστοιχα, τα παράγωγα της «γυναίκας» (γυναικούλα, γυναικωτός ή και το εκθηλύνομαι) με τις αρνητικές. (Η Άννα Φραγκουδάκη έχει ασχοληθεί υπέροχα με το θέμα του σεξισμού στη γλώσσα, ήδη από τη δεκαετία του 1980.)» Αυτό δείχνει πως όσα βήματα και αν έχουν γίνει, αυτά δεν είναι αρκετά για την εξάλειψη της -νομιμοποιούμενης στη γλώσσα μας- δομικής έμφυλης ανισότητας. Η τελευταία προϋποθέτει πολλά περισσότερα από κάποια μέτρα πολιτικής για τη στήριξη των γυναικών στην άσκηση των πάντα δικών τους υποτιμημένων ρόλων. Χρειάζεται δε και πολιτική βούληση, όπως και κατανόηση της κοινωνικής λειτουργίας του φύλου. Τα δύο τελευταία σίγουρα δεν είναι κεκτημένα», καταλήγει η κ. Παντελίδου Μαλούτα.
