Δύο προσωπικότητες φαίνονται επικρατέστερες μεταξύ των υποψηφίων για την ηγεσία της ελληνικής Αριστεράς σήμερα. Η Εφη Αχτσιόγλου και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος. Η πρώτη, μια νέα γυναίκα με αποδεδειγμένες ικανότητες και με επικοινωνιακή έλξη, ο δεύτερος, μία από τις πιο βαθιά καλλιεργημένες προσωπικότητες της ελληνικής πολιτικής σκηνής (που δεν διαθέτει πάνω από 2-3), με ικανότητα πρωτότυπης σκέψης και διεθνές προφίλ. Το μειονέκτημα, όμως, του δεύτερου επικρατέστερου είναι η σύνδεσή του με την κομματική ομαδοποίηση («53», «Ομπρέλα»). Θα μπορέσει να την υπερβεί τώρα δημιουργώντας ένα σοβαρό αλλά φρέσκο αριστερό κόμμα; Το μειονέκτημα της πρώτης υποψηφιότητας, το οποίο μπορεί να αποδειχτεί πάντως και πλεονέκτημα, είναι ότι συνιστά σημαίνον με κυμαινόμενο σημαινόμενο. Η ενδεχομενικότητα είναι η δύναμή της αυτή τη στιγμή. Θα γίνει ένας θηλυκός Τσίπρας; Θα εκπέμψει ένα λόγο σαφή ή θα επαναλάβει γενικότητες που θολώνουν την εικόνα, όπως έγινε έως τώρα, ή θα μας εκπλήξει; Ακόμη άδηλον. Ενδεχομένως, μια τολμηρή «θηλυκοποίηση της πολιτικής», που δεν σημαίνει μόνο περισσότερες γυναίκες που συμπεριφέρονται σαν άνδρες, αλλά αλλαγή ύφους και φιλοσοφίας σε μια κοινωνία στην οποία η πολιτική και η επικοινωνία αντανακλά τα πλέον αρσενικά (μάτσο) χαρακτηριστικά της, θα αιφνιδιάσει ευχάριστα και θα ανατρέψει τους κανόνες του παιχνιδιού, αν επιχειρηθεί με συνέπεια και πληρότητα. Η εποχή την ευνοεί και η ελληνική κοινωνία θα τη δεχτεί ανακουφιστικά. Θα το κάνει;
Η ενδεχομενικότητα ωστόσο περιλαμβάνει και τη μεταβατικότητα, δηλαδή να μην αποτελέσει καμιά από τις δύο υποψηφιότητες μια διάδοχη βιώσιμη λύση ηγεσίας, αλλά ένα μεταβατικό interim. Γιατί εκείνο που διακυβεύεται δεν είναι η ηγεσία ενός κόμματος, αλλά η ανασυγκρότηση ενός χώρου: της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς. Και εδώ, κατά τη γνώμη μου, φαλκιδεύει τα πράγματα το σύνδρομο της reconquista, δηλαδή της ανακατάκτησης της απολεσθείσας επικράτειας. Το ΠΑΣΟΚ επιδιώκοντας την επανακατάκτηση της ηγεμονίας του στην αντιπολίτευση ξαναπέφτει στον παλιό κομματισμό, όπου τα ουτιδανά κέρδη υποθηκεύουν την αναζήτηση ενός νέου ρόλου. Στον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. η πολιτική της επανακατάκτησης αφορά τον ανεύρετο ριζοσπαστισμό της περιόδου της κρίσης. Είναι αλήθεια ότι η κρίση, στον ίδιο βαθμό που έθρεψε το κοινωνικό φαντασιακό για εναλλακτικές μορφές διακυβέρνησης και κοινωνικής διευθέτησης, στον ίδιο βαθμό, και περισσότερο βίαια, το ψαλίδισε. Ως συνέπεια, η ελληνική Αριστερά παρήγαγε περισσότερο ριζοσπαστικό καπνό, παρά πραγματικές ριζοσπαστικές προτάσεις. Ο ριζοσπαστισμός όμως δεν ανήκει στα αγαθά διαρκείας. Είναι αλογάκι που αν δεν καταφέρεις να το ιππεύσεις στην ώρα του, φεύγει και χάνεται.
Ο ριζοσπαστισμός δεν ανήκει στα αγαθά διαρκείας. Είναι αλογάκι που αν δεν καταφέρεις να το ιππεύσεις στην ώρα του, φεύγει και χάνεται.
Αν επομένως η ανασύνθεση του δημοκρατικού και προοδευτικού χώρου είναι το μείζον για τη νέα, μελλοντική ηγεσία της Αριστεράς, και έχει σοβαρές πιθανότητες να γίνει, χρειάζεται αναπροσαρμογή στα δεδομένα και προβολή ενός πλαισίου μεταρρυθμίσεων ως απάντηση στο ερώτημα τι είδους κοινωνία θέλουμε, τι είδους κοινωνία θα αντιμετωπίσει την πολυκρίση που μας περιβάλλει, ποιες υπερβάσεις μπορούν να γίνουν. Μερικές φορές δεν κερδίζουν αυτοί που κυνηγούν το αλογάκι της reconquista, αλλά ξετρυπώνουν την πονηρία της ιστορίας, μια ξεχασμένη φιλοσοφική έννοια στην κουλτούρα του προφανούς.
Πάντως, αν η Δεξιά έχει σύμμαχο τον χρόνο, η Αριστερά ανέκαθεν βασιζόταν στον καιρό. Και αν η μια μετά την άλλη οι ευκαιρίες χάνονται, όπως τώρα με τις δημοτικές, δεν είναι σίγουρο ότι η Αριστερά θα συνεχίσει να υπάρχει.
Ο κ. Αντώνης Λιάκος είναι ομότιμος καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
