Τα τελευταία χρόνια ο Ιούλιος αποτελεί μήνα-κλειδί για την προώθηση μιας φιλελληνικής νομοθετικής ατζέντας στο Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών. Δεδομένης της διακοπής του Αυγούστου, ο Ιούλιος είναι εξαιρετικά φορτωμένος, καθώς και τα δύο σώματα του Κογκρέσου προσπαθούν να περάσουν τις εκδοχές τους για τα δύο ετήσια νομοσχέδια που «πρέπει να εγκριθούν» – την Πράξη Εξουσιοδότησης Εθνικής Αμυνας (National Defense Authorization Act – NDAA) και τον Νόμο για τις Πιστώσεις (Appropriations Act). Εκείνη την περίοδο το 2018 προωθήθηκε τροπολογία της NDAA που σταματάει τις πωλήσεις F-35 στην Τουρκία. Το 2019 είδαμε τροπολογία στην NDAA για την άρση του εμπάργκο όπλων στην Κύπρο και τροπολογία στις Πιστώσεις που ενσωματώνει τον νόμο για την ασφάλεια και την ενεργειακή εταιρική σχέση στην Ανατολική Μεσόγειο. Το 2021 το νομοσχέδιο για την Αμυντική και Διακοινοβουλευτική Εταιρική Σχέση ΗΠΑ – Ελλάδας έγινε νόμος μέσω τροπολογίας της NDAA. Και πέρυσι υπήρξε η τροπολογία που έθετε ως προϋπόθεση για τις πωλήσεις F-16 στην Τουρκία τον τερματισμό της πολεμικής δράσης στο Αιγαίο από την Αγκυρα (αν και η τροπολογία αυτή δεν έγινε νόμος, η πολιτική συζήτηση που προκάλεσε άλλαξε την πολιτική των ΗΠΑ).
Με την τροπολογία του 2023 στην NDAA, η βουλευτής Γκρέις Μενγκ και η Επιτροπή Ελληνικών Θεμάτων συνέχισαν αυτή την «παράδοση» του Ιουλίου. Δεδομένου ότι η δημοσιοποίηση της τροπολογίας έχει επικεντρωθεί σε ένα μόνο μέρος της –και δυστυχώς έχει παρατεθεί λάθος αυτό το μέρος–, ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στην πραγματική ουσία της τροπολογίας και γιατί είναι τόσο σημαντική.
Η τροπολογία δεν θεσπίζει καμία βάση. Aυτό που κάνει είναι να απαιτεί από τον υπουργό Αμυνας και τον υπουργό Εξωτερικών να υποβάλουν από κοινού στις αρμόδιες επιτροπές του Κογκρέσου μια έκθεση σχετικά με τη σχέση ασφαλείας μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ελλάδας. Η έκθεση αυτή πρέπει να περιλαμβάνει τέσσερα στοιχεία.
1. Μια περιγραφή των δικαιωμάτων στρατιωτικής εγκατάστασης που παραχωρούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες βάσει της επικαιροποιημένης Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας ΗΠΑ – Ελλάδας (MDCA) που υπογράφηκε στις 14 Οκτωβρίου 2021. Ο Φεβρουάριος του 2022 έμελλε να σηματοδοτήσει, για το ορατό μέλλον, την έναρξη μιας νέας φάσης στην παγκόσμια πολιτική. Η MDCA ήταν στρατηγικής σημασίας ακόμη και την εποχή που προηγήθηκε της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, αλλά έχει γίνει πολύ πιο σημαντική από ό,τι θα περίμενε το 2021 οποιοσδήποτε εμπλεκόμενος στην υπογραφή της. Το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης έχει συγκεντρώσει αρκετή προσοχή –σε ακροάσεις στο Κογκρέσο, σε αναλύσεις δεξαμενών σκέψης, σε άρθρα των New York Times– αλλά και άλλες εγκαταστάσεις έχουν επίσης αυξήσει τη σπουδαιότητά τους. Τα μέλη του Κογκρέσου που υποστήριξαν αυτή την τροπολογία γνωρίζουν τις πρόσφατες αντιπροσωπείες του στην αεροπορική βάση της Λάρισας και το Στεφανοβίκειο και θεώρησαν σημαντικό το υπόλοιπο Κογκρέσο και το αμερικανικό κοινό να γνωρίζουν τα δυνατά περιουσιακά στοιχεία που παρέχει η Ελλάδα.
2. Μια περιγραφή των αμερικανικών δραστηριοτήτων και επενδύσεων στις βάσεις που καλύπτονται από την MDCA από τη θέσπισή της. Πάρα πολλοί αναλυτές σχολιάζουν στον ελληνικό Τύπο λέγοντας «πρέπει να καταλάβετε το αμερικανικό σύστημα» και στη συνέχεια το εξηγούν λανθασμένα. Δεδομένου ότι οι διμερείς σχέσεις ΗΠΑ – Ελλάδας έχουν ανέλθει σε υψηλά επίπεδα και έχουν δυναμική να διευρυνθούν ακόμη περισσότερο, το ελληνικό κοινό αξίζει μια πραγματική κατανόηση της διαδικασίας χάραξης πολιτικής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σύμφωνα με το αμερικανικό Σύνταγμα, το Κογκρέσο –και όχι ο πρόεδρος– είναι εκείνο που ασκεί την «εξουσία του πορτοφολιού». Βιώνουμε μια άνευ προηγουμένου περίοδο φιλελληνικής νομοθεσίας, αλλά αυτό δεν πρέπει να μας βάζει σε πειρασμό να ξεχάσουμε τι προηγήθηκε. Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε –για την ακρίβεια από την αρχή της προεδρίας Τραμπ– που διατυπώθηκαν προτάσεις για περικοπή του ποσού που λάμβανε η Ελλάδα στο πλαίσιο ορισμένων αμυντικών προγραμμάτων (πρόγραμμα Διεθνούς Στρατιωτικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης) και υπήρχαν αντιρρήσεις ακόμη και για ονομαστικά ποσά προς στην ξένη στρατιωτική χρηματοδότηση της Ελλάδας. Τα μέλη της επιτροπής ελληνικών θεμάτων σίγουρα το θυμούνται αυτό και γνωρίζουν τη σημασία τού να δείξουν στους συναδέλφους τους ότι η επένδυση που έχουν κάνει οι ΗΠΑ σε βάσεις στην Ελλάδα έχει ήδη παρουσιάσει σημαντική απόδοση. Μπορεί να έρθει η στιγμή που το Κογκρέσο θα κληθεί να διαθέσει χρήματα για επενδύσεις σε εγκαταστάσεις στην Ελλάδα. Αυτή η απαίτηση υποβολής εκθέσεων θα διευκολύνει ένα τέτοιο αίτημα.
Βιώνουμε μια άνευ προηγουμένου περίοδο φιλελληνικής νομοθεσίας, αλλά αυτό δεν πρέπει να μας βάζει σε πειρασμό να ξεχάσουμε τι προηγήθηκε.
3. Ανάλυση των δυνατοτήτων για πρόσθετες βάσεις ή διευρυμένη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην Ελληνική Δημοκρατία, ιδίως στα ελληνικά νησιά. Αυτό είναι το τμήμα της τροπολογίας που συγκέντρωσε τα περισσότερα πρωτοσέλιδα και παρερμηνεύτηκε είτε από υπερβολικό ενθουσιασμό είτε σκόπιμα. Το τμήμα αυτό επιτρέπει μόνο ανάλυση – όχι νέα βάση. Στην πραγματικότητα, ακόμη κι αν η ανάλυση συστήσει νέα βάση, το τμήμα αυτό δεν προκαθορίζει ότι η βάση αυτή θα είναι σε ελληνικό νησί. Με αυτό το αίτημα τα μέλη του Κογκρέσου θέτουν μια στρατηγική σκέψη: δεδομένου ότι υπάρχουν τόσα πολλά ελληνικά νησιά που μπορούν να χρησιμεύσουν ως αβύθιστα αεροπλανοφόρα, δεν είναι συνετό να εξεταστούν τουλάχιστον οι επιλογές που ανοίγουν αυτά τα νησιά για τη δυτική συμμαχία; Η παραδοχή της κυβέρνησης των ΗΠΑ ότι η Τουρκία ακολουθεί «ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική» αποκάλυψε ότι η αξιοπιστία της Αγκυρας αμφισβητείται στην Ουάσιγκτον. Η αποτροπή της διαφυγής της Ρωσίας από τη Μαύρη Θάλασσα μπορεί να απαιτήσει μεγαλύτερη παρουσία στην Ελλάδα και στο Αιγαίο.
4. Αξιολόγηση της κατάστασης της συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας που προβλέπεται από τον νόμο περί άμυνας και διακοινοβουλευτικής εταιρικής σχέσης ΗΠΑ – Ελλάδας του 2021. Αυτή η ενότητα αποτελεί υπενθύμιση από το Κογκρέσο προς την κυβέρνηση ότι έχει εξουσιοδοτήσει –μέσω της παραπάνω νομοθεσίας– μια ταχεία διαδικασία για τις πωλήσεις F-35 και την παράδοση πλεοναζόντων αμυντικών ειδών στην Ελλάδα. Οι ηγέτες του Κογκρέσου είναι δικαιολογημένα ενοχλημένοι από το γεγονός ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν έχει προχωρήσει στην οριστικοποίηση των πωλήσεων F-35 στην Ελλάδα, και το δείχνουν.
Απομένουν ακόμη μήνες για τη διαδικασία της NDAA και πριν από την υποβολή της εν λόγω έκθεσης που απαιτείται από τον νόμο. Δεδομένων των αντιπαραθέσεων που προκλήθηκαν από τις τροπολογίες που δεν σχετίζονται με την άμυνα, τις οποίες επισύναψε η δεξιά πτέρυγα της ρεπουμπλικανικής πλειοψηφίας στη Βουλή των Αντιπροσώπων, υπάρχει ακόμη πιθανότητα η NDAA να περιλαμβάνει ελάχιστες ή και καθόλου τροπολογίες.
Αλλά αυτό που είναι σαφές είναι ότι το Κογκρέσο –το οποίο έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στο να φτάσει η σχέση ΗΠΑ – Ελλάδας στο σημείο που βρίσκεται τώρα– είναι αποφασισμένο να ηγηθεί και πάλι, καθώς η σχέση περνάει στο επόμενο επίπεδο.
Ο κ. Εντι Ζεμενίδης είναι εκτελεστικός διευθυντής του Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας (HALC).
