Είναι η απόρριψη της υποψηφιότητας του καλαθοσφαιριστή Νίκου Παππά για τον ∆ήμο Αθηναίων το πρώτο απτό δείγμα της μετατσιπρικής ενηλικίωσης του ΣΥΡΙΖΑ; Θα μπορούσε, αν λάβει κάποιος υπόψη τη δηκτική αναφορά του Αγγελου Τσέκερη, άλλοτε στενού συνεργάτη του πρώην πρωθυπουργού, ότι «αν ο Τσίπρας ήθελε να στηρίξουμε στην Αθήνα έναν ντενεκέ φέτα, αυτό θα ψήφιζε η Κεντρική Επιτροπή». Αναφορά διόλου τιμητική, τόσο για τον τέως πρόεδρο του κόμματος όσο και για την Κεντρική Επιτροπή.
Είναι, ωστόσο, ενδεικτική του τρόπου που λειτούργησε ο Αλέξης Τσίπρας σε πολλές επιλογές προσώπων που έφερε στο κόμμα και που τώρα αποδοκιμάζεται από κομματικά στελέχη. Η εποχή Τσίπρα στον ΣΥΡΙΖΑ φαντάζει, με βάση όσα πλέον αρχίζουν να λέγονται, σαν μια ύστερη, εκφυλισμένη εκδοχή άκριτης προσωπολατρείας. Τώρα που ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης αποχώρησε από το προσκήνιο, αρχίζει η κριτική και η αποδόμηση.
Ενα κεντρικό σημείο στο οποίο φαίνεται να συμφωνούν αρκετά στελέχη του κόμματος είναι ότι ο πρώην πρωθυπουργός λειτούργησε συχνά λαμβάνοντας αποφάσεις, κυρίως όσον αφορά πρόσωπα που ήρθαν στον ΣΥΡΙΖΑ, είτε μόνος είτε συμβουλευόμενος ανθρώπους που πρόσκαιρα βρέθηκαν δίπλα του. «Ηταν πάντοτε επιρρεπής σε πρόσκαιρους ενθουσιασμούς. Αν κάτι τον εντυπωσίαζε, είτε σε πρόσωπα είτε σε επιλογή στρατηγικής, δεν έπαιρνε χρόνο να το αξιολογήσει σε βάθος. Προχωρούσε με βάση την πρώτη εντύπωση. Και αυτό συχνά οδηγούσε σε διάψευση προσδοκιών από πρόσωπα που ελάχιστα προσέφεραν –αν προσέφεραν– αλλά και από στρατηγικές επιλογές χάραξης πολιτικής», αναφέρει στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ, με μακρά θητεία κοντά στον πρώην πρωθυπουργό. Αυτό, σύμφωνα με τον ίδιο, κόστισε πολύ στο κόμμα γιατί υπήρξαν κινήσεις αποσπασματικές, χωρίς κάποια κεντρική ιδέα που να τις υποστηρίζει και δόθηκε συχνά εικόνα ασυνέχειας, ημιτελών βημάτων και έγιναν πισωγυρίσματα.
Η κριτική στην «εποχή Τσίπρα» και σε κεντρικές επιλογές που έγιναν, ανοιχτά διατυπώθηκε στα μέσα Ιουλίου από την «Ομπρέλα», που προσήλθε στη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής με ένα εξαιρετικά σκληρό κείμενο κριτικής για τον τέως επικεφαλής του ΣΥΡΙΖΑ. «Ελλειμμα αξιοπιστίας» από την περίοδο διακυβέρνησης της χώρας, «πολιτικό σχέδιο διεύρυνσης με μηχανιστικό τρόπο», «ασπόνδυλος πολυσυλλεκτισμός», «καχεκτική οργανωτική δομή», «αποξένωση από την κοινωνία» και μια ηγεσία που «πορευόταν αυτάρεσκα ως επιτυχής, αισθανόμενη ότι αδικείται από τις δημοσκοπήσεις», είναι μερικές από τις αιχμηρές διαπιστώσεις.
Κανένας από τους διεκδικητές της ηγεσίας στον ΣΥΡΙΖΑ δεν επιθυμεί να εμφανιστεί ως συνεχιστής του τέως αρχηγού.
Καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ οδεύει προς τις εκλογές για την ανάδειξη νέας ηγεσίας, ένα καίριο ερώτημα είναι κατά πόσο η εκλογική ενίσχυσή του από το 2012 και μετά οφείλεται στο κόμμα και στην πολιτική πρότασή του και κατά πόσον είναι προσωπικό επίτευγμα του Αλέξη Τσίπρα. Το ερώτημα, βεβαίως, έχει την αντιστροφή του: κατά πόσον η εκλογική συρρίκνωση στις τελευταίες εκλογές οφείλεται στο ότι το κόμμα έπαψε να είναι πειστικό και κατά πόσον στο ότι έπαψε να εμπνέει η ηγεσία του, αν αυτή ήταν ο καταλύτης της προηγούμενης ενίσχυσης. Η απάντηση και στα δύο ερωτήματα πιθανότατα είναι σύνθετη και εν μέρει η σημερινή εικόνα του κόμματος να είναι αποτέλεσμα επίδρασης και των δύο παραγόντων.
Χωρίς «κληρονόμο»
Οτι ο Αλέξης Τσίπρας απώλεσε σε σημαντικό βαθμό τη γοητεία που ασκούσε σε μεγάλη μερίδα των ψηφοφόρων φαίνεται ότι πιστεύουν οι σημερινοί διεκδικητές. Καθώς και ότι στην πορεία έκανε λάθη, τα οποία θα πρέπει να διορθωθούν τάχιστα, αν το κόμμα θέλει να ελπίζει στην επάνοδο σε τροχιά διεκδίκησης εξουσίας. Ετσι, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, σταδιακά αποστασιοποιούνται από την απερχόμενη ηγεσία και μιλούν για λάθη και αστοχίες. Είναι, πάντως, άξιον αναφοράς ότι κανείς τους δεν επιδιώκει να εμφανιστεί γνήσιος συνεχιστής του τέως προέδρου. Ολοι αναγνωρίζουν τη συμβολή του και την καταλυτική επίδραση στην εξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ σε κόμμα εξουσίας, αλλά καθένας προωθεί ένα διακριτό στίγμα, με αποστάσεις από την προηγούμενη περίοδο. Ισως γιατί δεν θέλουν να ταυτιστούν και με τις επιλογές που οδήγησαν στην εκλογική καθίζηση. Ετσι, η Εφη Αχτσιόγλου, που είχε πει σε συνέντευξή της ότι ούτε θα μπορούσε ούτε θα ήταν σκόπιμο να μιμηθεί τον Αλέξη Τσίπρα, έχει μιλήσει για την ανάγκη ανασύνταξης του κόμματος με διαφορετική μεθοδολογία, περιγράφοντας ένα κόμμα δομών, που θα λειτουργεί μεθοδικά και τεχνοκρατικά, με κανόνες που να είναι σεβαστοί από όλους. Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, που έχει δεχθεί εσωκομματική κριτική για τις επιλογές στην οικονομική πολιτική που ασκήθηκε την περίοδο 2015-2019, όταν ο ίδιος βρέθηκε στο τιμόνι του υπουργείου Οικονομικών, ασκεί τώρα κριτική για τις επιλογές της ηγεσίας που έφεραν την εκλογική συντριβή. Μίλησε, ειδικότερα, για «θολή ταυτότητα» του ΣΥΡΙΖΑ και για στίγμα που δεν ήταν ξεκάθαρο. Ο Νίκος Παππάς υπερασπίζεται περισσότερο από τους υπολοίπους τα ανοίγματα και τη στρατηγική διεύρυνσης, ωστόσο εμφανίζεται επικριτικός για την προεκλογική στρατηγική περί κυβερνήσεων συνεργασίας, αλλά και για επιλογές που είχαν ως αποτέλεσμα το κόμμα να αποκοπεί από τη μεσαία τάξη.
Βεβαίως, η κριτική που ασκείται στις επιλογές της προηγούμενης ηγεσίας παραμένει πολύ προσεκτική, κινείται σε χαμηλούς τόνους και με διατύπωση των προφανών ερωτημάτων που προκύπτουν μετά τη συντριπτική εκλογική ήττα. Σίγουρα σε αυτό βοηθάει το γεγονός ότι ο ίδιος ο απερχόμενος πρόεδρος του κόμματος επέλεξε να αποστασιοποιηθεί πλήρως από όλη τη διαδικασία διαδοχής, προφυλάσσοντας πρωτίστως τον εαυτό του από άγριες αντιπαραθέσεις.
