«Ηταν κάποτε οι τάσεις…». Κάπως έτσι θα μπορούσε να αρχίζει ένα αφήγημα για τη μεταβατική περίοδο διαρκείας που διέρχεται ο ΣΥΡΙΖΑ. Η δεινή εκλογική ήττα, η παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος λειτουργούσε σαν «συγκολλητική ουσία» για πολλούς μέσα στο κόμμα και οι στρατηγικές που αναπτύσσονται για την ανάδειξη νέας ηγεσίας αλλάζουν άρδην τον «χάρτη» των εσωκομματικών ομαδοποιήσεων.
Tα όρια ρευστοποιούνται, οι τοποθετήσεις στελεχών αποτυπώνουν μετακινήσεις και μικρότερες ή μεγαλύτερες ρήξεις σε συμμαχίες ετών. Νέες ομαδοποιήσεις τείνουν να διαμορφωθούν, νέα πρόσωπα βγαίνουν μπροστά, στο περιθώριο μιας διαδικασίας που λαμβάνει χαρακτηριστικά όχι μόνο ταυτοτικού αλλά και γενεακού μετασχηματισμού του κόμματος.
Ομάδες προ Τσίπρα
Οι παλαιές τάσεις στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ, τα όρια των οποίων μοιάζουν πλέον θολά και η ομοιογένειά τους δείχνει να έχει διαρραγεί καθώς στην κούρσα διαδοχής του Αλέξη Τσίπρα εμφανίζονται αποκλίνουσες προσωπικές επιλογές, είναι τέσσερις:
1. Οι λεγόμενοι «προεδρικοί», ο μεγάλος όγκος των οποίων εκφράζεται από την Κίνηση Μελών. Πρόκειται για τα στελέχη, όπως μαρτυρά και το όνομα, που υποστήριξαν σθεναρά τον Αλέξη Τσίπρα και τις επιλογές του σε όλη τη διαδικασία μετασχηματισμού του κόμματος και διεύρυνσης της κομματικής βάσης. Ενδεικτικά, Νίκος Παππάς, Σωκράτης Φάμελλος, Ρένα Δούρου, Παύλος Πολάκης, Ολγα Γεροβασίλη, Αλέξης Χαρίτσης, Χρήστος Σπίρτζης εντάσσονται σε αυτή την ομάδα, αλλά και στελέχη της «παλιάς φουρνιάς», όπως ο Αλέκος Φλαμπουράρης.
2. Η «Ομπρέλα», το βασικό αντίπαλο δέος των «προεδρικών» και σταθερά η ισχυρή εσωκομματική αντιπολίτευση, με στελέχη όπως οι Ευκλείδης Τσακαλώτος, Νίκος Βούτσης, Νίκος Φίλης, Δημήτρης Βίτσας κ.λπ. Η ΡΕΝΕ, ομάδα που προέκυψε ως υποσύνολο των «προεδρικών», με Πάνο Ρήγα, Διονύση Τεμπονέρα, Αντώνη Κοτσακά, Σία Αναγνωστοπούλου κ.λπ.
3. Μια άλλη ομάδα που προέκυψε ως σχήμα ανάμεσα σε «προεδρικούς» και «Ομπρέλα» είναι οι «6+6+» με Δημήτρη Τζανακόπουλο και Νάσο Ηλιόπουλο, μεταξύ άλλων, στις τάξεις της.
4. Και βεβαίως οι πασοκογενείς, όπως η Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου και ο Γιάννης Ραγκούσης.
Το πώς οι διαχωρισμοί άρχισαν να εξαϋλώνονται αποτυπώθηκε αρχικά στη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής, που αποφάσισε το χρονοδιάγραμμα και τις διαδικασίες για την ανάδειξη νέου προέδρου. Εκεί εκδηλώθηκε η πρώτη διασπορά δυνάμεων, καθώς από την κεντρική πρόταση για εκλογή προέδρου στις 10 Σεπτεμβρίου διαφοροποιήθηκαν οι Χρήστος Σπίρτζης, Παύλος Πολάκης και Διονύσης Τεμπονέρας, που ζήτησαν χρονική μετάθεση των διαδικασιών σε χρόνο μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Ο Νίκος Παππάς, που εμφανίστηκε με συμβιβαστική πρόταση για διαδικασίες στα τέλη Σεπτεμβρίου, τελικά ψήφισε την πρόταση Τεμπονέρα για εκλογές τον Νοέμβριο. Η κεντρική πρόταση των προεδρικών πέρασε, αλλά ήδη είχαν καταγραφεί τα πρώτα ρήγματα.
Δημόσιες τοποθετήσεις ορισμένων στελεχών αποτυπώνουν μετακινήσεις και μικρότερες ή μεγαλύτερες ρήξεις σε συμμαχίες ετών.
Στη διαδικασία για την επιλογή υποψηφίου για τον Δήμο Αθηναίων έγινε ακόμη πιο ξεκάθαρο ότι στο κόμμα μετά τον Τσίπρα οι παλιές εσωκομματικές γραμμές ξεθωριάζουν και ότι νέες συμμαχίες διαμορφώνονται, ακόμη και ανίερες, με βάση τις επιδιώξεις στην κούρσα ανάδειξης νέου προέδρου. Αν και κομματικά στελέχη υποστηρίζουν ότι δεν θα πρέπει να συγχέονται οι δύο διαδικασίες, είναι σαφές ότι όλοι επιδίωξαν να μετρήσουν δυνάμεις και στρατόπεδα μέσω της επιλογής υποψήφιου δημάρχου.
Η πρόταση για υποψηφιότητα του Κώστα Ζαχαριάδη από την πλευρά της πλειοψηφίας αντιμετωπίστηκε με καχυποψία από τις άλλες ομαδοποιήσεις, καθώς ο ίδιος είχε ήδη εκφραστεί υπέρ της υποψηφιότητας Αχτσιόγλου. Η πρώτη αντίδραση ήρθε από τον «προεδρικό» της ΡΕΝΕ Διονύση Τεμπονέρα, ο οποίος εισηγήθηκε υποψηφιότητα του εργατολόγου Κώστα Τσουκαλά. Οι κινήσεις Τεμπονέρα δεν περνούν απαρατήρητες. Θεωρείται ότι ο ίδιος μπορεί να μην πήρε τελικά την απόφαση να είναι υποψήφιος –αν και μέχρι τις 3 Σεπτεμβρίου υπάρχει χρόνος–, αλλά κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να εμφανίζεται ως διακριτή και ισχυρή φωνή μέσα στο κόμμα, ενώ σαφώς τοποθετείται απέναντι από την υποψηφιότητα της Εφης Αχτσιόγλου.
Δεν πέρασε κάτω από τα ραντάρ η πρόταση που διακινήθηκε τις τελευταίες ημέρες για ανάδειξη και του γραμματέα του κόμματος με ψηφοφορία από τη βάση, η οποία αποδίδεται στην ομάδα πέριξ του Διονύση Τεμπονέρα. Οι πρώτες αντιδράσεις κάνουν λόγο για προσπάθεια να διαμορφωθεί κατάσταση άτυπης δυαρχίας στο κόμμα, που θα θέσει τον νέο πρόεδρο σε ιδιότυπη ομηρία από τον κομματικό μηχανισμό.
Στις υποψηφιότητες για τον Δήμο Αθηναίων η «Ομπρέλα» ακολούθησε με δική της υποψηφιότητα, αυτή του Νίκου Φίλη, για να μη φανεί ότι μένει αμέτοχη και για να δοκιμάσει τη δυνατότητα νέων συμμαχιών. Η ομάδα γύρω από τον Νίκο Παππά, καταγράφοντας μία ακόμη διαφοροποίηση από την κεντρική επιλογή των «προεδρικών», επανέφερε την πρόταση για τον καλαθοσφαιριστή Νίκο Παππά στο τραπέζι.
Η οριακή επικράτηση του Κώστα Ζαχαριάδη έναντι του Νίκου Φίλη στην τελική ψηφοφορία έδειξε ότι η εσωκομματική γεωγραφία αλλάζει αναλόγως της σκοπιμότητας που επιδιώκεται να υπηρετηθεί. Για πολλούς μέσα στο κόμμα η ψηφοφορία ανάμεσα σε Ζαχαριάδη και Φίλη χαρακτηρίστηκε από τη σαφή συσπείρωση ετερογενών δυνάμεων γύρω από την υποψηφιότητα Φίλη με στόχο να σταλεί μήνυμα προς την Εφη Αχτσιόγλου, που θεωρείται το φαβορί στην κούρσα διεκδίκησης της ηγεσίας. Δεν πέρασε απαρατήρητο ότι ο Αλέξης Χαρίτσης, από τους βασικούς υποστηρικτές της Εφης Αχτσιόγλου, ψήφισε λευκό, ενώ μεγάλη έκπληξη ήταν η ψήφος του Αλέκου Φλαμπουράρη υπέρ του Νίκου Φίλη.
Με δεδομένο ότι η εκλογή προέδρου από τη βάση πάντοτε εμπεριέχει το στοιχείο της έκπληξης, είναι απροσδιόριστο πόσο η στήριξη στελεχών θα επηρεάσει την τελική διαδικασία. Πολύ περισσότερο, δε, που η διεύρυνση της κομματικής βάσης του ΣΥΡΙΖΑ έγινε πρόσφατα, με τη μαζική εγγραφή μελών το 2019. Δεν είναι σαφές πόσο αυτή η δεξαμενή μπορεί να επηρεαστεί από το ποια στελέχη θα υποστηρίξουν τον κάθε υποψήφιο.
Ποιος είναι με ποιον
Σε κάθε περίπτωση, την υποψηφιότητα της Εφης Αχτσιόγλου έχουν στηρίξει δημόσια ή θεωρείται ότι στηρίζουν στελέχη όπως ο Αλέξης Χαρίτσης, ο Δημήτρης Παπαδημούλης, ο Νίκος Βούτσης, η Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου, γενικά ένα σημαντικό μέρος των λεγόμενων «προεδρικών» αλλά και η νεότερη γενιά της ομάδας «6+6» και κάποια από τα στελέχη της ΡΕΝΕ. Δεν πρέπει να υποτιμηθεί, ωστόσο, η επιρροή της υποψηφιότητάς της και σε ένα τμήμα της «Ομπρέλας». Εκεί διατηρεί σαφώς προβάδισμα ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, που θεωρείται και άτυπος επικεφαλής της συγκεκριμένης τάσης, με στελέχη όπως ο Γιώργος Σταθάκης, ο Ανδρέας Ξανθός, ο Χάρης Μαμουλάκης, ο Νίκος Φίλης, ο Δημήτρης Βίτσας να βρίσκονται στο πλευρό του.
Ο Νίκος Παππάς έχει τη στήριξη κάποιων «προεδρικών», όπως ο Παύλος Πολάκης, αν και παραμένει το ερώτημα μήπως τελικά και αυτός μπει στην κούρσα διαδοχής, αλλά και σημαντικής μερίδας πασοκογενών, όπως ο Χρήστος Γιαννούλης, ο Αγγελος Τόλκας, η Θεοδώρα Τζάκρη.
Εφόσον η διαδικασία οδηγηθεί σε δεύτερο γύρο, έχει ενδιαφέρον ποια στάση θα κρατήσουν στελέχη όπως η Ρένα Δούρου, η Ολγα Γεροβασίλη, ο Γιάννης Δραγασάκης κ.ά., που έχουν αποφύγει να τοποθετηθούν ανοιχτά σε σχέση με τις υποψηφιότητες.
