Πώς θα έβλεπε κάποιος τις αυτοδιοικητικές εκλογές από μια απόσταση χρόνου, αν δηλαδή μπορούσε να στήσει ένα χρονοτηλεσκόπιο κάπου στο μέλλον;
Α. Το άνοιγμα στην αυτοδιοίκηση των τοπικών κοινωνιών, η επαγγελία του οποίου, αν και είχε διατυπωθεί από τον ριζοσπαστισμό της Μεταπολίτευσης, και προήλθε εντούτοις από τις μεταρρυθμίσεις μετά τη σύνδεση με την ΕΟΚ/Ε.Ε., ουσιαστικά έχει ματαιωθεί. Αυτό που παρακολουθήσαμε ήταν ο έλεγχος του κεντρικού κομματικού συστήματος στην αυτοδιοίκηση. Πρωταγωνιστής σε αυτό υπήρξε η Ν.Δ., και εκφράζει έναν πολιτικό συγκεντρωτισμό που είναι σε εξέλιξη και πλήρη ανάπτυξη σε πολλούς τομείς. Με την έννοια αυτή η «γαλάζια» επικράτηση, και με ευρωπαϊκούς συγκριτικούς όρους, είναι ένας πλήρης θεσμικός αναχρονισμός. Αλλωστε, και βέβαια δεν είναι δευτερεύον, η θεσμική εξέλιξη της αυτοδιοίκησης, σε όλα τα επίπεδα έμεινε ατροφική και η σύγχυση αρμοδιοτήτων έγινε ο κανόνας. Μόνη έγνοια και εδώ οι αυταρχικές λύσεις.
Β. Ποια θα ήταν τα ζητήματα τα οποία θα έπρεπε να αναμένει κανείς να συζητηθούν για την αυτοδιοίκηση; Η ικανότητα του να δημιουργηθούν θεσμοί αυτοδιοίκησης ικανοί να αντιμετωπίσουν τη σημερινή πολυκρίση (με πρώτη και κύρια την κλιματική), καθώς είναι οι τοπικές κοινωνίες που υφίστανται πρώτες και κυρίως τις συνέπειες. Ταυτόχρονα, οι αυτοδιοικητικοί θεσμοί είναι ο πιο αδύναμος κρίκος στην αλυσίδα αντιμετώπισης των κρίσεων, τόσο ως προς τους πόρους και τις αρμοδιότητες όσο και συνολικά στην ικανότητα διάσωσης, αποκατάστασης και επαναφοράς.
Ο ανασχεδιασμός των πόλεων. Καμία συζήτηση για τη δημιουργία μητροπολιτικών δήμων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Η συζήτηση περιορίστηκε στο «πόσα δένδρα φυτέψαμε», ενώ το παλιό οικιστικό μοντέλο επέκτασης σε βάρος της φύσης επεκτείνεται αμετάκλητα. Κανενός δεν περνάει από το μυαλό η αντιστροφή του. Απουσία προβληματισμού για την ανθεκτικότητα των πόλεων, απουσία συλλογικής διαβούλευσης και συναίνεσης των πολιτών. Πολιτικές ιδεολογίες έχουμε, συλλογικά οράματα πώς θα θέλαμε τις πόλεις του μέλλοντος, όχι.
Στις πόλεις μας είναι αόρατες οι μεγαλύτερες με συμπαγή χαρακτηριστικά κοινωνικές ομάδες: οι γέροι και οι ξένοι. Ανάμεσα στις ομάδες αυτές και στους μέσους όρους του υπόλοιπου πληθυσμού τα ρήγματα βαθαίνουν, τόσο ως προς τις ανάγκες όσο και ως προς την κατανομή στον χώρο. Οι αυτοδιοικητικές αρχές είναι σχεδιασμένες ως εάν αυτός ο πληθυσμός να ήταν αμελητέος ή περιθωριακός. Συμβαίνει όμως το αντίθετο. Η απουσία ανασχεδιασμού των υπηρεσιών υγείας και βοήθειας προς τους ηλικιωμένους, παιδείας και κοινωνικής ένταξης προς τους ξένους κ.λπ., θα βυθίσει στη σκοτεινή πλευρά μεγάλο μέρος των πόλεων. Οι πολιτικές συνεπαγωγές θα υπερβούν τις γνώριμες και επαναλαμβανόμενες κομματικές διαιρέσεις.
Τι χρώμα έχει ο χάρτης των αυτοδιοικητικών εκλογών;
* Ο κ. Αντώνης Λιάκος είναι ομότιμος καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
