Τα 4,5 χρόνια που προηγήθηκαν με τη Νέα Δημοκρατία στην κυβέρνηση, ο Κυριάκος Μητσοτάκης υλοποιώντας το προεκλογικό του πρόγραμμα μείωνε διαρκώς φόρους, ενισχύοντας τόσο τη λεγόμενη μεσαία τάξη όσο και τα χαμηλότερο κοινωνικά στρώματα. Τρεις μήνες μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας του ήρθε η στιγμή να βάλει για πρώτη φορά ένα φόρο ο οποίος παρότι υπηρετεί το πάγιο αίτημα για φορολογική δικαιοσύνη, προκαλεί αντιδράσεις και κρύβει πολιτικές παγίδες. Στον πυρήνα της κυβερνητικής πρωτοβουλίας είναι η τετριμμένη πλέον διαπίστωση ότι ο μέσος μισθωτός στην Ελλάδα πληρώνει μεγαλύτερο φόρο ετησίως από το 85% των ελευθέρων επαγγελματιών που δηλώνουν εισοδήματα αμιγώς από το ελεύθερο επάγγελμά τους, ενώ λόγω της δεδομένης μεγάλης φοροδιαφυγής η συνεισφορά των ελευθέρων επαγγελματιών στον προϋπολογισμό είναι μόλις στο 2,1% των εσόδων, ενώ στην Ε.Ε. και την Ευρωζώνη το 5,2%. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το ελληνικό Δημόσιο εισπράττει από τους επαγγελματίες λιγότερα από τα μισά σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και αποδεικνύει πως σκοπός του νομοσχεδίου είναι να αποκαταστήσει μια μεγάλη ανισότητα.
Πίεση από κάτω
Αυτό δεν σημαίνει ότι η μεταρρύθμιση δεν είναι πολιτικά επικίνδυνη, καθώς συνεπάγεται βάρη για ένα προνομιακό για τη Ν.Δ. ακροατήριο. Ηδη οι βουλευτές της Ν.Δ. που λειτουργούν σαν ιμάντας των δυσαρεσκειών που εκδηλώνονται από την κομματική βάση, δέχονται για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια μεγάλο πρέσινγκ από τους ελεύθερους επαγγελματίες, που φθάνουν τις 750.000. «Η πίεση είναι ακόμη μεγαλύτερη στην Αθήνα», λέει «γαλάζιος» βουλευτής στην «Κ», καθώς από την πρωτεύουσα ξεκινάει πάντα η ζύμωση που μεταφέρεται σε δεύτερο χρόνο στην περιφέρεια. Ο «φόβος» για ένα νέο «κίνημα της γραβάτας» –όπως εκείνο που είχε εκδηλωθεί κατά του νόμου Κατρούγκαλου και των εισφορών που προέβλεπε για τους ελεύθερους επαγγελματίες– μπορεί αυτή τη στιγμή να μην είναι υπαρκτός, καθώς δεν βρισκόμαστε στην ίδια κοινωνική φάση με τότε, αλλά δεν παύει να σκιάζει τον «γαλάζιο» ορίζοντα.
Η εκλογική στατιστική
Ενα στοιχείο που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο είναι πως από τις 750.000 ελεύθερων επαγγελματιών το 60% ψήφισε στις τελευταίες εκλογές Νέα Δημοκρατία. Ητοι 450.000 ψηφοφόροι. Η Ν.Δ. έλαβε στις εκλογές 2.115.000 ψήφους, που σημαίνει πως περισσότερο από το ένα πέμπτο της εκλογικής δύναμης της Ν.Δ. είναι ελεύθεροι επαγγελματίες. Μπορεί η μεταρρύθμιση να έχει εκλογικό κόστος για την κυβέρνηση; Η απάντηση δεν μπορεί να δοθεί ακόμη, πριν ολοκληρωθεί η διαβούλευση και δούμε το τελικό νομοσχέδιο. Σε αυτό το πλαίσιο κυβερνητικές πηγές εκτιμούν, όπως είναι σε θέση να γνωρίζει η «Κ», πως αναζητείται καλύτερη διαχείριση κυρίως σε επικοινωνιακό επίπεδο, καθώς έως τώρα η προβολή της κυβερνητικής πρωτοβουλίας δεν είναι η ενδεδειγμένη. Το φορολογικό νομοσχέδιο, λένε, έχει συγκεκριμένα πλεονεκτήματα που δεν έχουν αναδειχθεί επαρκώς, καθώς στον δημόσιο διάλογο έχει κυριαρχήσει η «αύξηση του φόρου». Τα στοιχεία στα οποία εστιάζει το Μαξίμου είναι τα εξής: α) Πρόκειται για ένα δίκαιο νομοσχέδιο για το σύνολο της κοινωνίας. β) Περιλαμβάνει πτυχές απόλυτα συμβατές με το κράτος δικαίου, όπως είναι η διεύρυνση της σύνδεσης των POS με τις ταμειακές μηχανές. γ) Το νομοσχέδιο είναι φιλικό για τους νέους ελεύθερους επαγγελματίες καθώς τους απαλλάσσει από το τεκμήριο. «Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να παρουσιαστεί το νομοσχέδιο στην ολότητά του και όχι αποσπασματικά», αναφέρει κυβερνητική πηγή, προαναγγέλλοντας ένα μπαράζ το επόμενο διάστημα ώστε να παρουσιαστούν τα οφέλη για ολόκληρη την κοινωνία. Το βέβαιο είναι πως στο Μαξίμου θεωρούν το νομοσχέδιο «δίκαιο» και με άμεσα θετικά οφέλη για το σύνολο της κοινωνίας.
Στον πυρήνα της κυβερνητικής θέσης είναι η διαπίστωση ότι το 85% των ελευθέρων επαγγελματιών πληρώνει λιγότερο φόρο από τον μέσο μισθωτό.
Παρότι το Μαξίμου σταθμίζει δημοσκοπικά κάθε κίνηση, δεν έχει κάνει το ίδιο με το μέτρο του τεκμαρτού εισοδήματος. Η μόνη ερώτηση, η οποία εμμέσως αφορά τη μεταρρύθμιση, είναι αυτή που απευθύνει στους πολίτες για το εάν θέλουν δικαιότερη φορολόγηση, αλλά δεν υπάρχει έρευνα η οποία να μετράει συγκεκριμένα τη φορολόγηση των ελευθέρων επαγγελματιών. Εμπειρος δημοσκόπος επισημαίνει πως αυτές οι απαντήσεις σε συγκεκριμένες ερωτήσεις αφηρημένης αξιολόγησης δεν έχουν τις περισσότερες φορές το νόημα που τους αποδίδεται. Αν οι πολίτες ερωτηθούν κατά πόσο θεωρούν σωστή τη φορολόγηση των ελευθέρων επαγγελματιών που φαίνεται πως φοροδιαφεύγουν, το αποτέλεσμα θα είναι συντριπτικά υπέρ του νομοσχεδίου. «Ποτέ όμως οι πολίτες δεν ψηφίζουν με βάση την τσέπη των άλλων, παρά μόνο τη δική τους», λέει η ίδια πηγή, προσθέτοντας πως «με απλά λόγια ένας ελεύθερος επαγγελματίας που ψήφιζε Ν.Δ. μπορεί να της γυρίσει την πλάτη, αλλά αυτό δεν ισχύει και αντιστρόφως: Ενας ψηφοφόρος, π.χ., του ΠΑΣΟΚ δεν θα ψηφίσει Ν.Δ. επειδή επέβαλε δικαιότερη φορολόγηση στους ελεύθερους επαγγελματίες». Ενας επιπλέον κίνδυνος είναι πως από τη φύση του το ελεύθερο επάγγελμα έχει μεγαλύτερη κοινωνική επιρροή από ό,τι ένας μισθωτός. Μιλάμε για ενεργούς πολίτες που λειτουργούν ως πομποί πολιτικών μηνυμάτων.
Αντίβαρα και βελτιώσεις
Ο πρωθυπουργός πάντως, έχοντας δείξει πως διαθέτει πολιτικό αισθητήριο και εάν χρειαστεί ακολουθεί τεθλασμένη και όχι ευθεία γραμμή, έχει ήδη στο συρτάρι του χαρτιά που δεν έχουν βγει και θα λειτουργήσουν ως αντίβαρο στις αντιδράσεις. Το όφελος από τη μεταρρύθμιση υπολογίζεται πως θα πλησιάσει τα 900 εκατ. ευρώ τον χρόνο, ενώ αν υπολογιστεί και η κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος τα επιπλέον έσοδα είναι περίπου 600 εκατ. ευρώ. Αυτά σκοπεύει να διατεθούν σε Υγεία και Παιδεία, προτάσσοντας την κοινωνική δικαιοσύνη και το όφελος των πολλών έναντι των λίγων. Οσον αφορά πιθανές βελτιώσεις στο τραπέζι, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», είναι βασικά δύο: πρώτον, να διευρυνθούν οι κατηγορίες που θα μπορούν να αποδείξουν ότι είναι κάτω από το τεκμήριο, εάν, π.χ., δηλώνουν εισοδήματα από άλλες πηγές (όπως τα ενοίκια), και, δεύτερον, να επιταχυνθεί σταδιακά η μείωση του τέλους επιτηδεύματος.
