Ο Ιταλός ιστορικός και φιλόσοφος Εντσο Τραβέρσο είχε γράψει ότι «η αριστερή μελαγχολία υπήρχε πάντα, διακριτική, σεμνή, υπόγεια (…) και πάντα απρόθυμη να εκτεθεί στο φως της ημέρας». Η φράση αυτή του Τραβέρσο έρχεται, μάλλον, σε πλήρη αντιδιαστολή με την εικόνα περιδίνησης την οποία εκπέμπει ο ΣΥΡΙΖΑ το τελευταίο πεντάμηνο. Μια εικόνα στην οποία εκπέμπεται η κρίση ενός κόμματος που αυτοπροσδιορίζεται αριστερό και όχι απλώς δεν είναι «απρόθυμο να εκτεθεί στο φως της ημέρας», αλλά αντίθετα κατά στιγμές λαμβάνει χαρακτηριστικά πολιτικού –και όχι μόνο– ριάλιτι.
Σήμερα, έπειτα από μια διπλή, επώδυνη πολιτικά και ποσοτικά διάσπαση, ο ΣΥΡΙΖΑ του Στέφανου Κασσελάκη, διά στόματος του ίδιου, επιχειρεί «να βάλει τέλος στην εσωστρέφεια» και να «επικεντρωθεί στην παραγωγή πολιτικών λύσεων». Είναι άγνωστο αν ο κ. Κασσελάκης έχει διαβάσει τα περί «αριστερής μελαγχολίας» του Τραβέρσο, αλλά αυτό το οποίο επιχειρεί να σηματοδοτήσει είναι την υπέρβαση αυτής της μελαγχολίας στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ. Το ερώτημα παρ’ όλα αυτά σήμερα είναι «ποιος είναι τελικά ο ΣΥΡΙΖΑ που μένει», ποια η πολιτική και στελεχιακή του φυσιογνωμία και πόση σχέση έχει τελικά με τις προβληματικές περί «αριστερής μελαγχολίας» που εξέφραζε ο Τραβέρσο, μελετώντας στο έργο του την Ιστορία της Αριστεράς.
ΣΥΡΙΖΑ, χωρίς πρώτη φορά Αριστερά;
Οι συντεταγμένες αποχωρήσεις τόσο της «Ομπρέλας» όσο και της γενιάς των «σαραντάρηδων» του ΣΥΡΙΖΑ που κωδικά αποκαλούνταν ως «6+6» σηματοδότησαν το «διαζύγιο» του ΣΥΡΙΖΑ από ένα σημαντικό στελεχιακό και πολιτικό κεφάλαιο της «πρώτης φοράς Αριστεράς» και συνέπεσαν με τη δημοσκοπική υποχώρηση του κόμματος στην τρίτη θέση.
Την ίδια στιγμή, αποχωρήσαντες και νυν στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται πως έχουν μπει σε μια νέα ιδιότυπη αντιπαράθεση για το ποιοι είναι οι εκφραστές της πολιτικής παρακαταθήκης του Αλέξη Τσίπρα. Μια αντιπαράθεση στην οποία την τιμητική τους έχουν το περιβόητο «μαξιλάρι» των 37 δισ., η φορολογική πολιτική της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ (βλ. αναφορές Κασσελάκη σε Τσακαλώτο – Κατρούγκαλο), αλλά και η διαρκής συζήτηση περί «υπονομευτών» του πρώην πρωθυπουργού.
Η πραγματικότητα είναι ότι μετά τη διάσπαση του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, κορυφαίοι υπουργοί των κυβερνήσεων της περιόδου 2015-2019 παύουν πλέον να βρίσκονται στην Κουμουνδούρου. Τσακαλώτος, Σταθάκης και Χαρίτσης (κορυφαία στελέχη του οικονομικού επιτελείου), Αχτσιόγλου και Ηλιόπουλος (το «δίδυμο» που είχε αναλάβει κρίσιμα χαρτοφυλάκια στο υπουργείο Εργασίας), Φίλης, Μπαλτάς, Ξανθός, Σκουρλέτης, Βίτσας, Δρίτσας, Βούτσης, Παρασκευόπουλος και Τζανακόπουλος, υπήρξαν –μεταξύ άλλων– προβεβλημένα στελέχη και κομβικά πρόσωπα επί πρωθυπουργίας Τσίπρα. Σημειώνεται ότι σαφείς αποστάσεις και αιχμηρή κριτική στη νέα ηγεσία έχει ασκήσει και το ιστορικό στέλεχος του κόμματος και αντιπρόεδρος της «πρώτης φοράς Αριστεράς», Γιάννης Δραγασάκης, από τον οποίο πολλοί αναμένουν παρέμβαση το επόμενο διάστημα.
Ποιοι μένουν, λοιπόν, από την «πρώτη φορά Αριστερά»; Από τη φρουρά των «προεδρικών» που θεωρείται ότι βρίσκεται ακόμα κοντά στον Αλέξη Τσίπρα, πιο εμβληματικές περιπτώσεις αποτελούν η Ολγα Γεροβασίλη, ο Αλέκος Φλαμπουράρης, πρόσωπα που προσπάθησαν να διαδραματίσουν ρόλο «γεφυροποιών» στην εκρηκτική συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής, βάζοντας επί της ουσίας «πάγο» στο εσωκομματικό δημοψήφισμα που είχε ανακοινώσει ο Στέφανος Κασσελάκης.
Ταυτόχρονα, ο Νίκος Παππάς, άλλοτε στενός συνεργάτης του Αλέξη Τσίπρα, και φυσικά ο Παύλος Πολάκης σε κορυφαίο επιτελικό ρόλο, βρίσκονται στο πλευρό του Στέφανου Κασσελάκη, ενώ προβεβλημένα στελέχη που βγήκαν μπροστά την περίοδο 2015-2023, όπως ο Σωκράτης Φάμελλος, Κώστας Ζαχαριάδης, η Ρένα Δούρου, η Κατερίνα Νοτοπούλου, ο Πάνος Ρήγας (πρώην γραμματέας του κόμματος) και φυσικά οι δύο νυν γραμματείς (Σβίγκου – Βασιλειάδης), παραμένουν στην πρώτη γραμμή. Από εκεί και πέρα, μένει να φανεί το επόμενο χρονικό διάστημα πώς θα διαμορφωθεί η σχέση της νέας ηγεσίας με τον πρώην υπουργό Εξωτερικών και «αρχιτέκτονα» της Συμφωνίας των Πρεσπών Νίκο Κοτζιά.
Ολοι οι άνθρωποι του προέδρου
«Δεν υπάρχει στενός κύκλος», ανέφερε ο Στέφανος Κασσελάκης στη διάρκεια της επεισοδιακής ομιλίας του στην Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ πριν από μερικές εβδομάδες, την ώρα που μέρος του ακροατηρίου τον αμφισβητούσε με ειρωνικά επιφωνήματα. Λίγες ημέρες μετά, μιλώντας στο «Κόκκινο», ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ σημείωνε –αναφερόμενος στους «6+6»– ότι «εκείνοι θα ήταν ηγετική ομάδα» αν αποδέχονταν τις προτάσεις του να αναλάβουν θέσεις ευθύνης.
Είναι γεγονός ότι ο Στέφανος Κασσελάκης εξελέγη προτάσσοντας την εικόνα ενός πολιτικού ανεξάρτητου από την κομματική γραφειοκρατία και τους «αραχνιασμένους, παλαιοαριστερούς» μηχανισμούς, όπως λένε ορισμένοι υποστηρικτές του. Η επιμονή του στη λέξη «αδιαβεσολάβητα», η επίκληση στη νομιμοποίηση της βάσης έπειτα από πολλές εσωκομματικές αναταράξεις, ακόμα και φράσεις όπως «δεν είμαι φαινόμενο, είμαι ένας απλός άνθρωπος» (από την πολυσυζητημένη παρουσίαση του βιβλίου του Ξενοφώντα Κοντιάδη), αποσκοπούσαν στην εμπέδωση της πεποίθησης ότι πράγματι «δεν υπάρχει στενός κύκλος».
Εντάσσοντας τη φράση αυτή περισσότερο στη σφαίρα του πολιτικού συμβολισμού, η «ακτινογραφία» των ανθρώπων που πλαισιώνουν τον Στέφανο Κασσελάκη ενδεχομένως να οδηγεί σε χρήσιμα συμπεράσματα για τη μορφή και τα ετερόκλητα ιδεολογικά χαρακτηριστικά του «νέου ΣΥΡΙΖΑ».
Πέραν του κρίσιμου ρόλου του Μανώλη Καπνισάκη, η προβεβλημένη ομάδα «κρούσης» του νέου προέδρου διαμορφώνεται από τα εξής πρόσωπα: τη Θεοδώρα Τζάκρη, ένα στέλεχος προερχόμενο από το ΠΑΣΟΚ, το οποίο –όπως της καταλογίζουν πολλοί πολιτικοί αντίπαλοι– έχει ψηφίσει όλα τα Μνημόνια. Τη Δώρα Αυγέρη, δημοσιογράφο που ενεπλάκη ενεργά στην υπόθεση του ΣΥΡΙΖΑ στις αρχές της «διεύρυνσης» που εκκίνησε ο Αλέξης Τσίπρας. Τον Παύλο Πολάκη, πρώην υπουργό, με πολύχρονη παρουσία στην Αριστερά, αλλά και με πέρασμα από το αντιμνημονιακό ΕΠΑΜ, ο οποίος βρέθηκε ένα βήμα πριν από τη διαγραφή από τον ΣΥΡΙΖΑ την περασμένη άνοιξη. Τον Γιώργο Τσίπρα, υπέρμαχο της διεύρυνσης στην Κεντροαριστερά, παρότι ο ίδιος προέρχεται από την ΚΟΕ – πάλαι ποτέ συνιστώσα του ΣΥΡΙΖΑ. Και τον Ευάγγελο Αποστολάκη, επίτιμο αρχηγό ΓΕΕΘΑ, πρώην υπουργό Αμυνας και βουλευτή Επικρατείας, κατόπιν επιλογής του Αλέξη Τσίπρα.
Ταυτόχρονα, στελέχη όπως η πολύπειρη δημοσιογράφος και ένας από τους πιο «επιδραστικούς» συριζαϊκούς λογαριασμούς στα social media Ελενα Ακρίτα (προσωπική επιλογή Τσίπρα στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας), ο Πέτρος Παππάς (πρόσωπο εκ της διεύρυνσης και λάτρης της αλά Κασσελάκη πολιτικής επικοινωνίας μέσω TikTok), η Ελένη Αυλωνίτου και ο Βασίλης Κόκκαλης (προερχόμενος από τους Ανεξάρτητους Ελληνες), δεν διστάζουν να βγαίνουν μπροστά και να δηλώνουν με θέρμη τη στήριξή τους στον νέο πρόεδρο. Ταυτόχρονα, ο αντιπρόεδρος του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς, Γιάννης Μπουρνούς, στέλεχος που συμπορεύτηκε με τον Αλέξη Τσίπρα από τη νεολαία Συνασπισμού, αλλά και ο άλλοτε συνεργάτης του πρώην πρωθυπουργού, Νίκος Καρανίκας, βρίσκονται στο πλευρό του Στέφανου Κασσελάκη, με τον δεύτερο, μάλιστα, να έχει αναλάβει άτυπα τον ρόλο του «θεωρητικού» του ΣΥΡΙΖΑ, μέσω των συχνών παρεμβάσεων στα social media.
Η νέα εσωκομματική αντιπολίτευση
Οσον αφορά τον πόλο εκείνον εντός του ΣΥΡΙΖΑ που θα ασκεί εσωκομματική αντιπολίτευση την επομένη της αποχώρησης του «μπλοκ» της Εφης Αχτσιόγλου, τα βλέμματα αυτομάτως πέφτουν στον Διονύση Τεμπονέρα, ο οποίος ήδη από τη στάση του στην Κεντρική Επιτροπή, από την οποία είχε αποχωρήσει, είχε καταστήσει σαφές ότι στην πορεία προς το Συνέδριο θα «ελέγχει» αν κάθε βήμα της νέας ηγεσίας ανταποκρίνεται στις καταστατικές αρχές του κόμματος. Αντίστοιχου χαρακτήρα ήταν και η παρέμβασή του στην Πολιτική Γραμματεία της περασμένης εβδομάδας.
«Δεν είμαστε διατεθειμένοι να δώσουμε λευκή επιταγή ούτε σε μονοπρόσωπα όργανα ούτε σε συσπειρώσεις χωρίς ιδεολογικό πολιτικό βάθος», σημείωνε η ομάδα Τεμπονέρα (Λαμπρινίδης, Τσιόκας, Λαμπρίδης) σε κείμενό της πριν από δύο εβδομάδες, την ίδια γραμμή αναμένεται να ακολουθήσει έως το Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ. Από εκεί και πέρα, «πασοκογενή» στελέχη όπως ο Γιάννης Ραγκούσης, Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου και ο Θανάσης Θεοχαρόπουλος, που παραμένουν στο κόμμα, έχουν ήδη ασκήσει κριτική στη νέα ηγεσία για ζητήματα εσωτερικής λειτουργίας, «τοξικότητας», αλλά και πολιτικού περιεχομένου, σε διαφορετικό τόνο ο καθένας.
Το αίνιγμα της βάσης
Τις τελευταίες εβδομάδες, η ειδησεογραφία μεταδίδει καθημερινά ανακοινώσεις και κείμενα αποχώρησης στελεχών, προσωπικοτήτων και οργανώσεων μελών του ΣΥΡΙΖΑ. «Είμαι περήφανη για τον κόσμο του ΣΥΡΙΖΑ, που φεύγει κατά χιλιάδες από τη βάση, γιατί δεν θέλουν να χάνουν την αξιοπρέπειά τους», δήλωνε η Πέτη Πέρκα, βουλευτής που ανεξαρτητοποιήθηκε μαζί με τον Ευκλείδη Τσακαλώτο.
Σύμφωνα με καλά πληροφορημένη πηγή, είναι γεγονός ότι σημαντικό κομμάτι της «παραδοσιακά» οργανωμένης βάσης του ΣΥΡΙΖΑ αποχωρεί από το κόμμα, παρ’ όλα αυτά η ηγετική ομάδα υποστηρίζει ότι ο αντίκτυπος των αποχωρήσεων είναι μικρός συγκριτικά με τα εγγεγραμμένα μέλη που ψήφισαν στις εσωκομματικές εκλογές, ενώ η πλευρά του προέδρου κάνει λόγο για 3.000 αιτήσεις συμμετοχής στα think tank που προανήγγειλε ο κ. Κασσελάκης, μέσω της πλατφόρμας του isyriza. Ταυτόχρονα, ο Νίκος Παππάς, σε συνέντευξή του στο OPEN, μιλούσε για «μια τεχνική επαναλαμβανόμενων παραιτήσεων των ίδιων ανθρώπων».
Πηγή με γνώση των εσωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ επισημαίνει στην «Κ» ότι μπορεί σε επίπεδο αριθμών η ζημιά να μην μοιάζει καταστροφική –κυρίως λόγω των εγγραφών που υπήρξαν στις διαδικασίες για την εκλογή προέδρου– παρ’ όλα αυτά δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι ο κόσμος ο οποίος συμμετείχε στην εν λόγω κάλπη θα εμπλακεί ενεργά και καθημερινά στις κατά τόπους οργανώσεις βάσης του ΣΥΡΙΖΑ. Κοινώς, μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να διατηρήσει έναν υψηλό αριθμό μελών στα μητρώα του, αλλά αποτελεί ερωτηματικό το κατά πόσο αυτά τα μέλη θα δραστηριοποιηθούν επί της ουσίας στην κομματική ζωή κι αν τελικά αυτός ο αριθμός δεν αποδειχτεί πολιτικά «πλασματικός».
Αντίστοιχη συζήτηση έχει ανοίξει και για τη νεολαία του κόμματος, της οποίας η συντριπτική πλειοψηφία στελεχών αποχώρησε. Από τη μία, ένας οργανωμένος και μαχητικός βραχίονας του ΣΥΡΙΖΑ σχεδόν εξαφανίστηκε, από την άλλη, όπως λένε ορισμένοι «νεοπροεδρικοί», αυτή η αποχώρηση ίσως αποτελέσει αφορμή για τη συγκρότηση μιας μαζικής οργάνωσης νεολαίας, που, όπως λένε, δεν υπήρξε τα προηγούμενα χρόνια.
Η σιωπή του Αλέξη Τσίπρα
Ο Αλέξης Τσίπρας εξακολουθεί να τηρεί στάση σιωπής για τα εσωκομματικά του ΣΥΡΙΖΑ. Οι δημόσιες παρεμβάσεις του, δε, μετά την παραίτησή του από την ηγεσία του κόμματος, είναι μετρημένες και προσεκτικές (βλ. ανάρτηση για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή).
Από την άλλη, η κινητικότητα και οι ιδιωτικές συναντήσεις που πραγματοποίησε στη διάρκεια της εβδομάδας πριν οριστικοποιηθεί το διαζύγιο με την ομάδα της Εφης Αχτσιόγλου αποδεικνύουν ότι ο πρώην πρωθυπουργός παρακολουθεί με ενδιαφέρον και ανησυχία τις εξελίξεις, ιδιαιτέρως από τη στιγμή που τα πράγματα οξύνθηκαν και πέραν της «Ομπρέλας», της οποίας η αποχώρηση θεωρούνταν δεδομένη από καιρό.
Ο Αλέξης Τσίπρας παραμένει στον ΣΥΡΙΖΑ και αυτό, σύμφωνα με στελέχη του κόμματος, αποτελεί την απάντηση όσον αφορά το ποια είναι θέση του μπροστά στις εξελίξεις των τελευταίων μηνών.
Από την άλλη, ορισμένοι από τους αποχωρήσαντες θεωρούν ότι με τις δηλώσεις του ο Στέφανος Κασσελάκης διαχωρίζει επί της ουσίας τον σημερινό ΣΥΡΙΖΑ από την «πρώτη φορά Αριστερά» και τον Αλέξη Τσίπρα, οδηγώντας το κόμμα όχι μόνο εκτός των γραμμών της ριζοσπαστικής Αριστεράς, αλλά και σε ένα μονοπάτι «αποτσιπροποίησης».
Το σίγουρο είναι ότι ο χρόνος στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης θα είναι πυκνός μέχρι τις ευρωεκλογές και, από ό,τι φαίνεται, παρότι η ηγετική ομάδα εκτιμά ότι το εσωκομματικό τοπίο έχει ξεκαθαρίσει μετά τη διπλή διάσπαση, σε στάση αναμονής και υπομονής θα παραμείνουν και ορισμένοι από αυτούς που μένουνε στον ΣΥΡΙΖΑ.
