Ο Ντε Γκωλ φέρεται να έχει πει ότι «η Αριστερά είναι για να σκέφτεται και η Δεξιά για να πράττει». Αν και προδήλως αβάσιμη στην ουσία της, η φράση αυτή στοίχειωνε για χρόνια την πολιτική ζωή πολλών ευρωπαϊκών χωρών. Της Ελλάδας ακόμα περισσότερο, στον βαθμό που πολλοί μιλούσαν για «ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς». Το τσιτάτο ότι «η Δεξιά κέρδισε τη μάχη του Εμφυλίου και η Αριστερά τη μάχη των ιδεών» ακουγόταν επί μακρόν. Και πράγματι, η ελληνική Δεξιά διαχρονικά έδινε περισσότερη έμφαση στον κυβερνητικό πραγματισμό παρά στις ιδεολογικές διαμάχες.
Μετά τη δικτατορία, η μετατόπιση του πολιτικού φάσματος προς τα αριστερά ήταν συνολική. Τόσο στο πεδίο της εφαρμοζόμενης πολιτικής –με τη «σοσιαλμανία» της εποχής, η οποία πάντως δεν ήταν ελληνικό φαινόμενο, αλλά παγκόσμια τάση– όσο και σε επιμέρους κοινωνικούς χώρους, όπως ο πολιτισμός, τα πανεπιστήμια, η ιστορική έρευνα κ.λπ. Ενώ και εκλογικά το άθροισμα των δυνάμεων της ευρύτερης Αριστεράς – Κεντροαριστεράς ήταν μεγαλύτερο από αυτό της Κεντροδεξιάς.
Οι διαπιστώσεις αυτές ωστόσο –απότοκες σε μεγάλο βαθμό της δικτατορίας και των ιδιαιτεροτήτων της πολιτικής μας ιστορίας– δύσκολα μπορούσαν να θεμελιώσουν την άποψη περί «ιδεολογικής ήττας» της Δεξιάς στην Ελλάδα. Αντιθέτως, η ελληνική Δεξιά ήταν που υπέγραψε τις ουσιαστικές στρατηγικές, πολιτικές και εντέλει και ιδεολογικές επιλογές που καθόρισαν τον προσανατολισμό της χώρας και διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα. Η Αριστερά κέρδιζε τη μάχη της ιστοριογραφίας και των μυθοπλασιών (και αυτό όχι μόνιμα, καθώς πολλά ήδη αναθεωρούνται), αλλά η Δεξιά κέρδιζε την ουσία, που ήταν η πρόσδεση της χώρας στον δυτικό κόσμο και στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, με ό,τι αυτό σήμαινε στο πεδίο της γεωπολιτικής, της οικονομίας, του πολιτισμικού περιβάλλοντος, των ατομικών ελευθεριών.
Σήμερα πολλοί πηγαίνουν στο άλλο άκρο, κάνοντας λόγο για «δεξιά ηγεμονία». Η πρόσφατη εκλογική επικράτηση της Ν.Δ. ήταν συντριπτική. Η δημοσκοπική κυριαρχία της μοιάζει εδραιωμένη επί 8 σχεδόν χρόνια. Το άθροισμα των κομμάτων της ευρύτερης Αριστεράς και Κεντροαριστεράς ήταν στις πρόσφατες εκλογές μειοψηφικό, ενώ ο χώρος μοιάζει να βρίσκεται συνολικά σε περιδίνηση. Αλλά και σε αξιακό επίπεδο, πολλές είναι οι αλλαγές προς τα δεξιά, ακόμα και σε ζητήματα που παλαιότερα θεωρούνταν ταμπού (π.χ. μη κρατικά πανεπιστήμια, ιδιωτικές επενδύσεις κ.λπ.).
Πριν καταλήξουμε όμως στο αν πρόκειται για συνειδητή ιδεολογική μετατόπιση ή απλώς για έναν πολιτικό κύκλο, θα πρέπει να εξετάσουμε τι οδήγησε στη σημερινή πολιτική συγκυρία. Η πολιτική υπεροχή της Κεντροδεξιάς μοιάζει να είναι λιγότερο προϊόν ιδεολογικών ζυμώσεων και περισσότερο αποτέλεσμα του πολιτικού ρεαλισμού και πολιτικών διεργασιών της τελευταίας δεκαετίας. Δεν άλλαξαν ιδεολογία οι Ελληνες μέσα σε μια 4ετία, το περιβάλλον άλλαξε, άρα και οι πολιτικές επιλογές τους.
Οι διαψεύσεις από τη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένα σημαντικό πλήγμα για τον χώρο της Αριστεράς συνολικά. Ο πραγματισμός, που (ορθώς) επέδειξε ο ΣΥΡΙΖΑ με τη στροφή του 2015, δεν συνοδεύτηκε από μια συνολική μετεξέλιξή του, από ένα νέο στρατηγικό και προγραμματικό πλαίσιο του κόμματος. Αντιθέτως, η επιστροφή, πολύ συχνά, στη ρητορική τοξικότητας της «μνημονιακής περιόδου» παρέπεμπε αντανακλαστικά σε μια Αριστερά που δοκιμάστηκε, διέψευσε τις προσδοκίες που είχε η ίδια καλλιεργήσει και δεν ήταν ούτε πειστική ούτε ελκυστική.
Ο αντιδυτικισμός και αντιευρωπαϊσμός, που είχαν ενισχυθεί την περίοδο της οικονομικής κρίσης, έχουν πλέον υποχωρήσει. Το τέλος των «αυταπατών» εδραίωσε ακόμα περισσότερο τις κρατούσες αντιλήψεις για τον προσανατολισμό της χώρας, κάτι που επίσης ευνοεί τη Ν.Δ.
Η Αριστερά κέρδιζε τη μάχη της ιστοριογραφίας και των μυθοπλασιών, αλλά η Δεξιά κέρδιζε την ουσία, που ήταν η πρόσδεση της χώρας στον δυτικό κόσμο και στο ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Η έξαρση, σε όλη την Ευρώπη, ζητημάτων όπως το μεταναστευτικό – προσφυγικό ή η τρομοκρατική δράση του ριζοσπαστικού Ισλάμ, ενεργοποιούν συντηρητικά αντανακλαστικά των Ευρωπαίων πολιτών και συχνά προκαλούν αμηχανία σε κόμματα της Αριστεράς. Εξ ου και η όποια κριτική στα «συστημικά» κεντροδεξιά κόμματα για τα ζητήματα αυτά γίνεται κυρίως από τη ριζοσπαστική Δεξιά και όχι από τα αριστερά.
Ενώ, τέλος, οι εκλογικές επιδόσεις της Ν.Δ. δεν είναι τόσο το αποτέλεσμα ιδεολογικών διεργασιών, αλλά της στρατηγικής που ακολουθεί ο κ. Μητσοτάκης με την οποία δημιουργεί έναν δικό του χώρο πολιτικής επιρροής, ο οποίος υπερβαίνει τα όρια της παραδοσιακής Δεξιάς και την ατζέντα ενός τυπικά δεξιού κόμματος.
Ο κ. Μητσοτάκης (όπως έχουμε αναλύσει και σε παλαιότερα άρθρα) εφαρμόζει σταθερά μια πολιτική «τριγωνοποίησης» κινούμενος πάνω από τον παραδοσιακό άξονα Δεξιάς – Αριστεράς, καταφέρνοντας έτσι να συνομιλεί ανά περίσταση με ευρύτερα ακροατήρια, χωρίς δογματικό ιδεολογικό πρόσημο.
Η έξαρση, σε όλη την Ευρώπη, ζητημάτων όπως το μεταναστευτικό – προσφυγικό ή η τρομοκρατική δράση του ριζοσπαστικού Ισλάμ, συχνά προκαλεί αμηχανία σε κόμματα της Αριστεράς.
Επενδύσεις, μαζί με επιδόματα. Μείωση φόρων, αλλά και αύξηση κατώτατου μισθού. Ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων, αλλά και προσλήψεις σε Εκπαίδευση και Υγεία. «Ανάλαφρες» δημόσιες εμφανίσεις, αλλά και «σκληρή» γραμμή στα εθνικά όπου έχει κριθεί αναγκαίο. Αναζήτηση ισορροπίας (συχνά δύσκολης) ανάμεσα σε πιο συντηρητικές και πιο φιλελεύθερες επιλογές.
Πολλά στελέχη της Κεντροαριστεράς και της Αριστεράς ξορκίζουν τη «δεξιά ηγεμονία» και μιλούν –κάπως αόριστα είναι η αλήθεια– για την ανάγκη ενός «προοδευτικού» οράματος που θα την αμφισβητήσει. Απολύτως θεμιτό. Αλλά ίσως χρειάζεται να αναλύσουν πιο προσεκτικά το πολιτικό περιβάλλον, γιατί αυτό που ζούμε δεν είναι τόσο ηγεμονία της Δεξιάς όσο του πολιτικού ρεαλισμού.
Ο κ. Ευτύχης Βαρδουλάκης είναι σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας.
