Το θέμα δεν είναι τι κάνει κανείς στα 18, αλλά τι έχει τη δυνατότητα να κάνει. Κάποιοι σπουδάζουν, μερικοί κάνουν οικογένειες, άλλοι δουλεύουν, ανεξαρτητοποιούνται, κυνηγούν ευκαιρίες, συλλέγουν εμπειρίες. Ολοι πάντως, λίγο-πολύ, καταλαβαίνουν πως τα αστεία της ανηλικότητας τελείωσαν: η ενηλικίωση αποκαλύπτεται παράλληλα ως προνόμιο και ως υποχρέωση. Η νοσηρή τάση των Ελλήνων να απομειώνουν τη σημασία της και να προσποιούνται ότι τα πρώτα χρόνια του ενήλικου βίου δεν είναι παρά μια ανεπίσημη παράταση της παιδικής ηλικίας αποτυπώθηκε στον δημόσιο διάλογο ευκρινώς για μία ακόμη φορά, με αφορμή τη δίωξη του 18χρονου που εκτόξευσε τη ναυτική φωτοβολίδα, με αποτέλεσμα τον σοβαρό τραυματισμό του 31χρονου αστυνομικού. Ο φερόμενος ως δράστης πίνει μόνο πορτοκαλάδα, πληροφορηθήκαμε από τον πατέρα του. Σπουδάζει υδραυλικός, προσέθεσε ο πατέρας, ο οποίος «δεν τον είχε» να κάνει αυτό το πράγμα. Αλλοι σχολιαστές αναφέρουν τον 18χρονο ως παιδί. Οσοι τον υπερασπίζονται επισημαίνουν ότι δεν είχε ξαναπετάξει τέτοια φωτοβολίδα (και αυτό πρέπει να μας παρηγορήσει για κάποιο λόγο), ότι τη φωτοβολίδα τού την έδωσε κάποιος μεγαλύτερος (μεγαλύτερος άρα λιγότερο αγνός), ότι ο 18χρονος δεν ήξερε πώς να τη χρησιμοποιήσει, ότι δεν έχει σχέση με οργανωμένους οπαδούς και συνδέσμους, κι ότι δέχεται απειλές για τη ζωή του! Στη δημοσιότητα, εν τω μεταξύ, δόθηκε μια φωτογραφία του 18χρονου που τον δείχνει περίπου δεκατριών. Γύρω μας εξυφαίνεται εν μέρει εκουσίως και εν μέρει ακουσίως ένα ρομαντικό αφήγημα παιδικής αθωότητας. Ο κατηγορούμενος δεν μπορεί να είναι δράστης του εγκλήματος, γιατί είναι μόλις 18, ένα βρέφος δηλαδή!
Μικρομέγαλες καταστάσεις
Τι κι αν ο 18χρονος άλλαξε αριθμό και email μετά την πράξη του; Τι κι αν διέγραψε τις φωτογραφίες του από τα social media; Τι κι αν, όλως τυχαίως, έπλυνε τα ρούχα που φορούσε την ημέρα των επεισοδίων; Κομμάτι της κοινής γνώμης έχει προαποφασίσει να αντιμετωπίσει έναν κατηγορούμενο για κακουργηματικές πράξεις σαν να πρόκειται για πρόσωπο που είτε δεν έκανε ό,τι έκανε είτε δεν ήξερε τι έκανε. Το πρόσωπο, όμως, αυτό όχι μόνον έπραξε όπως έπραξε, αλλά είχε και τη σύνεση να προστατεύσει τον εαυτό του εκ των υστέρων. Είχε το θάρρος να θέσει τη ζωή ενός αγνώστου σε κίνδυνο κι έπειτα την πονηριά να καλύψει όπως όπως τα ίχνη του. Η αλήθεια είναι πως τα παραπάνω δεν ακούγονται ιδιαίτερα παιδικά. Στη βρεφοποίηση του 18χρονου παίζει, βέβαια, σημαντικό ρόλο και η ταυτότητα του θύματος. Εφόσον ο τραυματίας είναι αστυνομικός, δεν μπορεί παρά το έγκλημα να μην είναι ακριβώς έγκλημα για ορισμένους· οι αστυνομοφοβικοί ιδεολόγοι επιστρατεύουν σ’ αυτήν την περίπτωση τη συνήθη τεχνολογία απόσεισης των ευθυνών, κομμάτι της οποίας είναι και η απεικόνιση του κατηγορουμένου με συγκινητικά χρώματα. Ποιος μπορεί να τα βάλει με κάποιον που πίνει μόνο πορτοκαλάδα; Ολοι ξέρουμε, βέβαια, πόσο θα άλλαζαν οι ευνοϊκοί συσχετισμοί αν στη θέση του 18χρονου βρισκόταν ένας 18χρονος ακροδεξιός και στη θέση του αστυνομικού, ένα θύμα με ιδιότητες προσφιλείς στην Αριστερά.
Μάθημα ενηλικίωσης
Δεν έχει νόημα η επικοινωνιακή μετατροπή των ενηλίκων σε ανηλίκους, ούτε η θόλωση των ορίων ανάμεσα στο παιδί και στον μεγάλο. Αλλωστε, και οι ανήλικοι μπορούν να συμπεριφερθούν με την ανάλγητη μανία που συμπεριφέρονται οι ενήλικοι. Η σκέψη πως ό,τι «σπρώχνεται» κάτω από το όριο των 18 αυτομάτως αμβλύνεται ή ακόμη και καθαγιάζεται είναι μία ψυχολογική παγίδα στην οποία πέφτουμε είτε από αφέλεια και ελλιπή γνώση του κόσμου είτε από τον δόλο εκείνου που μας τη στήνει. Προτιμότερος από τη γλοιώδη επιείκεια και την αλλοίωση της πραγματικότητας είναι ο επαναπροσδιορισμός της έννοιας της ευθύνης, ανεξάρτητα από την ηλικία εκείνου που τη φέρει: Ακόμη κι ένας 18χρονος που δεν εκτιμά την ανθρώπινη ζωή όσο χρειάζεται ώστε να αποφεύγει τα παιχνίδια με φωτοβολίδες, μπορεί να εκτιμήσει την ευθύνη του απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό· όταν βλέπεις τους άλλους να πληρώνουν την αγριότητά τους, εξασκείσαι στην αυτοσυγκράτηση.
