Η ισότητα στον γάμο σε νομικό επίπεδο είναι ζήτημα δημοκρατίας και ισονομίας. Οπως στις περισσότερες περιπτώσεις, ο νομοθέτης θα έρθει όχι για να δημιουργήσει, αλλά για να αναγνωρίσει μια συνθήκη, που εδώ και πολλά χρόνια υπάρχει και να ρυθμίσει αδικίες που προκύπτουν από τη μη αναγνώρισή της. Η ριζοσπαστικότητά της δεν έγκειται στην επέκταση ενός δικαιώματος σε μία ομάδα που έως τώρα αποκλειόταν από αυτό, αλλά σ’ αυτό που συμβολίζει: την αναγνώριση ότι έχει ήδη διευρυνθεί ο ορισμός της οικογένειας και εν τοις πράγμασι οι έμφυλοι ρόλοι δεν είναι βιολογικά καθορισμένοι, αλλά κοινωνικές κατασκευές. Το προτεινόμενο νομοσχέδιο, με βάση όσα εξήγγειλε ο πρωθυπουργός, είναι αναμφισβήτητα θετικό βήμα, αναγνωρίζει και ρυθμίζει, αλλά δεν αποτελεί τομή ούτε πλήρη ισότητα. Η μη προσαρμογή του καθεστώτος για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή σημαίνει αποκλεισμό από την παρένθετη κύηση για τα ζευγάρια ανδρών (κυρίως, αλλά όχι μόνο) και κλείνει το μάτι στα πιο συντηρητικά αντανακλαστικά: ότι δηλαδή δεν μπορεί να υπάρχει γονεϊκότητα χωρίς μία μητέρα, ότι οι γκέι άνδρες δεν αξίζουν γονεϊκότητα με τους όρους που εκείνοι θα επιλέξουν (θεωρητικά θα έχουν πρόσβαση στην τεκνοθεσία, με όλες τις τεχνικές προκλήσεις που έχει), δημιουργώντας γάμους δύο ταχυτήτων: από τη μια των ετερόφυλων ζευγαριών που θα έχουν πρόσβαση σε κάθε διαδικασία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και από την άλλη των ομόφυλων, με κάποια ζευγάρια πιθανά να έχουν πρόσβαση σε κάποιες διαδικασίες και κάποια άλλα σίγουρα όχι. Ταυτόχρονα λειτουργεί εντελώς πατερναλιστικά απέναντι στις γυναίκες που θα κάνουν την παρένθετη κύηση, περιορίζοντας την αυτενέργειά τους. Περιμένουμε προφανώς να δούμε και την τελική μορφή για να δούμε τι άλλο μπορεί να προκύπτει από αυτή τη μη προσαρμογή.
Ουσιαστικά ο πρωθυπουργός εξήγγειλε την πιο συντηρητική εκδοχή μόνο του γάμου ομοφύλων, μην αναφέροντας καν τα τρανς άτομα, με σαφείς περιορισμούς στη δημιουργία οικογένειας – απέχουμε δηλαδή από την πλήρη ισότητα στον γάμο. Στην προσπάθειά του να διαφοροποιηθεί από το σχέδιο νόμου του ΣΥΡΙΖΑ, κατακερματίζει την ισότητα σε επιμέρους δικαιώματα και δημιουργεί νέους διαχωρισμούς στην ίδια τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, θέτοντάς τη μπροστά σε ένα εκβιαστικό δίλημμα: να μείνει χωρίς κανένα δικαίωμα όπως τώρα ή να πάρει κάποια δικαιώματα, γνωρίζοντας ότι κάποια μέλη μένουν εκτός – και με δεδομένο ότι αυτή η συζήτηση δύσκολα θα ανοίξει πριν περάσουν αρκετά χρόνια.
Η ισότητα στον γάμο δίνει τη δυνατότητα για μία διεύρυνση, όχι μόνο τυπική στα δικαιώματα, αλλά και στη σκέψη και την αντίληψή μας για το τι σημαίνει οικογένεια, πόσο δεσμευτικά και παρωχημένα έχουν αποδειχθεί στην πράξη τα έμφυλα στερεότυπα.
Οι μειονότητες, δηλαδή τα άτομα και οι ομάδες που δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα, είναι αυτά που σπρώχνουν τις δημοκρατίες να μένουν πιστές στα ιδεώδη τους – με το να τις πιέζουν συνεχώς για πλήρη ισότητα και φέρνοντάς τους ενώπιον των αδυναμιών τους. Η ισότητα στον γάμο δίνει τη δυνατότητα για μια διεύρυνση, όχι μόνον τυπική στα δικαιώματα, αλλά και στη σκέψη και την αντίληψή μας για το τι σημαίνει οικογένεια, πόσο δεσμευτικά και παρωχημένα έχουν αποδειχθεί στην πράξη τα έμφυλα στερεότυπα, καθώς και την ευκαιρία να διανύσουμε τη νομοθετική και ουσιαστική απόσταση από τον αποκλεισμό στη συμπερίληψη. Είναι απώλεια για την κοινωνία συνολικά αν η κυβέρνηση επιλέξει να παραμείνει σε μια αναγκαία, αλλά άτολμη και εντελώς γραφειοκρατική διαχείριση κάποιων ανισοτήτων, αντί για μια πραγματικά ιστορική τομή που θα είναι και μια γιορτή ισότητας, ισονομίας και εν τέλει δημοκρατίας.
*Η κ. Νάνσυ Παπαθανασίου είναι δρ Κλινικής Ψυχολογίας, επιστημονικά συνυπεύθυνη Orlando LGBT+.
