Οι ευρωεκλογές σπανίως έκρυβαν εκπλήξεις. Τόσο στις αναμετρήσεις που επιβεβαίωναν μια πολιτική τάση (1984, 1994, 2004) όσο και στις περιπτώσεις που προοικονομούσαν πολιτική αλλαγή (2009, 2014, 2019) τα αποτελέσματα ήταν περίπου αναμενόμενα.
Στις τρεις τελευταίες αναμετρήσεις, ωστόσο, το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών δρομολόγησε πολιτικές εξελίξεις. Το 2009, η νίκη του ΠΑΣΟΚ, σε συνδυασμό με τη διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας που ακολουθούσε λίγους μήνες μετά (προ συνταγματικής αναθεώρησης, με πιθανότατη τη διάλυση της Βουλής και τη διεξαγωγή εκλογών), ουσιαστικά επίσπευσε τις πολιτικές εξελίξεις, εξωθώντας την κυβέρνηση Καραμανλή στην προκήρυξη εκλογών. Το 2014 αποτέλεσαν τον προάγγελο της έλευσης του ΣΥΡΙΖΑ και σε συνδυασμό (και πάλι) με τη διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας στις αρχές του 2015 διαμόρφωσαν το πολιτικό πλαίσιο της εποχής. Η δυναμική του ΣΥΡΙΖΑ ενισχύθηκε, η κυβέρνηση Σαμαρά αποσταθεροποιήθηκε και άρχισε να αντιμετωπίζεται από τους εταίρους ως «κυβέρνηση περιορισμένου χρόνου», κάτι που δυσκόλεψε περαιτέρω το έργο της. Ενώ το 2019, σε μια αναμέτρηση με καθαρά εγχώρια ατζέντα, η ευρεία νίκη της Ν.Δ. οδήγησε τον κ. Τσίπρα να ανακοινώσει την προσφυγή στις κάλπες το βράδυ των ευρωεκλογών, προδιαγράφοντας ουσιαστικά το αποτέλεσμα και των βουλευτικών εκλογών που ακολούθησαν.
Κοινό στοιχείο των τριών αυτών αναμετρήσεων είναι το γεγονός ότι διεξήχθησαν λίγο πριν από προγραμματισμένες ή εικαζόμενες (λόγω των τότε συνταγματικών προβλέψεων) βουλευτικές εκλογές. Οι επερχόμενες ευρωεκλογές δεν εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία. Μοιάζουν περισσότερο με εκείνες του 1994 ή του 2004 που τις θυμούνται μόνο εκείνοι που εξελέγησαν ευρωβουλευτές.
Παρά λοιπόν το ότι τέσσερις μήνες στην πολιτική είναι μεγάλο διάστημα, το πιθανότερο σενάριο σήμερα είναι ότι οι ευρωεκλογές δεν θα κρύβουν εκπλήξεις σε ό,τι αφορά την κυβερνητική και πολιτική σταθερότητα, καθώς όλες οι μετρήσεις δείχνουν τη Ν.Δ. πρώτο κόμμα και με σημαντική διαφορά.
Ακριβώς αυτό όμως είναι ταυτόχρονα και παγίδα για τη Ν.Δ. Γιατί η έλλειψη ενός ισχυρού αντιπάλου, ενός «φοβήτρου», μπορεί να λειτουργήσει αποσυσπειρωτικά. Και έτσι μια αναμέτρηση χωρίς ουσιαστικό διακύβευμα να αποτελέσει ιδανική ευκαιρία έκφρασης μιας δυσαρέσκειας που δεν εκδηλώθηκε σε προηγούμενες αναμετρήσεις, είτε επειδή η πλειοψηφία αναγνώριζε ότι κάποια πράγματα είχαν μπει σε μια σειρά και δεν ήθελε να ρισκάρει, είτε λόγω της αντισυσπείρωσης που προκαλούσε ο ΣΥΡΙΖΑ. Σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ δεν προκαλεί ανησυχία, ζήτημα σταθερότητας δεν υπάρχει, ενώ αντιθέτως υπάρχουν τομείς που καταγράφεται αυξημένη κοινωνική δυσαρέσκεια (ακρίβεια, ασφάλεια, επιμέρους κυβερνητικές πρωτοβουλίες κ.ά.). Μια τάση εξάλλου «να σταλεί μήνυμα» διεφάνη και στον β΄ γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών και δεν πρέπει να υποτιμηθεί από τη Ν.Δ. Οπως δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί και το ενδεχόμενο της υπέρμετρης ενίσχυσης ενός κόμματος που θα αποτελέσει μόνιμο αγκάθι στα δεξιά της.
Τι θα μπορούσε να συμβεί, όμως, σε ένα ενδεχόμενο που η Ν.Δ. είναι μεν πρώτο κόμμα, αλλά με σημαντική πτώση ποσοστών;
Σε ό,τι αφορά την κυβερνητική σταθερότητα απολύτως τίποτα. Η κυβέρνηση θα συνεχίσει να κυβερνά με καθαρό εκλογικό ορίζοντα, μέχρι τις εκλογές του 2027.
Αν για την κυβέρνηση το ζητούμενο είναι να αποφύγει μια υπέρμετρη αποσυσπείρωση, για τα κόμματα της αντιπολίτευσης το διακύβευμα είναι σαφώς σημαντικότερο.
Παρενέργειες όμως μπορεί να υπάρξουν. Η εικόνα πολυετούς κυριαρχίας που εκπέμπει, να θολώσει. Οι όποιες εσωτερικές γκρίνιες να δυναμώσουν. Τα διάφορα «συστήματα» πέριξ της πολιτικής να «μυριστούν αίμα», διαφοροποιώντας τη στάση τους απέναντί της. Και σταδιακά η όποια φθορά, της πάντα δυσκολότερης δεύτερης θητείας, να αποτυπώνεται αυξητικά.
Αν για την κυβέρνηση το ζητούμενο είναι να αποφύγει μια υπέρμετρη αποσυσπείρωση που ίσως επιφέρει κλυδωνισμούς, για τα κόμματα της αντιπολίτευσης το διακύβευμα των ευρωεκλογών μοιάζει σαφώς σημαντικότερο. Καθότι αφορά είτε το ποιος θα έχει το πάνω χέρι στις (δεδομένες) εξελίξεις της επόμενης μέρας, είτε τη βιωσιμότητά τους.
Για τον ΣΥΡΙΖΑ μια πιθανή απώλεια της δεύτερης θέσης θα αναιρέσει τον ρόλο που είχε τα τελευταία δώδεκα χρόνια ως δεύτερος (αποδυναμωμένος έστω πλέον) πόλος του πολιτικού μας συστήματος. Ο κ. Κασσελάκης –ο οποίος εξελέγη κυρίως χάρη στην υπόσχεση «να κερδίσει τον Μητσοτάκη»– προφανώς θα αμφισβητηθεί σε ένα νέο γύρο εσωστρέφειας. Για τον ΣΥΡΙΖΑ ένα κακό αποτέλεσμα συνιστά υπαρξιακό κίνδυνο.
Το ΠΑΣΟΚ, βάσει δημοσκοπήσεων, δείχνει ικανό να ανακτήσει τη δεύτερη θέση. Αυτό θα είναι το πρώτο, απολύτως αναγκαίο, βήμα για την επιστροφή του στον ρόλο που είχε κατά το μεγαλύτερο διάστημα της Μεταπολίτευσης. Αν το πετύχει θα συμμετάσχει από πλεονεκτική θέση στις όποιες διαδικασίες για την ανασύνθεση του κεντροαριστερού χώρου. Αν όχι, θα μπει και αυτό σε εσωτερική περιδίνηση καθώς δύσκολα θα ξαναβρεθεί τόσο θετική συγκυρία για μια πολιτική επαναφορά.
Σε ό,τι αφορά τα υπόλοιπα κόμματα, για κάποια (ΚΚΕ και Ελληνική Λύση) οι ευρωεκλογές αναμένεται να επιβεβαιώσουν την ανοδική τάση τους. Ενώ για κάποια άλλα (Νίκη, Πλεύση Ελευθερίας, Σπαρτιάτες, Νέα Αριστερά, ΜέΡΑ25, και κάποια νεότερα κόμματα) το αποτέλεσμα θα κρίνει και τη βιωσιμότητά τους. Ενα κόμμα που σε χαμηλού ενδιαφέροντος εκλογές δεν καταφέρνει να περάσει το όριο του 3%, δύσκολα θα επιβιώσει σε βάθος χρόνου.
Μοιάζουν συνεπώς οι ευρωεκλογές με μια αναμέτρηση που κρύβει λίγες εκπλήξεις και πολλές παγίδες. Για όλους, αλλά κυρίως για τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Και αυτό είναι από τα παράδοξά τους.
*Ο κ. Ευτύχης Βαρδουλάκης είναι σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας.
