«Γεννήθηκα μέσα στο θέατρο», λέει ο Ανδρέας Λοβέρδος. Ο συνονόματος παππούς του, Ανδρέας Λοβέρδος, ήταν ξακουστός θεατρώνης στην Πάτρα, ιδιοκτήτης του θεάτρου «Λυρικόν». Στο «Λυρικόν» ανέβαιναν σπουδαίες παραστάσεις για σχεδόν πενήντα χρόνια, από το 1930 έως το 1978, όταν έπεσε η αυλαία οριστικά και στη θέση του «σηκώθηκε» μια πολυκατοικία. Ολοι οι μεγάλοι του θεάτρου παρήλασαν στη σκηνή του «Λυρικόν», Βεάκης, Μινωτής, Αυλωνίτης, Καρέζη. «Πάρτε το παιδάκι από εδώ», είπε στη μέση μιας παράστασης η Κατίνα Παξινού κάπου στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Δεν μπορούσε να συνεχίσει να παίζει από τις φωνές και το κλάμα του, που προφανώς η ίδια προκάλεσε με κάποια από τις τρομερές εκφράσεις της. Το έντρομο παιδάκι ήταν ο εγγονός του θεατρώνη, που μπορεί ποτέ να μη θέλησε να γίνει ηθοποιός, αλλά ουδόλως του έλειψαν η ορμή και η επιμονή για να βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Μεταξύ άλλων τόλμησε πρόσφατα και το δις εξαμαρτείν, καθώς τα βρόντηξε κι έφυγε για δεύτερη φορά από το ΠΑΣΟΚ για να ανεβάσει ακόμη ένα δικό του έργο και να κατέλθει στις ευρωεκλογές ως επικεφαλής των Δημοκρατών.
Οι Δημοκράτες είναι το κόμμα που ίδρυσε στις 7 Φεβρουαρίου 2024 με ένα πατριωτικό βίντεο γυρισμένο στον χειμωνιάτικο ποταμό Εβρο, με φόντο τη μουντάδα και την ξεραΐλα. Η εικόνα συνδυάζει την αγγελοπουλική ατμόσφαιρα με τη βρυξελλιώτικη αισθητική αν λάβει κανείς υπόψη του όχι μόνο τα λόγια του πολιτικού, αλλά και το κομψό στυλ του. Πρόκειται για ένα στυλ που «σπούδασε» στις Βρυξέλλες στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Σκάναρε επί ώρες τις βιτρίνες των καταστημάτων καθώς σουλάτσαρε άφραγκος στα διαλείμματα από τη μελέτη για το μεταπτυχιακό του. Μπορεί να έμαθε να μπουσουλάει στη σκηνή και στα παρασκήνια, αλλά περιουσία δεν είχε έτοιμη, ούτε από τον συμβολαιογράφο πατέρα του ούτε από τη δασκάλα μητέρα του. Επρεπε μόνος του να γράψει και να ανεβάσει το δικό του έργο, που ξεκίνησε από το Αριστοτέλειο στη Θεσσαλονίκη, την Πανσπουδαστική και την ΚΝΕ (από την οποία διεγράφη το 1978, κατηγορούμενος για φραξιονισμό).
Σκέτο Δημοκράτες;
Γιατί ∆ημοκράτες και όχι Νεοδημοκράτες; Γιατί έχει αργήσει τόσο πολύ να πέσει στη μεγάλη αγκαλιά της Νέας Δημοκρατίας του Κυριάκου Μητσοτάκη; Η κυβέρνηση μοιάζει με εκσυγχρονισμένη εκδοχή της κυβέρνησης των «Σαμαροβενιζέλων», στην οποία ο Λοβέρδος συμμετείχε και δηλώνει υπερήφανος γι’ αυτό. «Η Νέα Δημοκρατία συγκυβερνά με το ΠΑΣΟΚ χωρίς το ΠΑΣΟΚ», έχει πει σε ανύποπτο χρόνο. Γιατί, λοιπόν, καθυστερεί; Μήπως ίδρυσε το νέο κόμμα στο άψε-σβήσε για να υποδεχθεί όσους πασοκογενείς ψηφοφόρους της Ν.Δ. θα ήθελαν να στείλουν ένα μήνυμα στην κυβέρνηση ψηφίζοντας ΠΑΣΟΚ; Μήπως πρωταγωνιστεί σε ένα κρυφό μητσοτακικό σχέδιο που θέλει να αποτρέψει την παλιννόστηση αυτών των ψηφοφόρων στο ΠΑΣΟΚ;
Ο Λοβέρδος παγιδεύτηκε για τα καλά στη διακεκαυμένη ζώνη της πολιτικής ζωής στις αρχές της δεκαετίες του 1990, όταν ο Εωσφόρος της ιδιωτικής τηλεόρασης απαιτούσε νέοι και νέες να υποβληθούν σε οδυνηρές δοκιμασίες στα στούντιο των πολιτικών εκπομπών. O τηλεγενής 35άρης αναπληρωτής καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο συνδύαζε με επιδεξιότητα ετερόκλητες ιδιότητες. Εκτιμούσε τόσο τον Νίκο Κωνσταντόπουλο όσο και τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον οποίο συνάντησε μία και μοναδική φορά στο σπίτι του Δημήτρη Τσάτσου. Ηταν φανατικός φίλαθλος του Ολυμπιακού με μόνιμο στασίδι στο Καραϊσκάκη και ταυτόχρονα διέπρεψε ως αταλάντευτος Σημιτικός. Στα κανάλια ανελλιπώς κέρδιζε τις εντυπώσεις με το ύφος του, ένα ύφος που συνδυάζει τον φρέσκο, μαχητικό και στακάτο λόγο ρεφορμιστή με το ονειροπόλο βλέμμα και την έκφραση δανδή υπνωτιστή στη Μόσχα του 1890.
Το 1991 ο Κώστας Σημίτης ίδρυσε τον Ομιλο για τον Εκσυγχρονισμό της Κοινωνίας μας (ΟΠΕΚ) και λίγα χρόνια μετά, σε μια εκδήλωση με θέμα «τα οικονομικά των κομμάτων» που πραγματοποιήθηκε εν μέσω κουτσομπολιών για τη «βίλα της Εκάλης», ο γενάρχης των σύγχρονων συνταγματολόγων Δημήτρης Τσάτσος τον παρακάλεσε να τον αντικαταστήσει γιατί ήθελε να αποφύγει να μιλήσει. Το έκανε «σαν έτοιμος από καιρό», με αποτέλεσμα οι πρωθιερείς του εκσυγχρονισμού, με κορυφαίο τον αείμνηστο συγγραφέα και εξ απορρήτων του Σημίτη, Νίκο Θέμελη, να εκτιμήσουν την πολιτική και επιστημονική του δεινότητα. Οταν ο Σημίτης έγινε πρωθυπουργός το 1996, ο Λοβέρδος ανέλαβε γενικός γραμματέας του υπουργείου Εσωτερικών και από το 2002 έως το 2004 αναβαθμίστηκε σε υφυπουργό Εξωτερικών με υπουργό τον Γιώργο Παπανδρέου.
Διαλογισμός στα Βόρεια
Δεν χρειάζεται να προσθέσουμε ότι σχεδόν είκοσι χρόνια (από το 2000 έως το 2023) εκλεγόταν ανελλιπώς στις πρώτες θέσεις της Β΄ Αθηνών. Τα «μάγια» έσπασαν το 2023 επειδή οι τελευταίοι «προτεστάντες» του ΠΑΣΟΚ ψήφισαν Μητσοτάκη. Στη μη εκλογή Λοβέρδου συνέβαλε ο Νίκος Ανδρουλάκης μέσω ασκήσεων υπερβατικού διαλογισμού (πρόκειται για μέθοδο διαλογισμού όπου επαναλαμβάνεις σιωπηλά και ρυθμικά την επιθυμία σου ως «μάντρα»), αλλά και η Μιλένα Αποστολάκη, που έπειτα από δέκα χρόνια στην «απέξω» επέστρεψε δυναμικά, κερδίζοντας τη μοναδική έδρα του Βόρειου Τομέα. Πρέπει να προσθέσουμε ότι σε αντίθεση με τον Ανδρουλάκη, η συνεργασία του με τη Φώφη Γεννηματά ήταν άριστη μέχρι τέλους. «Της έδωσα ό,τι είχα».
Η κυβέρνηση μοιάζει με εκδοχή της κυβέρνησης των «Σαμαροβενιζέλων», στην οποία ο Λοβέρδος συμμετείχε. «Η Νέα Δημοκρατία συγκυβερνά με το ΠΑΣΟΚ χωρίς το ΠΑΣΟΚ», έχει πει σε ανύποπτο χρόνο.
Η σχέση του Λοβέρδου με τον Ευάγγελο Βενιζέλο έχει την ηλικία της μεταπολίτευσης. Γνωρίστηκαν όταν ο Βενιζέλος ήταν πρωτοετής και ο Λοβέρδος δευτεροετής στη Νομική του ΑΠΘ. Παρά το αειθαλές της φυσιογνωμίας του και τη διαχρονική σταθερότητα του σωματικού βάρους του –κάτι που οφείλεται στο μαρτύριο της ισορροπημένης διατροφής και της συστηματικής άθλησης– ο Λοβέρδος είναι έξι μήνες μεγαλύτερος του πρώην προέδρου του ΠΑΣΟΚ. Η φιλία τους όλα αυτά τα χρόνια δυναμώνει μέσα από ισχυρές ταυτίσεις, τις οποίες διαδέχονται ηχηρές εκρήξεις. Το 2007 ο Λοβέρδος ήταν ο στρατηγός του Βενιζέλου στη μάχη για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. Στο τέλος του 2012, όταν ο Βενιζέλος έγινε αρχηγός, επήλθε ρήξη εξαιτίας της αιφνιδιαστικής αποχώρησης του Λοβέρδου και της ίδρυσης της Ριζοσπαστικής Κίνησης Σοσιαλδημοκρατικής Συμμαχίας (ΡΙΚΣΣΥ), η οποία μετεξελίχθηκε στη «Συμφωνία για τη Νέα Ελλάδα».
Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν ότι ο Βενιζέλος, κυριευμένος από τις συλλογικές τύψεις του ΠΑΣΟΚ για την παρά φύσιν συνεργασία με τη Δεξιά, αποφάσισε να μη συμμετέχουν υπουργοί του Κινήματος στη συγκυβέρνηση με τη Ν.Δ. Ο Λοβέρδος, απαλλαγμένος από ανάλογες τύψεις, διαφωνούσε εντόνως. «Ούτως ή άλλως ψηφίζαμε τους νόμους, γιατί να μη συμμετέχουμε στην κυβέρνηση, όπως κάνουν τα κόμματα παντού στην Ευρώπη;». Οταν ο Βενιζέλος όρισε υπουργούς, ο Λοβέρδος είχε ήδη αποχωρήσει, αλλά σε ένα χρόνο επέστρεψε. «Τα Χριστούγεννα του 2013 συναντηθήκαμε στο σπίτι του Βαγγέλη στη Θεσσαλονίκη, δώσαμε τα χέρια και χτίσαμε την “Ελιά” για να πάμε στις ευρωεκλογές του 2014».
Το υπουργικό κρεσέντο του Λοβέρδου εντοπίζεται την περίοδο 2009-2012 (υπουργός Εργασίας και Υγείας στις κυβερνήσεις Παπανδρέου και Παπαδήμου), αλλά αργότερα διετέλεσε και υπουργός Παιδείας επί Σαμαρά – Βενιζέλου. Σε όσους τον ρωτούν για το έργο για το οποίο είναι υπερήφανος αναφέρει την ένωση όλων των ασφαλιστικών ταμείων στον ΕΟΠΥΥ. Διευκρινίζει ότι ο ΕΟΠΥΥ δεν ήταν μνημονιακή δέσμευση, αλλά προέκυψε από μια ιδέα που έριξε στο τραπέζι ο τότε διευθυντής Πυρηνικής Ιατρικής του «Ευαγγελισμού» Γιάννης Δατσέρης, σε μια συζήτηση στην οποία συμμετείχε και ο τότε υφυπουργός Εργασίας Γιώργος Κουτρουμάνης. «Το αποτέλεσμα ήταν να γίνει κατάληψη στο υπουργείο και να ασκώ τα καθήκοντά μου από το αυτοκίνητο».
Η θητεία του στο υπουργείο Υγείας άφησε αποτύπωμα (ηλεκτρονική συνταγογράφηση, ιατρικά πρωτόκολλα, μείωση τιμών στη λίστα φαρμάκων κ.ά.), αλλά για κάποιους εκείνο που «έμεινε» ήταν η υπόθεση της διαπόμπευσης των οροθετικών εκδιδόμενων γυναικών. Ο Λοβέρδος διαπίστωσε έξαρση κρουσμάτων HIV και επέβαλε την αναγκαστική εξέταση των εκδιδομένων. Η Εισαγγελία επέδειξε υπερβολικό ζήλο και δημοσιοποίησε φωτογραφίες συλληφθεισών. Ακολούθησε «μύλος» διότι καταστρατηγήθηκαν ανθρώπινα δικαιώματα. Υποστηρίζει μέχρι σήμερα πως αυτή η απόφαση επιβαλλόταν για λόγους δημόσιας υγείας.
To τηλεφώνημα Μητσοτάκη
Το 2018 η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ τον «τύλιξε» στην υπόθεση Novartis, μαζί με πρώην πρωθυπουργούς και άλλα κορυφαία στελέχη της αντιπολίτευσης. Ξέμπλεξε μόλις το καλοκαίρι του 2022, αφού αποποιήθηκε τη βουλευτική ασυλία και ακολούθησε τη διαδικασία της τακτικής ανάκρισης. «Πέρασα από εννιά δικαστές». Το καλοκαίρι του 2022 είναι η τελευταία φορά που μίλησε με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, όταν ο πρωθυπουργός τού τηλεφώνησε για να τον συγχαρεί για την αθώωσή του. Γνωρίζονται από το 2004, όταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, που συχνά καλούσε τον Λοβέρδο για συζήτηση, τον παρακάλεσε να εμφανιστούν μαζί με τον Κυριάκο στην πρώτη εκδήλωσή του ως υποψηφίου βουλευτή. Το μέγα ερώτημα επανέρχεται: Γιατί δεν βρίσκεται ήδη στη Ν.Δ; «Πολλοί λένε πως όσα κάνω τα κάνω για να πάω στη Ν.Δ., αλλά τους έχω διαψεύσει σε όλες τις περιπτώσεις». Κάποιοι υποψιάζονται πως ίσως οι φιλοδοξίες του υπερβαίνουν όσα μπορεί να πετύχει ένας πολιτικός ως συνεργαζόμενος. Ας μην ξεχνάμε ότι προσπάθησε δύο φορές να γίνει αρχηγός του ΠΑΣΟΚ, το 2015 και το 2021. Προς το παρόν, ασκεί έντονη κριτική στην κυβέρνηση. «Πού είναι η αξιολόγηση; Πού είναι η πανεπιστημιακή αστυνομία; Και πόσο καλά λειτουργεί μια οικονομία η οποία παράγει συνεχώς κόστος και τροφοδοτεί την ακρίβεια;». Σε ό,τι αφορά την ερώτηση αν οι Δημοκράτες είναι κεκαλυμμένοι Νεοδημοκράτες, δεν τσιμπάει. «Οι μισοί υποψήφιοι στο ευρωψηφοδέλτιο προέρχονται από τη Ν.Δ. και οι άλλοι μισοί από το ΠΑΣΟΚ». Και ποιος είναι ο στόχος; «Να αναδειχθούμε ως το μεγαλύτερο από τα μικρά κόμματα και να αποτελέσουμε καταλύτη και θρυαλλίδα στο πολιτικό σκηνικό».
Ο Λοβέρδος έχει μία κόρη και δύο γιους από τον δεύτερο γάμο του και στον ελεύθερο χρόνο του είναι ντράμερ στο ερασιτεχνικό συγκρότημα «Δεύτερη Ευκαιρία». Η παλιοπαρέα κάνει πρόβες σε ένα στούντιο στο Μεταξουργείο. Παίζουν λαϊκά, έχουν οργανώσει ήδη δύο live και μέχρι πέρυσι είχαν ως κιθαρίστα τον Νίκο Παπανδρέου (διέκοψε λόγω Ευρωβουλής). Μαζί με τον πρωθυπουργό και άλλους πολιτικούς διέπρεψαν για πολλά χρόνια στην ομάδα μπάσκετ της Βουλής, υπό την καθοδήγηση του εκλιπόντος προπονητή και βουλευτή Γιάννη Ιωαννίδη. Αυτή την εποχή παίζει τένις στη Νέα Ερυθραία, συχνά με τον Αδ. Γεωργιάδη, ο οποίος έχει βελτιωθεί αισθητά εσχάτως.
«Πολλοί λένε πως όσα κάνω τα κάνω για να πάω στη Ν.Δ., αλλά τους έχω διαψεύσει». Κάποιοι υποψιάζονται πώς ίσως οι φιλοδοξίες του υπερβαίνουν όσα μπορεί να πετύχει ως συνεργαζόμενος.
Ο Λοβέρδος μοιάζει μονίμως σαν να βιάζεται, σαν να «βράζει» μέσα του. Λίγοι γνωρίζουν ότι ο παππούς του ήταν εκείνος που ονόμασε «μπουρμπούλια» το πατρινό αποκριάτικο έθιμο όπου μεταμφιεσμένες κυρίες επιλέγουν έναν άντρα για να χορέψουν μαζί του. Το όνομα προέκυψε επειδή η μεταμφίεση μπορεί να γίνει γρήγορα, όπως τα «μπουρμπούλια», δηλαδή το βραστό κρέας. Ο Λοβέρδος χορεύει πολιτικά «μπουρμπούλια» εδώ και τριάντα χρόνια και συνήθως οι κυρίες και οι συγκυρίες που τον επιλέγουν δεν είναι καθόλου αδιάφορες όταν στο τέλος του χορού βγάζουν τις μάσκες τους. Μένει να δούμε αν η τωρινή μεταμφιεσμένη κυρία και συγκυρία με την οποία χορεύει θα είναι της αρεσκείας του όταν βγάλει τη μάσκα της στις 9 Ιουνίου.
