ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Το μελάνι της υπογραφής για το νέο σύμφωνο μετανάστευσης και ασύλου της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν έχει ακόμη καν στεγνώσει και χώρες του «μπλοκ» ήδη εισηγούνται ενίσχυση μέτρων μείωσης των μεταναστευτικών ροών. Σε επιστολή προς την Κομισιόν με ημερομηνία 15 Μαΐου, που δημοσιεύθηκε ωστόσο χθες, Πέμπτη, δεκαπέντε κράτη-μέλη –ανάμεσά τους και η Ελλάδα– ζητούν «συμπληρωματικές προσπάθειες», προκειμένου να «αντιμετωπιστούν οι βασικές αιτίες της παράτυπης μετανάστευσης και διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών προς την Ε.Ε.».
Συμφωνίες με τρίτες χώρες
Η πρωτοβουλία ανήκει στη Δανία –το υπουργείο Μετανάστευσης της οποίας δημοσίευσε την επιστολή– και επί της ουσίας αυτό που προτείνουν τα δεκαπέντε κράτη-μέλη από την Κομισιόν είναι η συνομολόγηση συμφωνιών με τρίτες χώρες, κατά το πρότυπο της διμερούς συμφωνίας μεταξύ Ιταλίας και Αλβανίας.
Εξαίρουν, μάλιστα, τις αντίστοιχες συμφωνίες της Ε.Ε. με χώρες όπως η Τυνησία και η Αίγυπτος, που λαμβάνουν ευρωπαϊκά κονδύλια με αντάλλαγμα τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών, ενώ υπάρχει αναφορά στην ανάγκη ενίσχυσης των διαδικασιών επιστροφής, μέσω ειδικών «κόμβων» –χωρίς ωστόσο να κατονομάζονται χώρες–, όπου θα μπορούσαν να μεταφέρονται επαναπατριζόμενοι εν αναμονή της οριστικής απομάκρυνσής τους.
Η επιστολή δίνει ουσιαστικά έμφαση στην εξωτερική διάσταση των επιστροφών και στην ανάγκη να περιοριστούν οι σοβαρές επιπτώσεις για τα κράτη-μέλη που φιλοξενούν αιτούντες άσυλο, των οποίων οι αιτήσεις έχουν απορριφθεί, αλλά και να μειωθούν τα κίνητρα για παράτυπη είσοδο στην Ε.Ε. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί –όπως εξηγείται– με τη διασφάλιση ότι τα κράτη-μέλη έχουν αποτελεσματικούς «μηχανισμούς» εφαρμογής των αποφάσεων επιστροφής. Καλείται, μάλιστα, η Κομισιόν –όπως και οι υπόλοιποι εταίροι– να διερευνήσει σχετικές λύσεις στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού κεκτημένου, καθώς και να εξετάσει τυχόν αλλαγές της σχετικής οδηγίας για τις επιστροφές. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, γίνεται ειδική αναφορά στην ανάγκη για επανεξέταση του τρόπου εφαρμογής της αρχής της «ασφαλούς τρίτης χώρας». Ενθαρρύνεται συγκεκριμένα η Κομισιόν «να υποβάλει πρόταση για τον ορισμό κρατών ως ασφαλών τρίτων χωρών σε επίπεδο Ε.Ε., όπως προβλέπεται στον νέο κανονισμό για τη διαδικασία ασύλου».
Ζητούνται, παράλληλα, αυστηρότεροι κανόνες για την αντιμετώπιση της «εργαλειοποίησης» του μεταναστευτικού, κάτι που ήδη προβλέπεται στο νέο σύμφωνο, όπως και η αποτελεσματική αντιμετώπιση των δικτύων των διακινητών. «Επαναλαμβάνουμε ότι τα νέα μέτρα θα πρέπει να εφαρμόζονται με πλήρη ευθυγράμμιση των διεθνών νομικών υποχρεώσεων», επισημαίνεται στην επιστολή με έμφαση και στον χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ε.Ε.
Προτείνεται, πάντως, συνεργασία για τη δημιουργία νόμιμων οδών μετανάστευσης στη βάση της εθνικής νομοθεσίας κάθε κράτους-μέλους και των αντίστοιχων αναγκών σε εργατικό δυναμικό.
Ουδέν σχόλιον από Κομισιόν
Εκπρόσωπος της Κομισιόν –κατά τη χθεσινή ενημέρωση των ανταποκριτών στις Βρυξέλλες– αν και επιβεβαίωσε ότι ελήφθη η επιστολή, ωστόσο, απέφυγε να την σχολιάσει. Παρ’ όλα αυτά, τόνισε ότι θα αξιολογηθούν όσα καταγράφονται, ενώ σημείωσε ότι αυτό που επιδιώκει πλέον η Κομισιόν είναι να «εστιάσει στην εφαρμογή» του νέου συμφώνου μετανάστευσης και ασύλου, που εγκρίθηκε επισήμως την περασμένη Δευτέρα. Προσέθεσε, πάντως, ότι ήδη προβλέπεται μια «συνολική προσέγγιση» στο πλαίσιο της οποίας, εξάλλου, υπεγράφησαν συμφωνίες με χώρες-εταίρους (σ.σ. με Τυνησία, Μαρόκο, Αίγυπτο και Λίβανο).
Ποιοι υπογράφουν
Την επιστολή συνυπογράφουν με τη Δανία, οι Ελλάδα, Κύπρος, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ιταλία, Μάλτα, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Αυστρία, Πολωνία, Φινλανδία, Τσεχία και Ολλανδία. Με δεδομένο ότι σύντομα θα κλείσει ο τρέχων ευρωπαϊκός θεσμικός κύκλος, η «τύχη» της εν λόγω πρωτοβουλίας παραμένει ασαφής, καθώς το πιο πιθανό είναι να εξεταστεί ουσιαστικά από την επόμενη Κομισιόν.
Στο πλαίσιο αυτό έχει, βέβαια, ενδιαφέρον ότι από τα κράτη-μέλη που υπογράφουν την επιστολή, τρεις χώρες θα αναλάβουν από τις αρχές του 2025 τα «ηνία» του συμβουλίου της Ε.Ε. και ως είθισται συντονίζουν τις προτεραιότητές τους. Πρόκειται για την Πολωνία, που θα αναλάβει την προεδρία του συμβουλίου το πρώτο εξάμηνο του 2025, τη Δανία το δεύτερο εξάμηνο, ενώ έπεται η αντίστοιχη προεδρία της Κύπρου το πρώτο εξάμηνο του 2026.
