Οι γραμμές αυτές γράφονται πριν από τα οριστικά αποτελέσματα των εκλογών, και βέβαια πριν από τα ευρωπαϊκά αποτελέσματα, απλώς από τις πρώτες ενδείξεις. Τι μας λένε; Το πολύ μικρό μέγεθος της συμμετοχής που κυμαίνεται στο ένα τρίτο περίπου του εκλογικού σώματος. Το θέμα θα αναλυθεί βέβαια με αξιολόγηση των επιμέρους παραμέτρων, δείχνει όμως μια γενικότερη καμπύλη εξέλιξης της πολιτικής συμμετοχής και του ενδιαφέροντος. Η ίδια καμπύλη αποτυπώνει ενδεχομένως ένα αίσθημα αδυναμίας των πολιτών απέναντι σε αποφάσεις που θεωρούν ότι δεν μπορούν να ελέγξουν.
Ως προς τα ποσοστά των κομμάτων, δεν προσφέρονται για πανηγυρισμούς. Κανένα από τα τρία μεγάλα κόμματα δεν έπιασε τους στόχους του και όλα κινήθηκαν κάτω από τις προσδοκίες που καλλιέργησαν. Δηλαδή με το κόμμα που κυβερνά συντάσσεται ένα μικρό κομμάτι της κοινωνίας, το οποίο κυμαίνεται περίπου στο ένα τρίτο του εκλογικού σώματος. Στο ένα τρίτο περίπου κυμαίνονται και τα δύο κόμματα της Κεντροαριστεράς. Πέρα από αυτά, γύρω στις 10 ποσοστιαίες μονάδες φαίνεται να λαμβάνουν ενισχυμένα τα ΚΚΕ και Ελληνική Λύση. Πέραν αυτών, ένα σύνολο μικρών εφήμερων κομμάτων. Από την Ελληνική Λύση και τον αστερισμό των πολύ μικρών δεξιών κομμάτων αναδύεται ένα 20% στα Δεξιά της Ν.Δ. Δεν θα μπορούσε βέβαια να μιλήσει κανείς για έναν αντίστοιχο χώρο στα Αριστερά της δικομματικής Κεντροαριστεράς. Το ΚΚΕ κρατάει τον κόσμο του στο πολιτικό ψυγείο, ενώ τα υπόλοιπα αριστερά κόμματα ψήνονται στον πυρετό του ναρκισσισμού. Αξιοσημείωτη η συντριβή της Νέας Αριστεράς, που δείχνει ότι το σφάλμα της αποχώρησης από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι ακόμη βαρύτερο.
Την ελληνική εικόνα θα πρέπει να την τοποθετήσουμε στη μεγάλη εικόνα της Ευρώπης, η οποία αλλάζει χωρίς να έχει τον έλεγχο των εξελίξεων και ερήμην των πολιτών της. Δύο λέξεις μου έρχονται αυτή τη στιγμή στον νου, και θα περιέγραφα την ευρωπαϊκή εικόνα με δύο συναισθήματα: μνησικακία εναντίον ναρκισσισμού. Μνησικακία των απέξω απέναντι στον ναρκισσισμό των από μέσα, ναρκισσισμός του προοδευτισμού που χάνει και την ευρύτερη εικόνα και τον στόχο.
Ας έρθουμε όμως στα καθ’ ημάς: το λέμε και το ξαναλέμε από το 2019. Το ζήτημα είναι η ανασύνθεση του ευρύτερου προοδευτικού και δημοκρατικού χώρου. Είναι μονόδρομος πλέον. Το ερώτημα είναι πώς; Είναι διατεθειμένες οι δύο ηγεσίες να καθίσουν γύρω από ένα τραπέζι; Δύσκολο το βλέπω. Αλλά τα ηγετικά στελέχη των δύο κομμάτων (και θα προσέθετα και τη Νέα Αριστερά παρά τη συντριβή της) δεν διαθέτουν ένστικτο αυτοσυντήρησης; Το παιχνίδι βέβαια δεν είναι αμιγώς πολιτικό. Εχει κοινωνικά χαρακτηριστικά. Το ένα τρίτο του Μητσοτάκη περιέχει όχι μόνο τα ανώτερα, αλλά και δυναμικά μεσαία κοινωνικά στρώματα. Η αντιπολίτευση σε ποια στρώματα θα απευθυνθεί και λέγοντάς τους τι που δεν κάνουν οι αντίπαλοί τους; Οχι ότι δεν έχει τι να πει, αλλά δεν το έχει αρθρώσει σε πειστική εναλλακτική εικόνα.
* Ο κ. Αντώνης Λιάκος είναι ομότιμος καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
