Ακολουθώντας την τάση που παρατηρείται στην Ευρώπη, περίπου το 20% των Ελλήνων ψήφισε αντισυστημικά στις Ευρωεκλογές, με την ακροδεξιά να λαμβάνει τη μερίδα του λέοντος της ψήφου αυτής.
«Την αντισυστημική ψήφο τη διεκδικεί με μεγαλύτερη επιτυχία σε όλη την Ευρώπη, όχι μόνο στην Ελλάδα, η άκρα δεξιά. Η αντισυστημική αριστερά δεν τα πάει πολύ καλά, με ελάχιστες εξαιρέσεις», υπογραμμίζει μιλώντας στην «Κ» ο Αριστείδης Χατζής, καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Στις Ευρωεκλογές, η άκρα δεξιά στην Ελλάδα εκφράστηκε από τα κόμματα της Ελληνικής Λύσης, της Νίκης και της Φωνής της Λογικής. Παρότι κανένα από αυτά δεν κατέκτησε τη δεύτερη ή την τρίτη θέση, όπως συνέβη στη Γερμανία ή τη Γαλλία, συνολικά κατάφεραν να λάβουν τέσσερις έδρες στην Ευρωβουλή, ακριβώς όσες και το δεύτερο κόμμα.
Ποιοι ψήφισαν
Σύμφωνα με τα ποιοτικά στοιχεία του exit poll, η ψήφος προς την άκρα δεξιά δεν είχε σημαντικές διαφοροποιήσεις στις διαφορετικές επαγγελματικές ή ηλικιακές ομάδες. Αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι πως η Ελληνική Λύση έλαβε μικρότερο ποσοστό σε σχέση με τον μέσο όρο της στους νέους 17 έως 34 ετών και τους φοιτητές, ενώ η Φωνή της Λογικής μεγαλύτερο.
«Στην Ελλάδα το κόμμα του Κυριάκου Βελόπουλου πήρε και ψήφους από δυσαρεστημένους της Νέας Δημοκρατίας που δεν είναι απαραίτητα ακροδεξιοί. Οι πιο ακροδεξιοί πήγαν στη Νίκη και το κόμμα της Αφροδίτης Λατινοπούλου», σημειώνει ο Χρήστος Φραγκονικολόπουλος, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων & ΜΜΕ στο ΑΠΘ και κάτοχος της Εδρας Jean Monnet. Σύμφωνα με τα στοιχεία, η ΝΔ παρουσίασε μια συσπείρωση της τάξης του 72,4% συγκριτικά με τις προηγούμενες εκλογές. Οι περισσότεροι ψηφοφόροι που έχασε κινήθηκαν στον χώρο δεξιά του κυβερνώντος κόμματος: το 4,9% προς την Ελληνική Λύση, το 3,4% προς τη Φωνή Λογικής και το 2,3% προς τη Νίκη.
Υπάρχει ζήτηση
Το γεγονός ότι η ακροδεξιά στην Ελλάδα δεν συσπειρώνεται ακόμα σε ένα μεγάλο κόμμα δεν θα έπρεπε να μας καθησυχάζει, συμφωνούν οι αναλυτές, λέγοντας πως τα αποτελέσματα δείχνουν πως υπάρχει μεγάλη ζήτηση για ακροδεξιές πολιτικές, ενώ σταθερά τα ποσοστό της άκρας δεξιάς αυξάνονται από την εποχή των μνημονίων και έπειτα.
Ο Αριστείδης Χατζής εκτιμά πως οι άνθρωποι που έσπευσαν να υποστηρίξουν ένα από τα τρία κόμματα δεν έγιναν ακροδεξιοί τώρα, επειδή πέρασε ο νόμος για τα ομόφυλα ζευγάρια ή εξαιτίας του μεταναστευτικού. «Είχαν ήδη ακροδεξιές απόψεις. Παλαιότερα ντρέπονταν να τις εκφράσουν, κάτι που τους επιτρέπει να κάνουν τώρα η ύπαρξη των μέσων κοινωνικής δικτύωση. Ακόμα έχουν απενεχοποιηθεί γιατί ακροδεξιά κόμματα μπαίνουν στη Βουλή, έχουν λόγο, δεν απομονώνονται και κάποια ΜΜΕ μάλιστα τα κανονικοποιούν».
Την έντονη ζήτηση που υπάρχει για ακροδεξιές ιδέες αποδεικνύει, κατά τον ίδιο, το παράδοξο με την εκλογή της κυρίας Λατινοπούλου. «Υπάρχει τέτοια ζήτηση που μπορεί κάποιος, αν εμφανιστεί την κατάλληλη στιγμή στο σωστό μέρος, να φτάσει μέχρι την Ευρωβουλή». Το παράδοξο με τη συγκεκριμένη περίπτωση επισημαίνει και ο Δημήτρης Α. Σωτηρόπουλος, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, είναι πως πρόκειται για ένα κόμμα χωρίς κομματική οργάνωση, όπως περιγράφεται παραδοσιακά από την πολιτική επιστήμη, και χωρίς σαφείς θέσεις σε ένα εύρος θεμάτων.
Μεγάλη απήχηση στη Βόρεια Ελλάδα
Η ιδιαιτερότητα όλων των παραπάνω κομμάτων είναι πώς γεννήθηκαν, άκμασαν και γνώρισαν τα μεγαλύτερα ποσοστά απήχησής τους στη Βόρεια Ελλάδα.
Ο Κυριάκος Βελόπουλος με καταγωγή από την Πέλλα διατηρεί ακόμα και σήμερα τα κεντρικά του γραφεία στη Θεσσαλονίκη. Η Ελληνική Λύση κατέλαβε τη δεύτερη θέση με ποσοστά από 18,48% έως 15,61%, σε έξι εκλογικές περιφέρειες της Κεντρικής Μακεδονίας (Ημαθία, Πέλλα, Κιλκίς, Β’ Θεσσαλονίκης, Σέρρες και Δράμα). Ο Δημήτρης Νατσιός έχει καταγωγή από την Πιερία και έχει υπηρετήσει ως εκπαιδευτικός στο Κιλκίς. Εκεί έλαβε και τα μεγαλύτερα ποσοστά του, 10,48% και 7.6% αντίστοιχα. Η Αφροδίτη Λατινοπούλου, επίσης κάτοικος Θεσσαλονίκης, έλαβε το μεγαλύτερο ποσοστό της (6,36%) στον Εβρο.
Ο Χρήστος Φραγκονικολόπουλος παρατηρεί πως το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και σε άλλες χώρες, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία: «Περιφέρειες που έχουν υψηλότερα ποσοστά ακροδεξιάς είναι αυτές που δεν έχουν επωφεληθεί από την παγκοσμιοποίηση και τις τεχνολογικές αλλαγές, έχουν αγροτικό πληθυσμό που αντιμετωπίζει δυσκολίες και διακατέχονται από το συναίσθημα ότι το κέντρο και το πολιτικό κατεστημένο δεν τους καταλαβαίνει». Ο κ. Χατζής ερμηνεύει την τάση αυτή λέγοντας πως η Βόρεια Ελλάδα είναι γενικά πιο συντηρητική, ενώ η Θεσσαλονίκη έχει ακροδεξιούς πυρήνες ήδη από τον Μεσοπόλεμο.
Οι δύο εκδοχές
Ο Γιάννης Κωνσταντινίδης, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, σπεύδει να κάνει έναν διαχωρισμό που υπάρχει και στην Ευρώπη. Οπως περιγράφει, υπάρχει διάκριση μεταξύ εξτρεμιστικής δεξιάς –που προτάσσει τη βία και φέρεται έως και εναντίον του κοινοβουλευτισμού– και της άκρας δεξιάς που είναι διατεθειμένη να συνομιλήσει με άλλα συστημικά κόμματα. Στην εξτρεμιστική ακροδεξιά μπορούν να ενταχθούν η Χρυσή Αυγή, όπως λέει, και το γερμανικό AfD. Στην Ελλάδα, στις Ευρωεκλογές, βλέπουμε περισσότερο τη δεύτερη εκδοχή του πολιτικού αυτού ρεύματος, που προσομοιάζει με τον τρόπο που κινείται η Λεπέν και η Μελόνι.
Ιδιαιτερότητες ελληνικής ακροδεξιάς
Εκτός από την κυρίαρχη διάκριση που διακρίνει την ακροδεξιά, η Ελλάδα παρουσιάζει την ιδιαιτερότητα να έχει μια κατακερματισμένη άκρα δεξιά, που χαρακτηρίζεται από κόμματα με μικρή ιστορία, συχνά μονοθεματικά, χωρίς την παραδοσιακή κομματική οργάνωση.
Ενας βασικός λόγος για τον κατακερματισμό αυτόν είναι η απουσία μιας ισχυρής, ηγετικής φυσιογνωμίας καθώς και η αδυναμία συνεργασίας μεταξύ τους. Ο Αριστείδης Χατζής, καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, εκτιμά πως δεν υπάρχει κάποια προσωπικότητα που θα μπορούσε να ενοποιήσει τον χώρο και να διεκδικήσει την εξουσία. «Η Μαρίν Λεπέν είναι ευφυής και έχει ενοποιήσει τη γαλλική ακροδεξιά. Κανένας εκ των ηγετών στην ελληνική ακροδεξιά δεν δείχνει να έχει αυτοπεποίθηση και συμπεριφορά κάποιου που θα διεκδικήσει μερίδιο στην εξουσία».
Στο ζήτημα της εκλογικής δύναμης στέκεται ο Δημήτρης Α. Σωτηρόπουλος, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. «Στην Ευρώπη κόμματα που αποτελούν μέρος ενός εκ των ευρωπαϊκών κομμάτων ακροδεξιάς είναι συνήθως ελάσσονες σύμμαχοι σε κυβερνήσεις συνασπισμού. Σε εμάς κανένα από τα κόμματα για τα οποία συζητάμε δεν μετέχει σε κυβέρνηση συνασπισμού εδώ και περίπου 10 χρόνια». Ο ίδιος τονίζει μάλιστα πως σε σχέση με τα άλλα ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα, τα ελληνικά είναι κυρίως μονοθεματικά, και δεν έχουν αναπτύξει θέσεις για πολλά σημαντικά ζητήματα της δημόσιας πολιτικής.
Η επόμενη ημέρα στην Ευρωβουλή
Τα ευρωπαϊκά κόμματα που εκπροσωπούν την ακροδεξιά είναι η «Ταυτότητα και Δημοκρατία», μέλος του οποίου είναι η «Εθνική Συσπείρωση» της Λεπέν, και οι «Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές», μέλος του οποίου είναι τα «Αδέλφια της Ιταλίας», της Τζόρτζια Μελόνι. Η Ελληνική Λύση, που επανεκλέγεται στην Ευρωβουλή, ανήκει στην οικογένεια των Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών. Μένει να φανεί αν τα άλλα δύο κόμματα θα βρουν θέση σε κάποιες από τις δύο οικογένειες. Ο κ. Χατζής, σχολιάζοντας πως πρόσφατα η Λεπέν εκδίωξε το γερμανικό AfD από το ευρωπαϊκό κόμμα γιατί οι ιδέες του είναι τοξικές, σημείωσε πως θα είναι πολύ προσεκτική στο ποιον θα εντάξει στην ευρωπαϊκή ομάδα, ειδικά τώρα που θέλει να δείξει ένα πιο μετριοπαθές προφίλ για να διεκδικήσει τη γαλλική Προεδρία.
Αναφορικά με τη νομοθετική δραστηριότητα που μπορεί να έχουν τα ελληνικά ακροδεξιά κόμματα, ο κ. Κωνσταντινίδης σχολιάζει πως το δείγμα γραφής τους από το ελληνικό Κοινοβούλιο είναι φτωχό. «Δεν έχουν δείξει σημαντική κοινοβουλευτική δραστηριότητα. Είναι μη στρατηγικά σχεδιασμένα κόμματα», δηλώνει.
