Ο Παύλος άνοιξε την επιχείρησή του, καφέ και μίνι μάρκετ, πριν από λίγους μήνες σε έναν από τους κεντρικούς δρόμους της Σκύδρας. Απέναντί του έχει ένα μαγαζί με «είδη προικός», ένα κατάστημα ακριβών ανδρικών ρούχων και πολύ πρόσφατα το εκλογικό κέντρο της Νίκης.
Παρότι η φωτογραφία του Δημήτρη Νατσιού, ανάμεσα στα κεντητά τραπεζομάντιλα και τις φωσφοριζέ ανδρικές παντόφλες, τον κοίταζε καθημερινά στα μάτια, ο ίδιος ακολούθησε την κυρίαρχη τοπική τάση και ψήφισε τον σταρ της περιοχής, Κυριάκο Βελόπουλο.
Η εκλογική περιφέρεια της Πέλλας, στην οποία ανήκει η Σκύδρα, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του τρόπου που ψήφισε η Κεντρική Μακεδονία, η οποία χάρισε απλόχερα στα κόμματα που κινούνται δεξιότερα της Ν.Δ. τα μεγαλύτερα ποσοστά τους. Επικρατέστερο όλων η Ελληνική Λύση, η οποία σε κάποιες εκλογικές περιφέρειες έφθασε να αναδειχθεί δεύτερη δύναμη.
Το «δικό μας παιδί»
«Εδώ μας έχει μείνει λίγο ένστικτο πατριωτικό. Για τη Μακεδονία δεν λέει ο Βελόπουλος ότι θα κάνει κάτι; Είναι ο μόνος που φωνάζει. Γι’ αυτό παίρνει ψήφους εδώ. Οι άλλοι δεν νοιάζονται πολύ στις Αθήνες και εκεί κάτω», μου εξηγεί ο Παύλος. Η εντοπιότητα των αρχηγών της Ελληνικής Λύσης και της Νίκης έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιρροή που απέκτησαν στην περιοχή. Καθόλου τυχαίο δεν είναι πως στις πόλεις απ’ όπου κατάγονται και όπου δρουν, γνώρισαν και τη μεγαλύτερη υποστήριξη. Κάποιοι μου τους περιγράφουν ως «τα δικά μας παιδιά».
Βεβαίως, συγκεκριμένα για τον Παύλο δεν ήταν η αγάπη για τη Μακεδονία και η εγγύτητα που ένιωσε με τον αρχηγό της Ελληνικής Λύσης οι μόνοι λόγοι που τον ώθησαν να τον ψηφίσει. Ο μεσήλικας επιχειρηματίας και πατέρας περιγράφει την έκπληξη που ένιωσε όταν πριν από λίγες ημέρες ο γιος του, μαθητής Α΄ Δημοτικού, επέστρεψε στο σπίτι λέγοντάς του ότι είχε μάθει στο σχολείο για το τρίτο φύλο. «Ποιο τρίτο φύλο;», αναφώνησε. Δεν θα είχε πρόβλημα αν το παιδί του μεγαλώνοντας του πει πως είναι ομοφυλόφιλος, σπεύδει να διευκρινίσει, ωστόσο δεν χωράει ο νους του γιατί πρέπει από τόσο μικρή ηλικία να μαθαίνει γι’ αυτά. Αν δεν φοβόταν ότι θα τον πουν «ψεκασμένο», θα πήγαινε στο σχολείο να μιλήσει στη δασκάλα. Δεν το έκανε τελικά.
Ο Βελόπουλος θα μπορούσε να τον καταλάβει. Αν μη τι άλλο, στην κοσμοθεωρία του Παύλου ο Μακεδόνας πολιτικός είναι ξεκάθαρος σε αυτά που πρεσβεύει: «Είναι πατριώτης. Δεν θέλει Πακιστανούς, δεν θέλει γκέι γάμους». Συνεχίζοντας την κουβέντα με σταματάει λέγοντας ότι αυτός δεν «τρέχει» για κανένα κόμμα. Τρέχει μόνο γι’ «αυτά», τα τιμολόγια δηλαδή στα οποία είναι σκυμμένος από την πρώτη στιγμή που τον συνάντησα. Οταν τον ρωτάω αν σε «αυτά» θα βοηθήσει η πολιτική του Βελόπουλου, μπερδεύει κάπως τα λόγια του. «Αν βγει και αυτός σαν τους άλλους, δεν θα τον ξαναψηφίσουμε», κλείνει βιαστικά το θέμα.
Ζητήματα ταυτότητας
Σε αυτό το ρεπορτάζ θα μπορούσαν να χωρέσουν πολλά νούμερα: το ΑΕΠ της περιοχής, το ύψος των αγροτικών αποζημιώσεων, τα χρόνια που οι άνθρωποι περιμένουν να αποκτήσουν πρόσβαση στη νέα εθνική οδό. Ομως σχεδόν κανένας κάτοικος της Πέλλας δεν μου μίλησε γι’ αυτά. Οι περισσότεροι στήριξαν την επιλογή τους να ψηφίσουν ένα κόμμα «δεξιότερο της Δεξιάς», σε μια εκλογική αναμέτρηση όχι τόσο βαρύνουσας σημασίας όσο οι εθνικές εκλογές, επικαλούμενοι κριτήρια συναισθηματικά, συνυφασμένα με την ταυτότητά τους: Πρέσπες, οικογένεια, πίστη, ασφάλεια.
Ο Δημήτρης Λιβάνιος, επίκουρος καθηγητής Ιστορίας στο ΑΠΘ, με μεγάλη εμπειρία στα εθνικά κινήματα και τα ζητήματα ταυτότητας, δοκιμάζει μια ερμηνεία: «Το ταυτοτικό επηρέασε και μάλιστα πολύ. Θα μου πείτε, Εκκλησία δεν υπάρχει στη Νότια Ελλάδα; Βεβαίως, αλλά είναι πιο έντονη στη Βόρεια Ελλάδα. Υπάρχουν κυκλώματα μοναστηριών, πνευματικοί. Επίσης, σε μεγαλύτερες κοινωνίες όπου υπάρχουν πολλές επιρροές, η Εκκλησία είναι μία από αυτές. Στη Μακεδονία είναι κυρίαρχη», υπογραμμίζει, υπενθυμίζοντας πως στη Θεσσαλονίκη επί χρόνια κυριαρχούσε η τριπλέτα μητροπολίτης Ανθιμος – Παπαγεωργόπουλος – Ψωμιάδης. Αναφέρεται όμως ακόμη και σε ένα σχετικά νέο φαινόμενο, που ήρθε από την Αμερική, τη «νοοτροπία πολιορκίας» που προσπαθούν ακροδεξιοί και υπερσυντηρητικοί να καλλιεργήσουν στον κόσμο χειριζόμενοι δεξιοτεχνικά την παραπληροφόρηση, τον φόβο δηλαδή ότι απειλούμαστε. «Τους κάνουν να νιώθουν ότι τους επιτίθενται από όλες τις πλευρές. Σκέφτονται ότι “δεν λέμε μητέρα – πατέρας, λέμε γονέας 1 και 2, προβάλλουν το ομόφυλο lifestyle, μας τρίβουν τον γάμο των ομοφυλοφίλων στο πρόσωπο”. Την ίδια στιγμή κανείς δεν επιβάλλει τίποτα σε κανέναν και απλώς θέλει την ισότητα έναντι όλων. Στο μυαλό τους όμως νιώθουν ότι πνίγονται. Ποιος απαγόρευσε το ετεροφυλόφιλο lifestyle; Κανείς!».
Σε μια κοινωνία δίπλα στα σύνορα, με νωπές ιστορικές πληγές και έντονη εκκλησιαστική επιρροή, όλα αυτά φουσκώνουν ακόμη περισσότερο τα πανιά της Ακροδεξιάς.
«Δεν ξέρω αν έχουν κάνει μια αναζήτηση στο Google για τις θέσεις αυτών που ψηφίζουν. Πώς γίνεται να είσαι καλός χριστιανός και να μη θέλεις τους ομοφυλόφιλους, τους μετανάστες, και να θέλεις νάρκες στον Eβρο;».
«Εγώ είμαι χριστιανός ορθόδοξος σε κράτος χριστιανικό ορθόδοξο, και δεν έχω λόγο. Αν μιλήσω, είμαι χουντικός. Ολοι οι άλλοι γιατί μιλάνε; Εχουν δικαιώματα οι γκέι και δεν έχουμε εμείς», είπε ο Ηλίας Στανίτσας πίνοντας τον απογευματινό του φρέντο εσπρέσο στο καφενείο της Καλής, ένα χωριό λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Σκύδρα.
«Ποιος δεν τον αφήνει να μιλήσει;», αναρωτιέται ο κ. Λιβάνιος όταν ακούει αντίστοιχες κραυγές αγωνίας. Αυτό που αλλάζει, υποστηρίζει ο ίδιος, είναι πως δεν μπορεί πλέον ο καθένας να πει κάτι σεξιστικό στον δρόμο και να μην υπάρξει αντίδραση.
«Δεν είμαστε ακροδεξιοί»
Ενστικτωδώς οι κάτοικοι της Πέλλας υπογραμμίζουν τη διάκριση μεταξύ εξτρεμιστικής Δεξιάς, η οποία εμπεριέχει βία και έντονο αντισυστημικό χαρακτήρα που φθάνει μέχρι και τον αντικοινοβουλευτισμό, και άκρας Δεξιάς, που είναι πιο δεκτική σε συνεργασίες με τα συστημικά κόμματα. «Στην Ακροδεξιά δεν είναι όλοι το ίδιο. Δεν έχουν κοινά στοιχεία και γι’ αυτό υπάρχουν μεγάλη διάσπαση και διαφορετικές στοχεύσεις. Καμιά φορά μας αρέσει να φτιάχνουμε μπαμπούλες. Ας συγκρατηθούμε», υπογραμμίζει με τη σειρά του ο Δημήτρης Λιβάνιος.
«Είναι ακροδεξιός ο Κυριάκος Βελόπουλος;», ρώτησα τον κ. Στανίτσα. «Οχι! Δεν είναι ακροδεξιός, είναι πατριώτης, δημοκράτης». Την ίδια στάση τηρούν και οι περισσότεροι που επέλεξαν Ελληνική Λύση ή Νίκη. Χαρακτηρίζουν τους εαυτούς τους από δημοκρατικούς και συντηρητικο-πατριώτες έως κινούμενους στον χώρο «λίγο πιο δεξιά από τη Νέα Δημοκρατία». Ακροδεξιά είναι γι’ αυτούς οι Σπαρτιάτες. Οι ίδιοι αυτοτοποθετούνται κάπου ανάμεσα σε αυτούς και τη Ν.Δ., σε μια πολιτική «χώρα» δίχως όνομα.
Ο Ηλίας Στανίτσας, αγρότης με πολλά στρέμματα στην ιδιοκτησία του, δεν ήταν πάντα κάτοικος της «χώρας» αυτής. Εχει ψηφίσει Νέα Δημοκρατία, ενώ επί πολλά χρόνια ήταν πιστός Πασοκτζής. Αυτό βεβαίως όταν τα συγκεκριμένα κόμματα είχαν «αρχηγούς με συκώτια». Τώρα ο μόνο «συκωτάτος» και καθαρός είναι κατά τον ίδιο ο επικεφαλής της Ελληνικής Λύσης: «Θέλει πρόοδο, δεν λέει ψέματα. Δεν είναι απατεώνας και κλέφτης»!
Ενας συμπατριώτης του στο δίπλα τραπέζι κρυφογελάει. «Τι νομίζετε; Οτι είναι ψήφος συνεχόμενη και πως την άλλη φορά θα ψηφίσουν πάλι Βελόπουλο; Ψήφος διαμαρτυρίας ήταν. Την άλλη φορά είχαν ψηφίσει Χρυσή Αυγή. Αριστερά βεβαίως δεν είχαν ψηφίσει για διαμαρτυρία», μου λέει πονηρά. «Εμείς δεν είμαστε σοβαροί και οι πολιτικοί κάνουν τη δουλειά τους», προσέθεσε, λέγοντας πως ο Βελόπουλος πήρε πολλές ψήφους από δυσαρεστημένους Νεοδημοκράτες.
Οπως αποδεικνύουν τα στοιχεία τoυ exit poll, κάποιοι από τους ψηφοφόρους που έχασε η Νέα Δημοκρατία κινήθηκαν είτε στην Ελληνική Λύση είτε στη Νίκη, με την πρώτη να πείθει την πλειοψηφία αυτών και τη δεύτερη να επωφελείται περισσότερο από δυνατούς υποψηφίους και συγκεκριμένους εκκλησιαστικούς κύκλους.
όπως η συμφωνία των Πρεσπών και ο νόμος για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών. Φωτ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ
Ξύνοντας πιο βαθιά
Αν δώσεις χρόνο στους κατοίκους της περιοχής, σταδιακά θα γυρίσουν την κουβέντα από τα πολύ προφανή –συμφωνία των Πρεσπών και γάμος ομοφύλων– στα αντικειμενικά προβλήματα της περιοχής: μείωση των τιμών των τοπικών αγροτικών προϊόντων, διασυνδεσιμότητα, επαφή με το κεντρικό πολιτικό σύστημα. «Είχα ένα πρόβλημα με το ζήτημα της παράλληλης στήριξης του παιδιού και έπρεπε να στείλω επιστολή στο πρωθυπουργικό γραφείο για να λυθεί. Οι βουλευτές δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους. Ο κόσμος εδώ έχει ανάγκες, έχει απορίες. Πού θα απευθυνθεί; Υπάρχει χάσμα με την κεντρική εξουσία», αναφέρει ο Στάθης, πιστός Νεοδημοκράτης, που εργάζεται σε βιοτεχνία επεξεργασίας τροφίμων στην Πέλλα. Oπως λέει χαρακτηριστικά, ακόμη και αυτοί που έχουν βιομηχανίες στην περιοχή, δεν είναι από τη Βόρεια Ελλάδα.
Eχοντας συγκεντρώσει τις απόψεις μόνο ανδρών άνω των 40 ετών, αναζήτησα γυναίκες και νέους. Η μόνη γυναίκα που συνάντησα στην πλατεία της Σκύδρας και δέχθηκε να μου μιλήσει ήταν εξοργισμένη με αυτό που συνέβαινε στην περιοχή: «Eχουν βομβαρδιστεί με το TikTok και τα βιντεάκια και δεν ξέρουν τι πραγματικά ψηφίζουν. Oλη μέρα αυτά βλέπουν. Δεν ξέρω αν έχουν κάνει μια αναζήτηση στο Google για τις θέσεις αυτών που ψηφίζουν που τους έχουν για σωστούς! Πώς γίνεται να είσαι καλός χριστιανός και να μη θέλεις τους ομοφυλόφιλους, τους μετανάστες, και να θέλεις να βάλεις νάρκες στον Eβρο;».
Με τους νέους δεν είχα την ίδια τύχη. Συναντώ μια παρέα στα Γιαννιτσά. «Τι ψηφίσαμε; Τίποτα! Είχαμε πάει για μπάνιο στη Χαλκιδική».
