Σύμφωνα με τον Ομηρο, η Πηνελόπη είχε 108 μνηστήρες. Η Κεντροαριστερά, παρά τα χρονάκια της αν σκεφτούμε ότι γεννήθηκε γύρω στο ’50, έχει ακόμη περισσότερους, αν προσμετρήσουμε όσους κατά καιρούς φαντάστηκαν τον εαυτό τους στην αγκαλιά της. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των περισσότερων μνηστήρων είναι ότι εμπλέκονται σε ομηρικούς καβγάδες. Ηδη η λυκοφιλία Νίκου Ανδρουλάκη και Χάρη Δούκα εξετράπη σε απροκάλυπτη εχθρότητα. Στις ιδιωτικές συζητήσεις τους οι φίλοι του δημάρχου Αθηναίων θεωρούν τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ «ακατάλληλο», «ηττημένο» και «τελειωμένο», ενώ οι πραιτωριανοί του Ανδρουλάκη λένε ότι η αλαζονεία και η βιασύνη του Δούκα συγκρίνονται μόνο με εκείνες του Στέφανου Κασσελάκη.
Τις τελευταίες ημέρες πήραν φωτιά τα τηλέφωνα μεταξύ του απόμακρου Ανδρουλάκη και στελεχών (κάτι που δεν συμβαίνει συχνά, όπως λένε καυστικά πολλοί βουλευτές οι οποίοι αισθάνονται ότι ο πρόεδρος τούς έχει εντελώς στην απέξω). Ο Κρητικός μέσα στην ημέρα μοιάζει σαν φακίρης ατάραχος επάνω σε κρεβάτι με καρφίτσες, αλλά ζωντανεύει πολιτικά μόλις το ρολόι δείχνει μεσάνυχτα σαν τον κόμη από τα Καρπάθια. Στα μεταμεσονύκτια τηλεφωνήματά του εκφράζει τον θυμό του για την αμετροέπεια του Δούκα και απαιτεί τη δημόσια στήριξη στελεχών (την οποία οι βουλευτές δεν βιάζονται να του την προσφέρουν προτού δουν τις δημοσκοπήσεις του φθινοπώρου). Για τον Παύλο Γερουλάνο ενώ δεν υπάρχει αγάπη, δεν υπάρχει ούτε μίσος. Δεν έχουν χημεία, αλλά τον εκτιμά γιατί κρατάει το μέτρο στην κριτική του, κάνει σοβαρή κομματική δουλειά και είναι πολιτικός με ηθικό κώδικα. Για τον Δούκα όμως υπάρχει μένος. Νόμιζε ότι ο Δούκας ήταν φίλος του – κι ας τον έβαλε υποψήφιο στην Αθήνα τελευταία ώρα ώστε να ηττηθεί από τον Μπακογιάννη κάποιος άγνωστος που δεν είχε τίποτα να χάσει.
Στο προεδρικό μπούνκερ ακούνε τώρα τις δημοτικές κροτίδες να σκάνε απέξω και παραδέχονται αυτό που τους έλεγαν οι φίλοι τους εδώ και καιρό. Οτι ο Δούκας από την ημέρα που κέρδισε τον δήμο έθεσε ως ορόσημο τις ευρωεκλογές. Αποφάσισε πολύ πριν από τα Χριστούγεννα ότι σε περίπτωση κακού αποτελέσματος θα κινούνταν αμέσως κατά του Ανδρουλάκη με σύνθημα ότι μπορεί να πετύχει σε εθνικό επίπεδο αυτό που κατάφερε στην Αθήνα. Αλλά τι κατάφερε στην Αθήνα; Οι σκεπτικιστές λένε ότι το 55,96% της δεύτερης Κυριακής επιτεύχθηκε με τη χαμηλότερη συμμετοχή όλων των εποχών (26,73%). Δεν βρήκαμε τον νέο Ντε Γκωλ.
Οι συσχετισμοί
Σκιά του Δούκα ο Χρήστος Πρωτόπαπας που γιορτάζει 40 χρόνια στις πολεμίστρες του σοσιαλισμού μέσα από την ανασύσταση της ομάδας της Φώφης Γεννηματά. Ο Πέτρος Ευθυμίου στήριξε σθεναρά τον Ανδρουλάκη, αλλά τώρα πιστεύει ότι είναι η σειρά του Δούκα και τον υποστηρίζει ανοιχτά. Στον Πρωτόπαπα πιστώνεται ότι ο Μανώλης Χριστοδουλάκης, που οι άσπονδοι φίλοι του υπενθυμίζουν ότι μπουσούλησε στην αυλή της οικογένειας Γεννηματά λόγω της φιλίας του επιχειρηματία πατρός του με τον Γιώργο Γεννηματά, είπε το αμίμητο: «Χάρη, πάμε;» (τελικά πήγαν για καφέ φορώντας και οι δύο άσπρα, κολλαριστά πουκάμισα). Μόνο επί δημαρχίας Μιλτιάδη Εβερτ (1986-1989), που ήταν δελφίνος του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, το δημαρχείο της Αθήνας είχε πάρει φωτιά σε τέτοιο βαθμό.
Κάπως έτσι αυξήθηκαν οι πιθανότητες να φτάσουμε κοντά σε «συντροφικά μαχαιρώματα» (για να θυμηθούμε την ιστορική φράση της Βάσως Παπανδρέου) στη σημερινή (κυριακάτικη) συνεδρίαση της Κ.Ε. Δεν αποκλείεται ο Νίκος Ανδρουλάκης να παρουσιάσει έναν οδικό χάρτη για τη συνέχεια του θρίλερ ειδικά σχεδιασμένο για να προκαλέσει αντιδράσεις που θα του δώσουν την αφορμή προκειμένου να προχωρήσει σε καρατομήσεις μέσα στο προσεχές διάστημα. Ο Ανδρουλάκης αισθάνεται εκ των ιδιοκτητών του ΠΑΣΟΚ και δεν θα το παραδώσει εύκολα στους ενοικιαστές (για να θυμηθούμε μια άλλη ιστορική φράση που είπε σε μια άλλη κρίση του ΠΑΣΟΚ πριν από περίπου 35 χρόνια ο Κώστας Λαλιώτης). Υπάρχουν κι εκείνοι που υπολογίζουν ότι οι κυριότεροι μνηστήρες (δηλαδή ο Ανδρουλάκης και ο Δούκας) θα αλληλοσκοτωθούν μέχρι το φθινόπωρο και σε αυτή την περίπτωση μπορεί να μαρσάρουν τις μηχανές τους βουλευτές όπως η Μιλένα Αποστολάκη ή ο Παύλος Χρηστίδης, που τώρα επιμελώς απέχουν από το κάδρο της πασοκικής «Γκερνίκα».
Ολα αυτά συμβαίνουν γιατί μέσα στη βαθιά πλήξη και την υψηλή ασημαντότητα των ευρωεκλογών –που μάλλον ήταν η κύρια αιτία της αποχής– το ΠΑΣΟΚ αποφάσισε να περιπέσει σε νευρική κρίση από ένα δευτερεύον ερώτημα που υποτίθεται ότι βγήκε από την ευρωκάλπη: υπάρχει Οδυσσέας για την Κεντροαριστερά εκτός από το μελίσσι των μνηστήρων ή ο μόνος Οδυσσέας είναι ο Οδυσσέας Κωνσταντινόπουλος; Το ερώτημα είναι δευτερεύον, γιατί το πρωτεύον αφορά την πολιτική που θα κάνει την Κεντροαριστερά ξανά μια δύναμη εξουσίας.
Τις τελευταίες ημέρες πήραν φωτιά τα τηλέφωνα μεταξύ του απόμακρου Ανδρουλάκη και στελεχών. Στα μεταμεσονύκτια τηλεφωνήματά του εκφράζει τον θυμό του για την αμετροέπεια του Δούκα και απαιτεί τη δημόσια στήριξη στελεχών (την οποία οι βουλευτές δεν βιάζονται να του προσφέρουν προτού δουν τις δημοσκοπήσεις του φθινοπώρου). Νόμιζε ότι ο Δούκας ήταν φίλος του – κι ας τον έβαλε υποψήφιο στην Αθήνα τελευταία ώρα ώστε να ηττηθεί από τον Μπακογιάννη κάποιος άγνωστος που δεν είχε τίποτα να χάσει.
Υπάρχει αυτή η πολιτική κρυμμένη σε κάποιο σεντούκι και απλώς περιμένει το αστέρι που θα νικήσει τον Κυριάκο Μητσοτάκη για να την εφαρμόσει ή μήπως εφαρμόζεται ήδη από τον τριγωνομέτρη Μητσοτάκη (και μια αφρόκρεμα του ΠΑΣΟΚ που συγκέντρωσε κοντά του); Μήπως αυτός είναι ο λόγος που οι παραστάσεις που ανεβάζουν ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ παίζονται πλέον σε άδειες πλατείες; Μήπως ο Μητσοτάκης έχει καταπατήσει και προσαρτήσει τα εύφορα αμπέλια του ΠΑΣΟΚ με το ασυναγώνιστο τερουά τους και τώρα απολαμβάνει μόνος το κυβερνητικό Μερλό τους; Mπορεί να δημιουργηθεί στο άψε – σβήσε, απλώς με αλλαγή περικεφαλαίας, ένας αντίπαλος πόλος με προοπτική εξουσίας όταν οι πολιτικές της Κεντροαριστεράς (για τους συνταξιούχους, για τα άτομα με αναπηρία, για τη δημόσια ασφάλεια, για την παιδεία, για τον πολιτισμό) ήδη εφαρμόζονται από τη Ν.Δ.;
Η Κεντροαριστερά είναι άλλη μια λέξη-καραμέλα, που έχει ποικίλους ορισμούς, ανάλογα με το τι βολεύει. Ατέρμονες συζητήσεις ενός αδιάκριτου δημοσιογράφου με φίρμες του χώρου στο Alexander’s Bar (και στο cigar lounge του πρώτου ορόφου) του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρεταννία» δεν έχουν καταλήξει σε σαφές συμπέρασμα για τη φύση της Κεντροαριστεράς. Εν τάχει μπορούμε να πούμε ότι ήδη το 1947 ο Θεμιστοκλής Σοφούλης έπαιζε με την ιδέα κυβερνητικής συνεργασίας με την Αριστερά, αλλά το σενάριο δεν περπάτησε. Στις εκλογές του 1956 ο συνασπισμός κομμάτων του Κέντρου και της Αριστεράς (Δημοκρατική Ενωση υπό τον Σοφοκλή Βενιζέλο, τον Γεώργιο Παπανδρέου και τον Γιάννη Πασαλίδη της ΕΔΑ) πήρε πανελλαδικά περίπου 25.000 ψήφους παραπάνω από την ΕΡΕ του Καραμανλή, αλλά η χώρα διασώθηκε γιατί οι καραμανλικοί είχαν προνοήσει και είχαν επιβάλει το τριφασικό πολιτικό σύστημα. Στα αστικά κέντρα που η Κεντροαριστερά έβγαινε πρώτη ίσχυσε η απλή αναλογική. Στα ημιαστικά που οι δύο παρατάξεις ήταν περίπου στο ίδιο επίπεδο ίσχυσε η ενισχυμένη. Και στις αγροτικές περιοχές, το πλειοψηφικό. Κάπως έτσι η Δεξιά, μόλις 6 χρόνια μετά τον Εμφύλιο, έβγαλε περισσότερους βουλευτές και απέφυγε να παραδώσει τα κλειδιά της χώρας στη συνεργαζόμενη με το Κέντρο Αριστερά. Μετά τις εκλογές «βίας και νοθείας» του 1961 και τον «Ανένδοτο», η Αριστερά επιδόθηκε σε «εισοδισμό» στο Κέντρο, με αποτέλεσμα να νικήσει η Ενωση Κέντρου το 1963 και το 1964. Η συνέχεια είναι λίγο – πολύ γνωστή. Από το 1974 έως το 1981 το ΠΑΣΟΚ απορρόφησε τα κόμματα του Κέντρου και έγινε «αποκλειστικός αντιπρόσωπος» της Κεντροαριστεράς μέχρι την οικονομική κρίση. Και τώρα;
Ο Τσίπρας
Στην πράξη, όταν το Κέντρο έρχεται κοντά στη Δεξιά, όπως συνέβη στον Εμφύλιο και στα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια, όπως συνέβη επί Κωνσταντίνου Καραμανλή, πατρός Μητσοτάκη, νεότερου Καραμανλή, και όπως συμβαίνει και σήμερα, η Κεντροαριστερά αποδυναμώνεται. Οταν ένας ηγέτης ενώνει το Κέντρο με την Αριστερά, όπως έκαναν οι τρεις Παπανδρέου και ο Σημίτης (ο οποίος είχε καλό πέρασμα και στη μεταρρυθμιστική Δεξιά), τότε η Κεντροαριστερά έχει το πάνω χέρι.
Ολα αυτά σημαίνουν ότι οι τωρινοί κλυδωνισμοί στο ΠΑΣΟΚ είναι μόνο ένα υποσύνολο των διεργασιών για την Κεντροαριστερά. Σήμερα υπάρχει ο ΣΥΡΙΖΑ του Στέφανου Κασσελάκη που νίκησε το ΠΑΣΟΚ στις ευρωεκλογές. Ο Κασσελάκης θα ήθελε να απορροφήσει ο ΣΥΡΙΖΑ το ΠΑΣΟΚ ή να είναι υποψήφιος σε περίπτωση μιας ρομαντικής ψηφοφορίας για την ηγεσία της Κεντροαριστεράς. Κυρίως όμως υπάρχει ο Τσίπρας που χτίζει τη Δευτέρα Παρουσία του πάνω στο σενάριο ενός νέου κόμματος, το οποίο θεωρητικά θα απορροφήσει τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ. Αυτό ουσιαστικά υπονόησε ο Τσίπρας στην ομιλία του με την οποία έκλεισε το παρθενικό συνέδριο του ινστιτούτου του προ δεκαημέρου, όταν κάλεσε για «συνένωση του προοδευτικού χώρου».
Ασφαλώς δεν επείγεται να επιστρέψει. «Δεν είναι ακόμη οι άνεμοι ούριοι», έχει πει ιδιωτικώς. Κάποιοι, όπως ο Νίκος Παππάς, έριξαν την ιδέα ενός συνασπισμού της αντιπολίτευσης μόνο και μόνο για να παίξουν με τα νεύρα του Κασσελάκη. Ξέρουν ότι το σενάριο δεν πρόκειται να περπατήσει ποτέ, κυρίως λόγω πολιτικής γενεαλογίας. ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ κατάγονται από διαφορετικές πολιτικές παραδόσεις και δεν μπορούν να ομογενοποιηθούν – εκτός αν ένα τρίτο κόμμα απορροφήσει τους ψηφοφόρους τους χωρίς να ρωτήσει τις ηγεσίες τους. Σοβαροί πολιτικοί και των δύο κομμάτων λένε ότι η εθελοντική και γραφειοκρατική αυτοκατάργηση ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ προκειμένου να συμμετάσχουν σε ένα κόμμα-ρεκλάμα είναι όνειρο θερινής νυκτός. Ο Τσίπρας μπορεί να προηγείται ως ο καταλληλότερος αρχηγός ενός τέτοιου «κόμματος-ρεφενέ», αλλά η απόσταση ανάμεσα στην πραγματικότητα και σε ένα κατασκευασμένο ερώτημα ακόμη μίας δημοσκόπησης είναι αχανής. Κατά συνέπεια, ο Τσίπρας ή θα παραμείνει για καιρό στο ινστιτούτο με την ωραία θέα στο Ζάππειο και στον Υμηττό, ή θα ανοίξει καινούργιο «μαγαζί-γωνία» την κατάλληλη ώρα ποντάροντας ότι θα πάρει όλη την πελατεία του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ που θα αναγκαστούν να βάλουν λουκέτο. Ενα τέτοιο εγχείρημα όμως δεν έχει εξασφαλισμένη επιτυχία, αφού η περυσινή ήττα που ο ίδιος υπέστη δεν είναι βέβαιο ότι ήταν συγκυριακή.
Αρα, η ουτοπία του «άλλου πόλου» και της ενωμένης Κεντροαριστεράς μάλλον θα σέρνεται για κάμποσο καιρό σε βιβλιοπαρουσιάσεις και κρασοκατανύξεις χωρίς καμία σοβαρή απάντηση, όπως λένε όσοι διανοούμενοι έχουν συμμετάσχει σε τόσο πολλές συνάξεις αυτού του είδους που έχει πειραχτεί πλέον η υγεία τους.
Ο κύβος ερρίφθη
Να σηκώσει το γάντι των εσωκομματικών επικριτών του και να προτείνει εσωκομματικές εκλογές το φθινόπωρο στη σημερινή Κεντρική Επιτροπή είχε αποφασίσει ο Νίκος Ανδρουλάκης. Συνεργάτες του έλεγαν ότι επρόκειτο να ζητήσει «καθαρές λύσεις χωρίς διαρχίες» – υπαινιγμός για τη συνεργασία Δούκα – Χριστοδουλάκη, για τον οποίο οι ίδιες πηγές έλεγαν ότι στάθμισε τις πιθανότητές του και αποφάσισε να προβεί σε «παζάρι» με τον δήμαρχο. Το μήνυμα του προέδρου του ΠΑΣΟΚ θα είναι ότι υπό την ηγεσία του το κόμμα «ξέφυγε από τη θέση φτωχού συγγενούς, που κάποιοι του επιφύλασσαν, έχει ρόλο και μπορεί να πρωταγωνιστήσει στις εξελίξεις».
