Ο Αγγλος στοχαστής Σάμιουελ Τέιλορ Κόλεριτζ έγραψε κάποτε τη φράση: «Νερό, νερό παντού και ούτε μια σταγόνα να πιούμε».
Δραματική επίπτωση και κλιμάκωση της κλιματικής κατάρρευσης, της οποίας ένα από τα επίκεντρα είναι η περιοχή της Μεσογείου, αποτελεί το πρόβλημα της λειψυδρίας. Η μεγάλη μείωση των βροχοπτώσεων, των χιονοπτώσεων και της χιονοκάλυψης, καθώς και η αυξημένη παγκόσμια θερμοκρασία έχουν ως αποτέλεσμα τη ραγδαία μείωση των αποθεμάτων πόσιμου νερού. Αρκετά νησιά του Αιγαίου είναι ήδη αντιμέτωπα με το πρόβλημα, ενώ και τα μηνύματα από τους ταμιευτήρες που τροφοδοτούν την Αττική είναι ολοένα και πιο ανησυχητικά.
Την κατάσταση επιδεινώνουν η παράλληλη τεράστια αύξηση του τουρισμού, ποσοτικά και σε διάρκεια χρόνου, και η κουλτούρα σπατάλης του πόσιμου νερού που έχει κυριαρχήσει τόσο στην ιδιωτική ζωή όσο και στην επιχειρηματικότητα. Τα νησιά μας, παρότι είχαν ανέκαθεν πρόβλημα με το νερό, έχουν γεμίσει πισίνες, ως αποτέλεσμα ενός παράλογου τρόπου τουριστικής ανάπτυξης. Οι γεωργοί μας συνεχίζουν να ασχολούνται με καλλιέργειες που απαιτούν δυσανάλογα μεγάλα ποσά νερού, ενώ παράλληλα οι παγκόσμιες επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη επιδεινώνουν το πρόβλημα λειψυδρίας, καθώς οι εταιρείες τεχνολογίας αυξάνουν συνεχώς τη χρήση νερού για την ψύξη των κέντρων δεδομένων τους.
Το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας γνωρίζει από πρώτο χέρι και άλλη μία επίπτωση της λειψυδρίας. Η μείωση της υγρασίας, τόσο στα δάση όσο και στην περιαστική και αστική βλάστηση, είναι πια τέτοια που καθιστά την εκδήλωση πυρκαγιών και την ταχεία γιγάντωσή τους σχεδόν καθημερινό φαινόμενο.
Είναι η ώρα για γενναίες και ταχείες αποφάσεις, καθώς το νερό είναι ο πυρήνας της ζωής. Χρειάζεται να επενδύσουμε πολύ περισσότερο στις μονάδες αφαλάτωσης και στην εφαρμογή καθολικά στη χώρα της επεξεργασίας των λυμάτων, ώστε να χρησιμοποιείται το εξαγόμενο νερό σε μια σειρά δραστηριοτήτων άρδευσης. Επίσης, είναι εθνική ανάγκη να αναπτύξουμε ένα δίκτυο μικροφραγμάτων και ταμιευτήρων νερού, σε όλη την επικράτεια, ώστε να μη χάνεται ούτε σταγόνα βροχής. Η Κύπρος και άλλες χώρες έχουν πολλά να μας διδάξουν σε αυτό.
Επιπλέον, χρειάζεται άμεσα δραστική παρέμβαση στις γεωτρήσεις και στην αλόγιστη σπατάλη νερού στη γεωργία, η οποία είναι πραγματικά εκτός ελέγχου, συμβάλλοντας καθοριστικά στην υφαλμύρωση του υδροφόρου ορίζοντα. Η σύγχρονη τεχνολογία μάς προσφέρει αποτελεσματικές λύσεις, οι οποίες είναι τόσο δραστικές που έχουν επιτρέψει τον πολλαπλασιασμό της καλλιεργούμενης γης και της αγροτικής παραγωγής ακόμη και στις ερήμους της αραβικής χερσονήσου.
Παράλληλα, επιβάλλεται μια δραστικότατη αλλαγή της κουλτούρας της καθημερινότητάς μας. Δεν είναι δυνατόν να συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε πόσιμο νερό πρώτης ποιότητας για το πλύσιμο δρόμων και αυτοκινήτων, για το πότισμα καλλωπιστικών φυτών και άλλες παρόμοιες δραστηριότητες. Η ανάπτυξη δευτερεύοντος δικτύου για τέτοιες χρήσεις είναι επιτακτική ανάγκη.
Τέλος, επειδή το πρόβλημα είναι επί θύραις, χρειάζεται η άμεση προστασία και αξιοποίηση κάθε πηγής νερού. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, είχε συζητηθεί δειλά η αξιοποίηση της σημαντικότατης ποσότητας νερού από τις πηγές του Αναβάλου, στο Κιβέρι Αργολίδας, για την τροφοδοσία της Αττικής. Νερού που επί δεκαετίες χύνεται κατά βάση στη θάλασσα. Σήμερα, που οι λύσεις του Μόρνου και του Ευήνου μοιάζουν πια ανεπαρκείς σε μια Αττική με τεράστια πληθυσμιακή και οικιστική ανάπτυξη, χρειάζεται να δούμε προσεκτικά τις δυνατότητες που μας παρέχουν οι πηγές του Αναβάλου, η δυναμική των οποίων είναι πια κρίσιμη για το λεκανοπέδιο και την Πελοπόννησο. Και να βρούμε και να αξιοποιήσουμε αντίστοιχα υδροφόρα κοιτάσματα.
Δυστυχώς, σήμερα δεν επαρκεί η λύση που πρότεινε πριν από μερικές δεκαετίες ο μεγάλος Νίκος Γκάτσος: «Κι αν θα διψάσεις για νερό, θα στύψουμε ένα σύννεφο». Χρειαζόμαστε δραστικές και καινοτόμους πολιτικές τώρα.
*Ο κ. Βασίλης Κικίλιας είναι υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.
