Παρασκευή και 13 ορκίστηκε στη Βουλή η Κατερίνα Σακελλαροπούλου. Ο ελληνικός ήλιος και το αττικό φως μεγέθυναν τον ανοίκειο χαρακτήρα μιας έκτακτης συνθήκης βιολογικού κινδύνου. Στις 13 Μαρτίου 2020 η εισβολή του κορωνοϊού στην Ελλάδα άφησε τη Βουλή με ελάχιστους βουλευτές πρόθυμους να ρισκάρουν τη ζωή τους για να παρευρεθούν στην τελετή.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης μίλησε για μια «άλλη προεδρία» (φράση που ερμηνεύθηκε ως μπηχτή για τη θητεία του πολυπράγμονος Προκόπη Παυλόπουλου). Φορώντας μπλε σακάκι και παντελόνι η νέα Πρόεδρος έφτασε πεζή στο Προεδρικό Μέγαρο από την Ηρώδου Αττικού έχοντας δίπλα της τον σύντροφό της Παύλο Κοτσώνη και στενούς συνεργάτες της.
Η παράδοση-παραλαβή πραγματοποιήθηκε σε κλίμα νευρικότητας. Οι επιδημιολόγοι προειδοποιούσαν ότι ο ιός μπορεί να κρύβεται παντού, στον αέρα, στις κουρτίνες, στα συρτάρια. Στην προσφώνησή του ο απερχόμενος Πρόεδρος αναφέρθηκε στην πολυετή γνωριμία του με τη νέα Πρόεδρο. Εγκωμίασε την «πλήρη γνώση του Διεθνούς και του Ευρωπαϊκού Δικαίου» που διαθέτει η διάδοχός του. Από μέσα του έβραζε. Πίστευε ότι η Σακελλαροπούλου υφάρπαξε το ύπατο πολιτειακό αξίωμα χάρη στις άριστες σχέσεις της τόσο με υπουργούς – στενούς συνεργάτες του πρωθυπουργού, όπως ο Ακης Σκέρτσος και ο Γιώργος Γεραπετρίτης, όσο και με τον Αλέξη Τσίπρα.
Η πρώτη πράξη της εποχής Σακελλαροπούλου ήταν η απολύμανση του Προεδρικού Μεγάρου. Οι απολυμάνσεις των κτιρίων της εξουσίας δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο. Τον Ιανουάριο του 2017 ο κατά δήλωσή του μικροβιοφοβικός Ντόναλντ Τραμπ άλλαξε ακόμη και τις λεκάνες στις τουαλέτες του Λευκού Οίκου. Την Κυριακή 15 Μαρτίου 2020 ένα εξειδικευμένο συνεργείο μπήκε διακριτικά στο Προεδρικό Μέγαρο. Δεν άλλαξαν τις λεκάνες, αλλά απολύμαναν ακόμη και τα πόμολα. «Δεν τηρούσαν κανένα μέτρο», ήταν η εξήγηση που έδιναν συνωμοτικά οι συνεργάτες της νυν Προέδρου για τη συμπεριφορά των υπαλλήλων του πρώην.
Πράγματι, ορισμένοι συνεργάτες του Παυλόπουλου πίστευαν ότι ο ντόρος για τον κορωνοϊό ήταν υπερβολικός. Ωστόσο, η πανδημία ήταν μόνον η αφορμή για την απολύμανση. Η ψυχολογική αιτία εικάζεται πως ήταν τα αμοιβαία συναισθήματα ανάμεσα στον πρώην και τη νυν αρχηγό του κράτους. Συναισθήματα που γεννήθηκαν στο απώτερο παρελθόν μέσα από τις επιστημονικές ανταλλαγές τους γύρω από υποθέσεις που συζητήθηκαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Τα συναισθήματα «αποστασιοποίησης» αποδείχθηκαν ανθεκτικότερα του κορωνοϊού, αφού συντηρούνται μέχρι σήμερα.
Η ασυμβατότητα μεταξύ νυν και πρώην συνδέεται με την ανανέωση ή μη της θητείας της κ. Σακελλαροπούλου. Πολλοί θεωρούν ότι η κακή δημοσιότητα που μερίδα του Τύπου επιφυλάσσει σχεδόν καθημερινά στην Πρόεδρο και η παγωμάρα μιας «σέχτας» δεξιών βουλευτών απέναντί της οφείλονται σε «δάκτυλο Παυλόπουλου». Ο Παυλόπουλος θρυλείται ότι έχει απαντήσει σε συνομιλητή του πως αν είχε τόσο μεγάλη δύναμη, τότε θα είχε ανανεωθεί η δική του θητεία.
Μετρητής «γνησιότητας»
Μετά τη «λευκή απεργία» πολλών δεξιών ψηφοφόρων στις ευρωεκλογές εντείνεται η φημολογία ότι ο πρωθυπουργός θα τοποθετήσει στην Προεδρία τον Μάρτιο του 2025 έναν «γνήσιο δεξιό». Οι σχετικοί ψίθυροι κυκλοφορούσαν στον ζεστό αέρα των προεδρικών κήπων στη δεξίωση για τη σημαδιακή πεντηκοστή επέτειο αποκατάστασης της Δημοκρατίας. Ακόμη και υποστηρικτές της Προέδρου έμοιαζαν αποκαρδιωμένοι ως προς το ενδεχόμενο να εορταστεί και η 51η επέτειος με την ίδια οικοδέσποινα στο Προεδρικό. Ο Μητσοτάκης είπε πρόσφατα ότι σημασία έχει η «ευρεία αποδοχή» του προσώπου. Ωστόσο, ποιος «γνήσιος» (δεξιός ή αριστερός) έχει «ευρεία αποδοχή»; Προϋπόθεση της «ευρείας αποδοχής» είναι η έλλειψη γνησιότητας.
Κάποιοι στοιχηματίζουν ότι ο πρωθυπουργός δεν θέλει κανέναν Πρόεδρο σε δεύτερη θητεία. Αν ένας Πρόεδρος δεν μπορεί συνταγματικά να προσβλέπει σε τρίτη θητεία, τότε κινδυνεύει η γλώσσα του να λυθεί πολύ στη δεύτερη. Αλλοι επιμένουν ότι ο Μητσοτάκης θα εξαντλήσει κάθε προσπάθεια για την ανανέωση της θητείας της Σακελλαροπούλου, από την οποία δεν έχει κανένα παράπονο. Τι θα συμβεί τελικά;
Η Κατερίνα Σακελλαροπούλου γεννήθηκε το 1956 στη Θεσσαλονίκη και έχει καταγωγή από τη Σταυρούπολη Ξάνθης. Ο πατέρας της, Νικόλαος Σακελλαρόπουλος, ήταν δικαστικός και για ένα μικρό διάστημα είχε αντικαταστήσει τον Χρήστο Σαρτζετάκη στη «δίκη Λαμπράκη». Η μικρή Κατερίνα έζησε στη Θεσσαλονίκη έως τα επτά της, το 1963, και στη συνέχεια στην Αθήνα, όπου μετατέθηκε ο πατέρας της, ο οποίος υπηρέτησε έως τον βαθμό του αντιπροέδρου του Αρείου Πάγου.
Μπήκε στο Αρσάκειο, στην τάξη της Γ΄ Δημοτικού. Ηταν καλή σε όλα τα μαθήματα. Είχε αδυναμία στην ιστορία της τέχνης και όταν έφτασε στο γυμνάσιο σκέφτηκε να γίνει αρχιτέκτων, αλλά δεν ήταν τόσο καλή στο σχέδιο. Την ημέρα της αποκατάστασης της Δημοκρατίας το 1974 διάβαζε πυρετωδώς για τις εξετάσεις του Αυγούστου για τη Νομική, που πραγματοποιήθηκαν στο Μαράσλειο.
Κάποιοι στοιχηματίζουν ότι ο πρωθυπουργός δεν θέλει κανέναν Πρόεδρο σε δεύτερη θητεία. Αν δεν μπορεί να προσβλέπει σε τρίτη θητεία, τότε κινδυνεύει η γλώσσα του να λυθεί πολύ στη δεύτερη.
Ηταν κεντροαριστερή, αλλά δεν γράφτηκε στον «Ρήγα», στη φοιτητική οργάνωση του ΚΚΕ Εσωτερικού. Παρακολουθούσε πολιτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις στην «Ιριδα» στο ιστορικό αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά δεν είχε το άγχος (ή την ανάγκη) να βγει μπροστά.
Αυτό το χαρακτηριστικό το διατηρεί ακόμη και σήμερα, που είναι πρώτη πολίτης της χώρας. Φέρεται σαν να βρίσκεται πάντα ένα βήμα πίσω. Εχει μια έμφυτη διστακτικότητα. Διαρκώς «ζυγίζει τα πράγματα». Οταν συζητάει με κάποιον, μοιάζει σαν να βρίσκεται ταυτόχρονα σε δύο θέσεις – στη δική της και στη θέση ενός αθέατου «τρίτου» παρατηρητή. Εχει αυτή τη «διπλή ματιά», χαρακτηριστικό των δικαστών που συχνά μπορεί να ερμηνευθεί ως ψυχρότητα, αποστασιοποίηση ή αποφυγή διατύπωσης των πραγματικών της απόψεων. «Ισως είμαι εκπαιδευμένη ως δικαστής στον αυτοπεριορισμό», έχει παραδεχθεί. Οι ενδυματολογικές επιλογές της δείχνουν μελετημένο αυτοπεριορισμό. Η γεωμετρική της κόμμωση πάντα κρύβει το μέτωπό της.
Ακόμη κι εκείνοι που της καταλογίζουν «ευκολία ελιγμών», συμφωνούν ότι είναι άνθρωπος πεποιθήσεων (απλώς αποκαλούν τις πεποιθήσεις της «εμμονές»). Κατηγορείται ότι «δεν είναι πολιτικός», αλλά συχνά οι θέσεις της είναι σαφέστερες από εκείνες των περισσότερων πολιτικών. Τόσο κατά τη θητεία της στο ΣτΕ όσο και στην Προεδρία δεν έχει διστάσει να διατυπώσει απόψεις με συγκεκριμένο αξιακό πρόσημο. Επιμένει, όμως, ότι δεν είναι εμμονική. Για παράδειγμα, στα χρόνια στο ΣτΕ υποστήριξε πολλές αποφάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως ήταν η αντίθεση στην εκτροπή του Αχελώου. Παράλληλα, με δικές της αποφάσεις προχώρησε η επένδυση στις Σκουριές της Χαλκιδικής υπό την αίρεση της τήρησης των περιβαλλοντικών περιορισμών.
Προ τριετίας κατηγορήθηκε επειδή καταχώνιασε στην αποθήκη μια θεόρατη ελληνική σημαία που ήταν τοποθετημένη στο προεδρικό γραφείο από τον καιρό του Νώε. Θεωρούσε κιτς να συνομιλεί με επισκέπτες και σχεδόν να τυλίγεται από τη σημαία σαν να είναι χλαμύδα. Προτίμησε η σημαία που αποτυπώνεται στα τηλεοπτικά πλάνα να είναι διακριτική. Επέλεξε ένα κουτί από ξύλο και γυαλί με μια διπλωμένη σημαία δώρο από ακριτικό νησί. «Αυτή η μικρή σημαία, που δεν φωνάζει, είναι ιερή», έλεγε. «Είμαι υπέρ της παράδοσης, αλλά κατά των στερεοτύπων».
Είναι μητέρα μιας κόρης, της Νιόβης, που απέκτησε με τον πρώτο της σύζυγο. Δεν αποχωρίζεται τον Παύλο της. Διακεκριμένος νομικός και φεμινιστής, ο κ. Κοτσώνης υποστηρίζει τη σύντροφό του ηθικά και πρακτικά. Συχνά αποφορτίζει καταστάσεις με το έμφυτο χιούμορ του. Το ζευγάρι έχει αδυναμία στο θέατρο και στα όσπρια. Παρ’ όλα αυτά η Πρόεδρος μοιάζει μοναχική, αινιγματική και ενδεχομένως λίγο μελαγχολική. Οπως οι γάτες της.
Μέσα στην πανδημία, κάθε απόγευμα έβγαινε στον κήπο του Προεδρικού Μεγάρου και μοίραζε τροφή σε 7-8 γάτες. Πριν από τρία χρόνια υιοθέτησε ένα νεογέννητο γατάκι από την Κάρπαθο, την Καλυψώ. Ενα μεσημέρι στον περίφημο μπλε καναπέ της Προεδρίας καθόταν ο τότε υπουργός Αμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος και μιλούσε στην Πρόεδρο για τις τουρκικές προκλήσεις. Πίσω από την πλάτη του άκουσε μερικά απότομα γδαρσίματα. Η Καλυψώ σκαρφάλωσε στη βαριά κουρτίνα μέχρι το κουρτινόξυλο για να παρακολουθήσει την απόρρητη ενημέρωση. Τη μάζεψε ο Παύλος με το μαλακό. Ολα αυτά δείχνουν ότι η Πρόεδρος ούτε άκαμπτη είναι ούτε σοβαροφανής. Είναι, όμως, εύθικτη. Εύκολα μεγεθύνονται οι κόρες των ματιών της όταν αισθάνεται ότι θίγεται. Και δεν διστάζει να αντεπιτεθεί. Μοιάζει και σε αυτό με τα αγαπημένα της αιλουροειδή.
Ενας βετεράνος πολιτικός δεν θα έβαζε γάτες στο Προεδρικό Μέγαρο, ούτε θα γιόρταζε δημοσίως την ισότητα στον γάμο, γιατί θα έκανε ενστικτωδώς τους απαραίτητους υπολογισμούς που θα τον προστάτευαν από την κριτική που θα προεξοφλούσε ότι θα δεχθεί. Θέλουμε όμως ο δημόσιος βίος να είναι χωρίς εξαιρέσεις μια καλοκουρδισμένη μηχανή αναπαραγωγής στερεοτυπικών συμπεριφορών;
Εχει υποστηρίξει δράσεις εθελοντισμού. Εχει δείξει την έγνοια της για τους αδύναμους. Εχει επισκεφθεί σχεδόν όλες τις ακριτικές περιοχές (και τον φράχτη του Εβρου). Εχει πάει στο Κίεβο σε δύσκολη φάση του πολέμου. Σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή της στον κυβερνητικό εορτασμό της διαφορετικότητας, υπενθυμίζει ότι δεν εξέφρασε άποψη πριν από την ψήφιση του πολύκροτου νόμου. Στη συνέχεια, όμως, ναι, τσούγκρισε ένα ποτηράκι Sauvignon Blanc με τον υπουργό που έπαιξε τα ρέστα του στη συγκεκριμένη μεταρρύθμιση. «Σαράντα χρόνια ως δικαστής και τέσσερα ως Πρόεδρος δεν έχω κρύψει την ευαισθησία μου για τα δικαιώματα». Θεωρεί κρίσιμο κριτήριο για την ποιότητα της δημοκρατίας την καθολικότητα στην απόλαυση των δικαιωμάτων. Θα την κρεμάσουν επειδή υποστήριξε την ισότητα; «Η ισότητα στη διαφορετικότητα είναι η μεγάλη πρόκληση του 21ου αιώνα. Η δημοκρατία είναι μια συνεχής διεκδίκηση».
«Να γίνετε καλύτερες»
Η Σακελλαροπούλου κέρδισε με το σπαθί της δύο σπουδαίες πρωτιές. Πρώτη γυναίκα Πρόεδρος στο ΣτΕ. Πρώτη γυναίκα Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Νέα κορίτσια την παρακολουθούν. Της λένε ότι θέλουν να της μοιάσουν. «Να γίνετε καλύτερες από μένα», απαντάει. Συνεργάτες της την είχαν συμβουλεύσει να μη δίνει καθόλου συνεντεύξεις και να εμφανίζεται σπάνια. Να ακολουθήσει το παράδειγμα των προηγούμενων Προέδρων. «Τους προηγούμενους τους ήξερε ο κόσμος. Εμένα πρέπει να με μάθει». Από την άλλη πλευρά, η «πολλή συνάφεια του κόσμου» φθείρει.
Λίγο μετά το Πάσχα, στο Cigar Lounge της «Μεγάλης Βρεταννίας» ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης ρώτησε δύο δημοσιογράφους ποιο είναι το πρόσωπο που «ιδανικά» θα προτιμούσε το πολιτικό και δημοσιογραφικό κατεστημένο για Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Γρήγορα κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει ιδανικό πρόσωπο. Ολοι κάτι «φάλτσο» θα πουν και πάντα κάποιοι θα ξινίσουν. «Ε, τότε, για να είναι όλοι ευχαριστημένοι θα πρέπει να εκλέξουν έναν νεκρό», αναφώνησε ο Χωμενίδης! «Γιατί μόνο ένας νεκρός θα τους επιτρέψει να τον κάνουν ό,τι θέλουν». Ο συγγραφέας πρότεινε τον Κωνσταντίνο Κανάρη, ενώ στο τραπέζι έπεσε και το όνομα του Αλέξανδρου Παπαναστασίου.
Το ηθικό δίδαγμα είναι ότι η πλήρης «απολύμανση» του Προεδρικού Μεγάρου από την προεδρική αυτονομία δεν είναι εφικτή. Η Σακέλ (για να θυμηθούμε και το γαλλιστί παρατσούκλι που έφερε υπερηφάνως στη θητεία της στο ΣτΕ) έχει το «μειονέκτημα» ότι είναι ζωντανή. Μπορεί να έχει ή να μην έχει δεύτερη θητεία. Αλλά Πρόεδρος «ευρείας αποδοχής» εν ζωή δεν υπάρχει.
