Στις 31 Αυγούστου 1974, όταν η αβεβαιότητα ήταν ακόμη το βασικό συναίσθημα για την εδραίωση της Δημοκρατίας στη χώρα, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη προκειμένου να μιλήσει στα εγκαίνια της 39ης Διεθνούς Εκθεσης (ΔΕΘ). Αποβραδίς, ούτε 400 μέτρα από την παραλία της Θεσσαλονίκης, είχε ρίξει άγκυρα, με τα πλευρά στραμμένα προς την πόλη, το αντιτορπιλικό «Κανάρης», ενώ σε άλλο σημείο του Θερμαϊκού, όχι πολύ μακριά, έπλεε το αντιτορπιλικό «Μιαούλης» του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.). Η βραδιά κύλησε ήρεμα και το πρωί τα δύο αντιτορπιλικά σήκωσαν τις άγκυρες και έπλευσαν κάπου στο Βόρειο Αιγαίο για να ενταχθούν ξανά στον Στόλο που έκανε γυμνάσια στο αρχιπέλαγος. Σε έναν περαστικό το θέαμα ίσως δεν προκαλούσε αίσθηση. Ωστόσο, η παρουσία των μονάδων του Π.Ν. στον Θερμαϊκό ήταν στενά συνδεδεμένη με ένα εφιαλτικό σενάριο που ίσως έριχνε τη χώρα ξανά στην άβυσσο: τη δολοφονία του Καραμανλή.
Κυβερνήτης του «Κανάρη» ήταν ένας από τους πρωτεργάτες του Κινήματος του Ναυτικού, μέλος της κεντρικής ομάδας των κινηματιών από το 1968, ο Αντώνης Θεοχάρης, ο οποίος σήμερα αποκαλύπτει στην «Κ» λεπτομέρειες από εκείνες τις ημέρες. «Ημασταν σε μια άσκηση στο Βόρειο Αιγαίο. Πάντα στην επιστροφή περνάγαμε ημέρα μπροστά από όλα τα ανατολικά νησιά, ούτως ώστε ο κόσμος να μας δει και να καταλάβει ότι ο Στόλος μας είναι εκεί. Και μετά, κατά κανόνα, επιστρέφαμε στον ναύσταθμο», θυμάται ο κ. Θεοχάρης. «Ενώ είμαστε στο Βόρειο Αιγαίο λαμβάνω μια κλήση από το ΓΕΝ και με διατάζουν να πάρω υπό τη διοίκησή μου το άλλο αντιτορπιλικό, τον “Μιαούλη” και με μεγίστη ταχύτητα να πλεύσουμε στη Θεσσαλονίκη», μου αναφέρει, εξηγώντας ότι οι όποιες νέες οδηγίες θα τους ανακοινώνονταν μετά την άφιξη στον προορισμό τους. Η ανάθεση του καθήκοντος στον κ. Θεοχάρη οφειλόταν στο γεγονός ότι ο ίδιος ανήκε στο Κίνημα του Ναυτικού, παρά το γεγονός ότι ο έτερος κυβερνήτης, ο Νίκος Θεοφανίδης του «Μιαούλη», ήταν αρχαιότερος.
Η επιστολή
Οταν τα δύο αντιτορπιλικά έφτασαν στον Θερμαϊκό αγκυροβόλησαν ο «Μιαούλης» ένα μίλι από την παραλία και ο «Κανάρης» πιο κοντά, περίπου ένα χιλιόμετρο από το ξενοδοχείο «Μακεδονία Παλλάς». «Δεν περνάνε δύο ώρες», θυμάται ο κ. Θεοχάρης, και «έρχεται ο πλοίαρχος Κουσουρής με μια βάρκα που είχε πάρει από τη Ναυτική Διοίκηση και μου λέει έχεις αυτό το γράμμα από τον Ευάγγελο Αβέρωφ». Το γράμμα, όπως λέει, «ήταν κλειστό». Ο κ. Θεοχάρης επισημαίνει ότι δεν κράτησε αντίγραφο από το γράμμα, και περιγράφει ότι ανέφερε, με βάση τα δικά του λόγια, περίπου τα εξής: «Πληροφορούμαστε ή εκτιμούμε ότι στην περίοδο που θα επισκεφθεί τη Θεσσαλονίκη ο Καραμανλής, όπου θα μιλήσει για πρώτη φορά σε πλατεία από τότε που γύρισε από το εξωτερικό, θα δολοφονηθεί», περιγράφει ο κ. Θεοχάρης, σημειώνοντας ότι του ζητείτο προσωπικά να κάνει «ό,τι είναι δυνατόν» προκειμένου να αποφευχθεί κάτι τέτοιο.
Αμέσως ο κ. Θεοχάρης άρχισε να διερωτάται με ποιον έπρεπε να συνεργαστεί για την προστασία του Καραμανλή. «Στο γράμμα δεν υπήρχε κατεύθυνση. Συνεργάσου με τον τάδε ή με τον δείνα. Και δεδομένου ότι στη Θεσσαλονίκη έδρευε το Γ΄ Σώμα Στρατού, σκέφτηκα ότι κάτι δεν πάει καλά», διηγείται.
«Τέλος πάντων, σκέφτηκα να πάω να δω ο ίδιος τον Καραμανλή. Αλλά λέω πώς θα φύγω εγώ από το πλοίο; Αν γυρίσω και έχει καταληφθεί από άλλον; Δεν ήταν ακόμη καθαρά τα πράγματα. Με ποιον να επικοινωνήσω για τον Καραμανλή; Και πού είναι; Πήρα τη Ναυτική Διοίκηση να ρωτήσω πού είναι ο Καραμανλής. Δεν ήξεραν. Μου ήρθε κάποια στιγμή η απάντηση, από την Αστυνομία, ότι ο Καραμανλής είναι στη Λέσχη Αξιωματικών Ενόπλων Δυνάμεων της Θεσσαλονίκης που είναι κοντά στον Λευκό Πύργο», συνεχίζει ο κ. Θεοχάρης.
Τελικά, ο κυβερνήτης του «Κανάρη» ανέθεσε την αποστολή στον αξιωματικό που έχαιρε της εκτίμησής του όσο κανείς άλλος στο πλοίο, στον ανθυποπλοίαρχο, τότε, Κώστα Νικητιάδη. «Θα σε στείλω σε μια σημαντική αποστολή, του λέω. Θα πάρεις αυτό το σημείωμα που το έχει γράψει ο Αβέρωφ, χωρίς να του πω τι λέει», περιγράφει. Και συνεχίζει: «Του εξηγώ ότι θα το δώσει μόνο στον ίδιο τον Καραμανλή και σε κανέναν άλλον, εκ μέρους του κυβερνήτη. Και θα του πεις ότι ο κυβερνήτης προτείνει να διαμένετε στο πλοίο. Αυτή ήταν η μόνη πρόταση που σκέφτηκα ότι μπορούσα να κάνω».
Οταν νύχτωσε πήγα το πλοίο στα 400 μέτρα από την ακτή, το γύρισα και πλευρικά και έθεσα σε επιφυλακή το πλήρωμα και τα κανόνια. Πού θα έριχνα; Εάν εμφανιζόταν ένα άρμα μάχης θα το χτυπούσαμε. Ημασταν αποφασισμένοι…
Αρχικά, όπως λέει ο κ. Θεοχάρης, ο απεσταλμένος του στη Λέσχη Αξιωματικών δεν γινόταν δεκτός. Ωστόσο επέμεινε, ώσπου ο Καραμανλής τον δέχτηκε. Ο Νικητιάδης έδωσε το γράμμα και μετέφερε στον Καραμανλή την πρόταση του κ. Θεοχάρη. «Καλά», του απάντησε ο Καραμανλής, «πήγαινε εκεί και περίμενε», θυμάται ο κ. Θεοχάρης, μεταφέροντας τη διήγηση του έμπιστου αξιωματικού του. «Πάει, κάθεται σε μια γωνία και αναμένει. Σε ένα τραπέζι όλο στρατιωτικούς. Φωνάζει ο Καραμανλής κάποιον στρατιωτικό και του λέει “έχω αυτό από τον Αβέρωφ”. Το διαβάζει ο στρατηγός, το συζητάει με τους άλλους στρατηγούς. Και στο τέλος τον φωνάζει ένας στρατηγός και λέει “αν κάνουμε αυτό θα τους δώσουμε θάρρος”», αναφέρει ο κ. Θεοχάρης, στον οποίο μεταφέρθηκε αρμοδίως «ας κάνει ό,τι άλλο μπορεί».
Εν ολίγοις ο Καραμανλής δεν ήθελε να φανεί ότι κρύβεται. Η επόμενη σκέψη του κ. Θεοχάρη ήταν να νοικιάσει ένα δωμάτιο στο ίδιο ξενοδοχείο, αλλά σε άλλον όροφο του ξενοδοχείου στο οποίο διέμενε ο Καραμανλής. «Δεν μπορούσα στον ίδιο όροφο, αλλά κάπου κοντά. Εστειλα δύο ανθρώπους με ραδιοτηλέφωνα ώστε αν αντιληφθούν κάτι να με ειδοποιήσουν. Μετά ενοικίασα μια βάρκα, όχι του Ναυτικού. Θα βάζαμε στη βάρκα ένα αγηματάκι, ώστε κάπως να αντιδράσουμε», αναφέρει. Μάλιστα θυμάται ότι η ενοικίαση της βάρκας έγινε με χρήματα της καντίνας του αντιτορπιλικού.
«Οταν νύχτωσε πήγα το πλοίο στα 400 μέτρα από την ακτή, το γύρισα και πλευρικά και έθεσα σε επιφυλακή το πλήρωμα και τα κανόνια. Πού θα έριχνα; Εάν εμφανιζόταν ένα άρμα μάχης θα το χτυπούσαμε. Ημασταν αποφασισμένοι», λέει ο κ. Θεοχάρης. «Αν κάτι τέτοιο συνέβαινε, το ναυτοδικείο θα ήταν το λιγότερο που θα μπορούσε να μου τύχει», σημειώνει χαμογελώντας… Τελικά «περνάει η νύχτα, φεύγει ο Καραμανλής και παίρνουμε κι εμείς εντολή να επανενωθούμε με τον Στόλο και να γυρίσουμε πίσω. Πήγαμε και τους βρήκαμε στη Λέσβο και γυρίσαμε στον ναύσταθμο», θυμάται ο κ. Θεοχάρης, ο οποίος, βεβαίως, δεν κράτησε κάποιο αντίγραφο από εκείνο το σημείωμα του Αβέρωφ, καθώς ήταν και το πειστήριο των προθέσεών του που κατέληξε στα χέρια του Καραμανλή.
Μισό αιώνα από τότε ο κ. Θεοχάρης, ένας μόνο από τους δεκάδες αξιωματικούς που είχαν αποταχθεί το 1973 λόγω της συμμετοχής τους στο Κίνημα του Ναυτικού και επέστρεψαν λίγο μετά την επιστροφή της Δημοκρατίας, έχει μια πολύ συγκρατημένη άποψη για το επίτευγμά του. Η συστολή και η μετριοφροσύνη είναι, άλλωστε, ίδιον των πραγματικών πρωταγωνιστών της ιστορίας. «Μήπως συνέβαλα στη μη δολοφονία του Καραμανλή; Πιστεύω πως όχι. Μπορεί, βέβαια, αν κάποιοι στρατηγοί είχαν εμπλακεί σε κάποια συνωμοσία, να κατάλαβαν ότι τους είχαν μυριστεί», σημειώνει ο κ. Θεοχάρης.
Ενα χέρι ένοπλο
«Νομίζω ότι η πιο σημαντική μας συμβολή ως επανελθόντες κινηματίες τότε ήταν στην ομαλή αποκατάσταση της Δημοκρατίας εκείνη την περίοδο. Υπήρχε ένα χέρι οπλισμένο μέσα στις Ενοπλες Δυνάμεις που έπαιξε κάποιο ρόλο. Πιο σημαντικό ρόλο παίξαμε τότε από όταν μας συνέλαβαν το ’73. Και παίξαμε αυτόν τον ρόλο αφοσιωμένα». Αναφερόμενος σε εκείνη την αρχική φάση της αποκατάστασης της Δημοκρατίας, ο κ. Θεοχάρης στέκεται βεβαίως στην προσωπικότητα του Καραμανλή, ωστόσο επιμένει στους χειρισμούς του Αβέρωφ. «Εχει υποτιμηθεί ο ρόλος που έπαιξε ο Αβέρωφ. Ο άνθρωπος χειρίστηκε ένα θέμα κατά έναν τρόπο πάρα πολύ θαυμαστό. Δεν είναι εύκολο να μεταπέσεις από μια δικτατορία στη Δημοκρατία χωρίς να συμβεί τίποτα», αναφέρει.
Και θυμάται και τα πρώτα επεισόδια μετά την ανάκλησή του στο Π.Ν. γύρω στις 15 Αυγούστου 1974. «Οταν ήταν να επανέλθουμε στο Ναυτικό, στην αρχή δεν μας ήθελαν. Ηταν η κατάσταση τέτοια που δεν ήθελαν να φανεί ότι επιστρέφουν κάποιοι που είχαν αντιδράσει. Δεν ήταν παράλογο. Θυμάμαι μας κάλεσε ξανά τότε ο Αβέρωφ και μας είπε: “Κοιτάξτε να δείτε, θα γυρίσετε. Και θα πρέπει να παίξετε κάποιο ρόλο που είναι προέκταση της πολεμικής αποστολής σας”. Μας είπε, επίσης, ότι μάλλον θα ήταν υπουργός Εθνικής Αμυνας. Ούτε αυτός ήταν βέβαιος τότε», θυμάται.
Ενα από τα επεισόδια της επιστροφής στην υπηρεσία, και δη στο πόστο του κυβερνήτη του αντιτορπιλικού «Κανάρης», αφορούσε την εξεύρεση πιθανών χουντικών. «Το πλοίο είχε 320 ανθρώπους. Πήγα στις Υπηρεσίες, βρήκα έγγραφα και άλλα. Κάλεσα, λοιπόν, ένα απόγευμα τους βαθμοφόρους, αξιωματικούς και τους πιο μεγάλους υπαξιωματικούς. Τους λέω: “Κοιτάξτε να δείτε. Το καράβι τώρα δεν έχει μόνο αποστολή πολεμική. Εχει και αποστολή η οποία θα έχει σχέση με το να μπει η Δημοκρατία στην Ελλάδα. Και αυτό μπορεί να μας φέρει σε σύγκρουση με μονάδες του Στρατού, της Αεροπορίας, του Ναυτικού. Θέλω να σας το ξεκαθαρίσω. Και όποιος έχει αμφιβολία αν θα μπορέσει να το κάνει χωρίς προβλήματα πειθαρχίας, να έρθει να με βρει στην επόμενη μισή ώρα και θα τον μεταθέσω σε υπηρεσία ξηράς ώστε να μην έχει διλήμματα”», θυμάται ο κ. Θεοχάρης. Αφού περίμενε μισή ώρα και δεν ήρθε κανείς, άρχισε να καλεί αξιωματικούς από τον κατάλογο που είχε πάρει από τις Υπηρεσίες.
Κάλεσε πρώτο τον ανθυποπλοίαρχο Η. Λαδά, γιο του χουντικού Γιάννη Λαδά. Οπως λέει, ο ανθυποπλοίαρχος είπε ότι θα εκτελέσει όποια εντολή του δοθεί. «Ο Λαδάς ήταν εξαίρετος αξιωματικός. Ηταν μέσα σε όλα», αναφέρει ο κ. Θεοχάρης, λέγοντας μάλιστα ότι του ανέθεσε να καταρτίσει σχέδιο άμυνας για πιθανή νυχτερινή εισβολή λοκατζήδων. «Ερχεται και μου φέρνει ένα σχέδιο τέλειο, καλύτερο απ’ ό,τι θα έκανα εγώ», θυμάται ο κ. Θεοχάρης από εκείνες τις πρώτες, εύθραυστες ημέρες της Δημοκρατίας…
