Πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου στην Κύπρο, υποκινούμενο από τη χούντα του Δημήτριου Ιωαννίδη. Ο αρχιεπίσκοπος διαφεύγει την επομένη μέσω των βρετανικών βάσεων στο Λονδίνο.
Ομιλία του Μακαρίου ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ: «Ποιώ έκκλησιν εις τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας να πράξουν ό,τι δύνανται διά να θέσουν τέρμα εις την ανώμαλον κατάστασιν, η οποία εδημιουργήθη διά του πραξικοπήματος των Αθηνών. Καλώ το Συμβούλιον Ασφαλείας να χρησιμοποιήση όλους τους τρόπους και τα εις την διάθεσίν του μέσα».
Ξημερώματα, 05:35. Αρχίζει η τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Μέσα σε τρεις ημέρες οι τουρκικές δυνάμεις δημιουργούν προγεφύρωμα στην Κερύνεια.
Σε ιδιόχειρο σημείωμά του, ο Κων. Καραμανλής αναφέρει ότι στις 3:00 το απόγευμα της 20ής Ιουλίου παρακάλεσε τον εκτελεστικό γραμματέα του ΝΑΤΟ Γ. Σέκερη να μεταφέρει στον γενικό γραμματέα, Γ. Λουνς, το εξής μήνυμα: «”Ότι αισθάνομαι την ανάγκη, αυτή την στιγμή, να ευρίσκομαι στην Ελλάδα και θα ήθελα να εξετάση εάν ημπορή να διαθέση αεροπλάνο του οργανισμού διά να διευκολύνη την μετάβασίν μου”. Εις τας 5:00 η ώρα με εκάλεσε ο κ. Σέκερης και μου είπε ότι ο κ. Λουνς εκτιμά την πρόθεσίν μου αλλά δεν ημπορεί να με διευκολύνει διότι ο οργανισμός δεν έχει εις την διάθεσίν του αεροπλάνα. Μου διαβίβαζε δε συγχρόνως την φιλικήν του γνώμη ότι υπό τας παρούσας συνθήκας και αν ήτο δυνατή δεν θα ήτο σκόπιμος η μετάβασίς μου εις την Ελλάδα. Η διαπίστωσις ότι ήτο αδύνατος η μετάβασίς μου εις την Ελλάδα με έφερε σε απόγνωση. Διότι γνωρίζω ότι ο λαός το ανέμενε, αισθανόμην όχι πλέον την πολιτικήν αλλά την ψυχικήν ανάγκην να συμμεριστώ την τύχην του».
Υπογράφεται συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στην Κύπρο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η ανακωχή παραβιάζεται συνεχώς από τις τουρκικές δυνάμεις, οι οποίες ενισχύουν τον θύλακο στην Κερύνεια.
Νωρίς το απόγευμα. Ο «Πρόεδρος της Δημοκρατίας» του δικτατορικού καθεστώτος, Φαίδων Γκιζίκης, συγκαλεί σύσκεψη στην οποία συμμετέχουν πολιτικές προσωπικότητες, ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων και οι αρχηγοί του Στρατού, του Ναυτικού και της Αεροπορίας. Θέμα της
η αντιμετώπιση της κυπριακής κρίσης και του εσωτερικού πολιτικού αδιεξόδου. Στη σύσκεψη αποφασίζεται να παραδοθεί η εξουσία στους πολιτικούς. Αποφασίζεται αρχικά να αναλάβει πρωθυπουργός ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, τελευταίος πρωθυπουργός πριν από την εγκαθίδρυση της δικτατορίας. Με παρέμβαση του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα, αποφασίζεται να κληθεί ο Κωνσταντίνος Καραμανλής από το Παρίσι, προκειμένου να αναλάβει την ηγεσία της χώρας.
22:30: Μεταδίδεται από το εθνικό ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο η είδηση της επιστροφής του Καραμανλή.
22:00 τοπική ώρα (23:00 ώρα Ελλάδας): Ο Καραμανλής αναχωρεί από το αεροδρόμιο Μπουρζέ του Παρισιού με αεροσκάφος που του διέθεσε ο Γάλλος πρόεδρος Ζισκάρ ντ’ Εσταίν. Νωρίτερα, βγαίνοντας από το διαμέρισμα στο οποίο διέμενε επί έντεκα χρόνια για να μεταβεί στο αεροδρόμιο, δήλωσε στους Γάλλους δημοσιογράφους που είχαν συγκεντρωθεί έξω από την κατοικία του: «Θα επαναλάβω τα λόγια του αντιπροέδρου Τρούμαν, όταν του ανεκοινώθη ο θάνατος του Ρούζβελτ: προσεύχεσθε για μένα».
02:05: Προσγειώνεται στο αεροδρόμιο του Ελληνικού το αεροπλάνο που μετέφερε τον Κων. Καραμανλή στην Ελλάδα. Αμέσως μετά την άφιξή του στη χώρα, απευθύνει χαιρετισμό, στον οποίο σημειώνει, μεταξύ άλλων: «Είμαι ευτυχισμένος που επιστρέφω εις την πατρίδα. Ήλθα διά να συμβάλω με όσας δυνάμεις διαθέτω στην αποκατάστασιν της ομαλότητος και της Δημοκρατίας. […]
Υπάρχουν εις την ζωήν των εθνών κρίσεις αι οποίαι δύνανται να μεταβληθούν εις αφετηρίαν αναγεννήσεως. Είμαι βέβαιος ότι όλαι αι εθνικαί δυνάμεις του τόπου θα καταστήσουν το όραμα της αναγεννήσεως της Ελλάδος πραγματικότητα».
03:10: Ο Καραμανλής φθάνει στο Πολιτικό Γραφείο όπου και θα ολοκληρωθεί με την παρουσία του η σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών υπό την προεδρία του Γκιζίκη. Στη συνέχεια, ενημερώνεται επί μία ώρα από τον Γκιζίκη σε γενικές γραμμές για την τρέχουσα κατάσταση στη χώρα
και στην Κύπρο.
04:15: Ο Κων. Καραμανλής ορκίζεται, μόνος, ως πρωθυπουργός.
16:30: Ορκίζονται τα πρώτα μέλη της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (τα υπόλοιπα θα ορκισθούν μετά από δύο μέρες).
Τα υπουργεία Εθνικής Αμύνης και Εξωτερικών αναλαμβάνουν οι Ευάγγελος Αβέρωφ και Γεώργιος Μαύρος, αντίστοιχα. Αμέσως μετά την ορκωμοσία, συνέρχεται το υπουργικό συμβούλιο με κύριο θέμα τα άμεσα μέτρα για την αποκατάσταση των δημοκρατικών ελευθεριών.
19:30: Ο υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ Π. Λαμπρίας ανακοινώνει τις κυβερνητικές αποφάσεις: «Καταργείται το Στρατόπεδον Γυάρου και απολύονται όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι οπουδήποτε και αν κρατούνται […] Αμνηστεύονται όλα τα πολιτικά αδικήματα που έχουν τελεσθή μετά τον Αύγουστον του 1973 […] Αποδίδεται η ελληνική ιθαγένεια σε όσους εστερήθησαν αυτήν δυνάμει της υπ’ αριθμόν 121 Συντακτικής Πράξεως του Ιουλίου 1967 […] Ακυρώνεται κάθε απόφασις αφαιρέσεως ή στερήσεως διαβατηρίου και απαγορεύσεως αποδημίας […]».
Συνάντηση Γλαύκου Κληρίδη – Ραούφ Ντενκτάς σχετικά με την εφαρμογή της ανακωχής. Την ίδια μέρα, ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος συναντά τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών, Χένρι Κίσινγκερ, στη Νέα Υόρκη.
Διάσκεψη στη Γενεύη, με τη συμμετοχή των υπουργών Εξωτερικών των τριών εγγυητριών δυνάμεων (Ελλάδα, Τουρκία, Μεγάλη Βρετανία), σχετικά με την κατάσταση στην Κύπρο.
Επιστροφή των πολιτικών κρατουμένων από τη Γυάρο, καθώς και πολλών αυτοεξόριστων Ελλήνων από το εξωτερικό.
Στις 21:30 της 25ης Ιουλίου, ο Κων. Καραμανλής απευθύνει διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό. Μεταξύ άλλων, αναφέρει: «[…] σας ζητώ να εξαρθήτε εις το ύψος των περιστάσεων. Η ομόνοια, η σύμπνοια, η συναδέλφωσις λαού και στρατού αποτελούν εθνικήν επιταγήν. Είναι επίσης αυτήν την ώραν εθνική επιταγή η σωφροσύνη, η ψυχραιμία, η συνειδητοποίησις των ευθυνών. H Κυβέρνησις, […] έχει πρώτον και υπέρτατον χρέος να αντιμετωπίση όλους τους εξωτερικούς κινδύνους, που επεσωρεύθησαν από τα πρόσφατα, δραματικά γεγονότα. Tην ώραν αυτήν η σκέψις μου στρέφεται πρωτίστως προς την δοκιμαζομένην Mεγαλόνησον, της οποίας την ανεξαρτησίαν και ακεραιότητα θα προασπίσωμεν δι’ όλων μας των δυνάμεων με σταθερότητα και με πίστιν εις τας αρχάς του δικαίου και τας παραδόσεις της ιστορίας μας. Εις την εθνικήν αυτήν αποστολήν θα αφιερώση η Κυβέρνησις εις το πρώτο στάδιον τας δυνάμεις της. Διά τούτο δεν έχει ούτε κομματικόν ούτε πολιτικόν χαρακτήρα. Έχει χαρακτήρα σαφώς εθνικόν. Όταν συν θεώ –και θέλω να ελπίζω συντομότατα– θα έχη αντιμετωπισθή το εθνικόν θέμα, που συνταράσσει ολόκληρον τον Eλληνισμόν, η Κυβέρνησις, ενισχυομένη με νέας δυνάμεις, θα ασχοληθή με τα πιεστικώτερα προβλήματα του τόπου. Kαι το κυριώτερον εξ αυτών είναι η ταχεία χάραξις της διαδικασίας που θα οδηγήση στην θεμελίωσιν μιας πραγματικής και προοδευτικής δημοκρατίας, στο πλαίσιο της οποίας θα έχουν θέσιν όλοι οι Έλληνες. […] Το στάδιον που μεσολαβεί μεταξύ της δικτατορίας και της πλήρους αποκαταστάσεως της δημοκρατίας είναι πάντοτε κρίσιμον. Για να αξιοποιηθή ωφέλιμα χρειάζεται ωριμότης. Είμαι βέβαιος ότι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες, μετά την οδυνηρήν δοκιμασίαν των τελευταίων ετών, θα αποδείξουν ότι κατέχουν την βασικήν αυτήν πολιτικήν αρετήν».
Συμπληρώνεται η σύνθεση της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας και πραγματοποιείται η ορκωμοσία του δεύτερου κλιμακίου υπουργών και υφυπουργών.
Ο πρωθυπουργός συγκαλεί σύσκεψη με τη συμμετοχή της στρατιωτικής ηγεσίας. Διαπιστώνονται όχι μόνο η πρόσκαιρα δυσχερής θέση των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, αλλά και οι σοβαρότατες ελλείψεις που εντοπίζονται στο πεδίο της αναγκαίας προπαρασκευής ενόψει πιθανής εξωτερικής απειλής. «Ένα από τα κυριώτερα και δυσκολότερα εγχειρήματα της Κυβερνήσεως, όρος ουσιαστικός για την αποκατάσταση της δημοκρατίας, αλλά και για την αντιμετώπιση της εθνικής κρίσεως, ήταν η επιβολή της πολιτικής ηγεσίας στις Ένοπλες Δυνάμεις», σημειώνει ο Π. Λαμπρίας. «Το εγχείρημα αυτό πραγματοποίησε με μια σειρά πολύ προσεκτικών όσο αποφασιστικών και αιφνιδιαστικών μέτρων (που όλα μαζί στην αλληλοδιαδοχή τους αποτελούν έναν αριστοτεχνικό χειρισμό) ο ίδιος ο Καραμανλής, επικουρούμενος κυρίως από τον Ε. Αβέρωφ και τον Σ. Γκίκα».
04:00: Ο πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών Χένρι Τάσκα μεταβιβάζει στον Καραμανλή γραπτό μήνυμα του Κίσινγκερ. Την ίδια μέρα τού επιδίδει σημείωμα στο οποίο περιέχονται οι βασικές αμερικανικές θέσεις για το Κυπριακό και την κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Με προσωπική εντολή του Καραμανλή, ο πρέσβης της Ελλάδας στην Άγκυρα Δ. Κοσμαδόπουλος επισκέπτεται τον Τούρκο πρωθυπουργό Μπουλέντ Ετσεβίτ. Μετά την ενημέρωση του Έλληνα πρέσβη, ο πρωθυπουργός τού δίνει την οδηγία να μεταφέρει στον Ετσεβίτ πως αν και θεωρεί «χρησιμωτάτη» μια συνάντησή τους, αυτή μπορεί να γίνει μόνον εάν: «α. Επιδειχθή εν Γενεύη καλή θέλησις εκ μέρους Τούρκων, όπως καταλήξωμεν έστω και εις ενδιάμεσον συμφωνίαν. β. Παύση πλήρως και απολύτως από τούδε και εις το εξής πάσα κίνησις τουρκικών στρατευμάτων πέραν θέσεων ας σήμερον κατέχουν και ο ανεφοδιασμός των περιορισθή
εις είδη επιμελητείας».
Διαδήλωση Κυπρίων φοιτητών κατά της τουρκικής εισβολής στο κέντρο της Αθήνας με καταληκτικό σημείο το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη.
Συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου για πρώτη φορά σε ολομέλεια. Αποφασίζεται ένα ακόμη βήμα προς την κατεύθυνση της βαθμιαίας κάθαρσης της κρατικής μηχανής από τα υπολείμματα του δικτατορικού καθεστώτος: η απόλυση όλων των γραμματέων των υπουργείων καθώς
και των νομαρχών οι οποίοι αντικαταστάθηκαν, προσωρινά, από τις κατά τόπους διευθύνσεις των νομαρχιών. Παράλληλα, με σκοπό την αποκατάσταση της νομιμότητας στον τομέα της διοίκησης, διατυπώθηκε στην τελική μορφή του το νομοσχέδιο για την επαναφορά των αιρετών δημάρχων και δημοτικών και κοινοτικών συμβούλων που είχαν εκλεγεί στις τελευταίες ελεύθερες εκλογές.
Υπογράφεται στη Γενεύη κοινή διακήρυξη των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας, Τουρκίας και Μεγάλης Βρετανίας για την επιστροφή της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο και την αναγνώριση της ύπαρξης δύο αυτόνομων διοικήσεων. Παράλληλα, προβλέπεται η επανάληψη των διαπραγματεύσεων, σε εφαρμογή της απόφασης 353 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, στις 8 Αυγούστου.
Τίθεται και πάλι σε ισχύ το Σύνταγμα της 1ης Ιανουαρίου 1952, εκτός από τις διατάξεις που καθορίζουν τη μορφή του πολιτεύματος. Τα καθήκοντα του ανώτατου άρχοντα ασκούνται –μέχρι τον οριστικό καθορισμό του πολιτεύματος «διά της ελευθέρας εκφράσεως της βουλήσεως του ελληνικού λαού»– από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Επίσης, η διοίκηση των Ενόπλων Δυνάμεων ανατέθηκε και πάλι στην κυβέρνηση. «Η ρύθμισις αύτη του συνταγματικού θέματος», δηλώνει ο Καραμανλής, «αποτελεί το πρώτον, αλλά και αποφασιστικόν βήμα διά την αποκατάστασιν της ομαλότητος και της δημοκρατίας. Αι περί της μορφής του πολιτεύματος διατάξεις του Συντάγματος τούτου τελούν, λόγω των περιστάσεων, εν αναστολή. Το πρόβλημα τούτο θα κριθή εν καιρώ και ελευθέρως από τον ελληνικόν λαόν, όπως είχομεν δηλώσει τόσον ο βασιλεύς, όσον και εγώ προ του Δημοψηφίσματος του Ιουλίου 1973».
Ανακοινώνεται η έναρξη της διαδικασίας αποχουντοποίησης του κρατικού μηχανισμού, των δημόσιων οργανισμών, των τραπεζών και των πανεπιστημίων. Ο Ιωαννίδης ζητά εξάμηνη διαθεσιμότητα – η αίτησή του γίνεται δεκτή.
Ο πρέσβης Άγγελος Βλάχος διαβιβάζει μήνυμα του Καραμανλή στον Μακάριο, στο οποίο, μεταξύ άλλων, σημειώνει: «Εντός των ημερών, η ελληνική Κυβέρνησις θα λάβη αθορύβως τα κατάλληλα μέτρα ώστε αφ’ ενός να ελέγχεται υπ’ αυτής η Εθνοφρουρά, αφ’ ετέρου δε να αποκτήση ελευθερίαν κινήσεως ο κ. Γ. Κληρίδης και να δύναται να αναμορφώση την Κυβέρνησίν του».
Σύσκεψη για το Κυπριακό στην αίθουσα του υπουργικού συμβουλίου με συμμετοχή μελών της κυβέρνησης, ανώτατων στελεχών του στρατεύματος και αρμόδιων διπλωματικών υπαλλήλων.
Τοποθετούνται από την κυβέρνηση νέοι διοικητές και υποδιοικητές στην Τράπεζα της Ελλάδος, καθώς και στην Εθνική, την ΕΤΒΑ και την Αγροτική Τράπεζα.
Η τουρκική Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, με την αγγελία προς τους αεροναυτιλλομένους (ΝΟΤΑΜ) 714, καθορίζει μονομερώς περιοχή εναερίου κυκλοφορίας στο Αιγαίο: τα αεροσκάφη, πετώντας προς και από την Τουρκία, θα πρέπει στο εξής να παίρνουν οδηγίες εφόσον βρίσκονται στην περιοχή αυτή, όχι από το κέντρο εναέριας κυκλοφορίας
της Αθήνας, αλλά από εκείνα της Κωνσταντινούπολης
και της Άγκυρας.
Αντιπροσωπεία της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Ελεύθερων Εργατικών Συνδικάτων δηλώνει, μετά από συνάντησή της με μέλη της κυβέρνησης: «Η ελληνική Κυβέρνηση είναι έτοιμη και ικανή να προχωρήση στη λήψη μέτρων για τον ουσιαστικό εκδημοκρατισμό του συνδικαλιστικού κινήματος».
Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνονταν, μεταξύ άλλων: κατάργηση όλων των συνδικαλιστικών νόμων που ψήφισε το δικτατορικό καθεστώς, αλλαγή των διοικήσεων των συνδικαλιστικών οργανώσεων οι οποίες διορίστηκαν από το δικτατορικό καθεστώς ή «εξελέγησαν» με αντιδημοκρατικές και ανελεύθερες μεθόδους, προσαρμογή της ελληνικής συνδικαλιστικής και εργατικής νομοθεσίας προς τις διεθνείς συμβάσεις.
Δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Συνταγματική Πράξη με την οποία ρυθμίζονται θέματα Δικαιοσύνης. Μεταξύ άλλων, τίθενται υπό την εγγύηση του κράτους τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών, θεσπίζεται η πειθαρχική ευθύνη των δικαστών, κατοχυρώνεται ο θεσμός των Μικτών Ορκωτών Δικαστηρίων.
Υπό την προεδρία του πρωθυπουργού, πραγματοποιείται σύσκεψη για τα οικονομικά προβλήματα της χώρας.
Ο Κων. Καραμανλής δέχεται σε ακρόαση τον πρέσβη της Σοβιετικής Ένωσης στην Αθήνα, Ι. Γιέζοφ.
Συγκροτείται το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Αμύνης (ΑΣΕΑ).
Κατόπιν εντολής του υπουργού Εθνικής Αμύνης, Ευ. Αβέρωφ, συντίθεται έκθεση σχετικά με τα εξοπλιστικά προγράμματα της χώρας κατά την επταετία και την παρούσα εξοπλιστική κατάσταση.
Επαναρχίζουν οι τριμερείς διαπραγματεύσεις στη Γενεύη, με σκοπό την ειρηνική επίλυση της κυπριακής κρίσης.
Ο πρωθυπουργός συγκαλεί σύσκεψη με τη συμμετοχή και του προεδρεύοντα της Κυπριακής Δημοκρατίας Γλ. Κληρίδη, καθώς και μελών της κυπριακής κυβέρνησης.
Δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως νομοθετικό διάταγμα «Περί ρυθμίσεως θεμάτων αναφερομένων εις την διοίκησιν των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου, Δημοσίων Επιχειρήσεων και Οργανισμών, Τραπεζών κ.λπ., ως και εις το προσωπικόν αυτών».
Δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως νομοθετικό διάταγμα με το οποίο αποκαθίστανται και επανέρχονται στην ενεργό υπηρεσία οι αξιωματικοί που είχαν εκδιωχθεί ύστερα από το Κίνημα του Ναυτικού, τον Μάιο του 1973.
Ο Καραμανλής, λίγο πριν από την έναρξη σύσκεψης για τη στρατιωτική κατάσταση της χώρας στην οποία μετείχαν ο Γκιζίκης, οι υπουργοί Εθνικής Αμύνης και Δημόσιας Τάξεως (Αβέρωφ και Γκίκας) και η ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων, πληροφορείται από τους δύο υπουργούς ότι το βράδυ επρόκειτο να εκδηλωθεί πραξικοπηματική ενέργεια από δυνάμεις ελεγχόμενες από τον Ιωαννίδη, «με τον σκοπόν να ανατρέψουν την Κυβέρνησιν και να με συλλάβουν ή άλλως πως με εξουδετερώσουν» (Καραμανλής).
Η ΕΔΑ επαναλειτουργεί με πρόεδρο τον Ηλία Ηλιού.
Ενόψει του πιθανού ναυαγίου των διπλωματικών διαπραγματεύσεων στη Γενεύη και της απειλής νέας πολεμικής σύρραξης, πραγματοποιείται σύσκεψη στο γραφείο του Φ. Γκιζίκη με θέμα την εξέταση της κατάστασης των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας.
Ο υπουργός Εθνικής Αμύνης, Ευ. Αβέρωφ, συγκαλεί νέα σύσκεψη με τη συμμετοχή των αρχηγών των Ενόπλων Δυνάμεων, προκειμένου να επανεξεταστούν οι συγκεκριμένες δυνατότητες για την ανάληψη στρατιωτικής δράσης στην Κύπρο, εφόσον παρουσιαστεί ανάγκη.
03:30: Καταρρέουν οι διαπραγματεύσεις στη Γενεύη μετά από άρνηση της τουρκικής πλευράς να συμφωνήσει σε αναβολή 36 ή 48 ωρών προκειμένου να συσκεφθεί η ελληνοκυπριακή πλευρά για το τελεσίγραφο της Τουρκίας.
04:35: Εκδηλώνεται η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής, με την επιχείρηση «ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ».
05:15: Ο Καραμανλής ενημερώνεται από τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ Γρηγόριο Μπονάνο για τη νέα, μεγάλης έκτασης, τουρκική επίθεση στην Κύπρο. Τρία τέταρτα αργότερα συνέρχεται
στο Πεντάγωνο Πολεμικό Συμβούλιο για να συζητήσει ενδεχόμενη απάντηση.
Ως αντίδραση στη δεύτερη τουρκική εισβολή, η Ελλάδα αποχωρεί από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Η σχετική απόφαση ανακοινώνεται μετά τη λήξη της έκτακτης σύσκεψης στο Πεντάγωνο και επικυρώνεται από το έκτακτο υπουργικό συμβούλιο το μεσημέρι.
Νέα σύσκεψη, στη «Μεγάλη Βρεταννία» αυτήν τη φορά, του Καραμανλή με τους Μαύρο, Αβέρωφ και Ράλλη. Επανεξετάζεται η δυνατότητα αποστολής στην Κύπρο επίλεκτης μεραρχίας και συζητείται το ενδεχόμενο της παροχής κάλυψης της νηοπομπής από τη Μεγάλη Βρετανία, ως τρίτη «εγγυήτρια» δύναμη. Ο Καραμανλής, στην επιστολή που απηύθυνε μεταγενέστερα στον πρόεδρο της Εξεταστικής Επιτροπής για τον Φάκελο της Κύπρου, περιέγραψε όλες τις πιθανές στρατιωτικές απαντήσεις που συζητήθηκαν στις 14 και 15 Αυγούστου, και σημείωσε: «Το αποτέλεσμα όλων αυτών των συσκέψεων ήταν να διαπιστωθή ότι οποιαδήποτε στρατιωτική ενέργεια στην Κύπρο θα αποτελούσε επιχείρηση αυτοκτονίας, ενώ συγχρόνως θα εξασθένιζε την άμυνά μας στο Αιγαίο και την Θράκη, όπου η Τουρκία διατηρούσε ανέπαφες και έτοιμες τις υπέρτερες δυνάμεις της. Με τις διαπιστώσεις αυτές συμφωνούσαν εξ άλλου όχι μόνον όλοι οι ανώτεροι αξιωματικοί της εποχής εκείνης που είχα συμβουλευθή, αλλά και η πολιτική ηγεσία της Κύπρου και της Ελλάδος. […] Μετά τις οδυνηρές αυτές διαπιστώσεις δεν απέμενε άλλη οδός για τον περιορισμό των συνεπειών του εγκλήματος της Τουρκίας παρά ο διπλωματικός και πάλι αγώνας, με σκοπό τη δημιουργία ευνοϊκών προϋποθέσεων για την επανάληψη του διαλόγου, την οποία άλλωστε συνεβούλευαν και όλες οι ξένες Κυβερνήσεις».
Νέο τηλεφώνημα του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Χ. Κίσινγκερ στον Κων. Καραμανλή τις πρώτες πρωινές ώρες. Ο Έλληνας πρωθυπουργός απαντά ότι «είναι εντελώς αδύνατο να ξαναγυρίσει η Ελλάδα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, εν όψει των τετελεσμένων γεγονότων. Θα μπορούσαμε πάντως να ξαναγυρίσουμε στις συνομιλίες εάν: α) η πόλη της Αμμοχώστου εξεκενούτο αμέσως από τις τουρκικές δυνάμεις και β) οι δυνάμεις αυτές απεσύροντο στην γραμμή σταθεροποιήσεως που συμφωνήθηκε στις 9 Αυγούστου 1974 από τους στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες της Ελλάδος, της Τουρκίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, με την συνδρομή
της ειρηνευτικής δυνάμεως του ΟΗΕ».
Επίσης ότι: «Υπό το φως της θέσεώς μας που εκτίθεται ανωτέρω, δεν έχει καμία αξία η απόφαση της τουρκικής Κυβερνήσεως να διατάξη παύση πυρός στις 6 μ.μ., ώρα Αθηνών, της 16ης Αυγούστου».
18:00: Η τουρκική κυβέρνηση δίνει εντολή κατάπαυσης του πυρός στην Κύπρο. Ολοκληρώνεται ο «ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ», με την κατοχή σχεδόν του 38% του νησιού και την εκδίωξη από τις εστίες τους περίπου 200.000 Ελληνοκυπρίων. Τα ανθρώπινα θύματα υπολογίζονται σε 2.850 νεκρούς,
στην πλειοψηφία αμάχους, 2.700 αγνοούμενους και μεγάλο αριθμό τραυματιών και αιχμαλώτων.
Εξαγγέλλονται νέα οικονομικά μέτρα, τα οποία αφορούν τον πιστωτικό και δημοσιονομικό τομέα και τον τομέα των μισθών. Μεταξύ άλλων, απελευθερώνονται οι πιστώσεις προς τη βιομηχανία και τη βιοτεχνία για παραγωγικές επενδύσεις, τα μεσομακροπρόθεσμα δάνεια της Αγροτικής Τράπεζας για επενδύσεις και αναδιάρθρωση της παραγωγής, καθώς και οι πιστώσεις προς το εξαγωγικό εμπόριο∙ επιβάλλεται εφάπαξ εισφορά στα φυσικά πρόσωπα και τις ελληνικές ανώνυμες εταιρείες, καθώς και στους ξένους οργανισμούς και επιχειρήσεις που υπάγονται σε φόρο εισοδήματος∙ αναπροσαρμόζονται τα κατώτατα ημερομίσθια και οι βασικοί μισθοί και επιδόματα των δημοσίων υπαλλήλων και συνταξιούχων του Δημοσίου και των ΝΠΔΔ.
Αποστρατεύονται οι αρχηγοί Ενόπλων Δυνάμεων και Στρατού, Γρ. Μπονάνος και Ανδρ. Γαλατσάνος. Επανέρχεται στην ενέργεια ο Διονύσιος Αρμπούζης, ως αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων, η δε ηγεσία του Στρατού ανατίθεται στον Ιωάννη Ντάβο.
Η ελληνική κυβέρνηση ζητεί, με υπόμνημα προς τον πρόεδρο του Συμβουλίου Υπουργών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, την άμεση επαναδραστηριοποίηση της Συμφωνίας Συνδέσεως, την κανονική λειτουργία των οργάνων της Συνδέσεως και την επίλυση των εκκρεμών θεμάτων που είχε συσσωρεύσει το πάγωμα της Συμφωνίας μετά την επιβολή της δικτατορίας.
Σύσκεψη στην Αθήνα με θέμα το Κυπριακό υπό την προεδρία του πρωθυπουργού και με συμμετοχή του Γλ. Κληρίδη.
Το Στρατιωτικό Συμβούλιο αποστρατεύει τον ταξίαρχο Δημήτριο Ιωαννίδη.
«Υπεσχέθην –και ανανεώνω κατά τον κατηγορηματικότερον τρόπον την υπόσχεσίν μου– ότι η ελληνική Κυβέρνησις θα πράξη εις το ακέραιον το καθήκον της έναντι του Ελληνισμού της Κύπρου.
»Δεν είναι εύκολος η εκπλήρωσις αυτού του ιερού καθήκοντος. Τα σφάλματα που διεπράχθησαν εξ όλων των πλευρών έχουν δημιουργήσει εις την Μεγαλόνησον δραματικήν κατάστασιν. Το άφρον πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου μετέβαλε το δράμα εις εθνικήν τραγωδίαν. Διότι έδωσεν εις τους εχθρούς μας το πρόσχημα να εισβάλουν εις την Κύπρον.
»Με δεμένα τα χέρια η νεοσύστατη δημοκρατική Κυβέρνησις της Ελλάδος εκλήθη να λύση το φοβερό αυτό πρόβλημα εις τας διεθνείς του διαστάσεις. Δεν είναι όμως ώρα ούτε αναζητήσεως, ούτε καταλογισμού ευθυνών. Είναι ώρα αγώνος, αγώνος εθνικού.
»Εις τον αγώνα αυτόν έχει αποδυθή με όλα τα μέσα και με όλην την ψυχήν της ολόκληρος η Ελλάς. Από τον Ελληνισμόν της Κύπρου ζητεί ανεπιφύλακτον συστράτευσιν, εμπιστοσύνην, αλλά και σωφροσύνην και ελπίδα.
»Πολλές φορές μία καταστροφή ημπορεί να γίνη αφετηρία αναγεννήσεως ενός έθνους. Έχω την πεποίθησιν ότι το φαινόμενον αυτό θα επαληθευθή και εις την περίπτωσίν μας» (από μήνυμα του Κων. Καραμανλή που μεταδόθηκε από την κυπριακή τηλεόραση στις 24 Αυγούστου).
Ο Κουρτ Βαλντχάιμ, γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, επισκέπτεται εκτάκτως την Αθήνα. Συμμετέχει σε σύσκεψη υπό τον Κων. Καραμανλή, παρουσία των Γ. Μαύρου, Ευ. Αβέρωφ και Δ. Μπίτσιου (υφυπουργός Εξωτερικών).
Ο πρωθυπουργός απευθύνει προς τους πρωθυπουργούς των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ ταυτόσημες επιστολές με αναφορά στους λόγους που υπαγόρευσαν την απόφασή του για αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.
Ο Καραμανλής υποδέχεται τον Μαξ βαν ντερ Στουλ, υπουργό Εξωτερικών της Ολλανδίας.
Ο πρωθυπουργός εγκαινιάζει τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Ο λόγος του επικεντρώνεται στην έκθεση των έως τότε πεπραγμένων της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας. Μεταξύ άλλων, σημειώνει: «Ύστερα από μία σκοτεινή επταετία, που επεσώρευσε άπειρα δεινά στον τόπο, αλλά και μετά την ανώμαλη περίοδο που είχε προηγηθή, δεν ήταν εύκολο να θεραπευθούν μέσα σε λίγες εβδομάδες όλα τα σφάλματα και οι ανωμαλίες της δημοσίας μας ζωής. Εκείνοι που ασκούν δημαγωγική πίεση επί της Κυβερνήσεως και ζητούν ν’ αποκάμη μέσα σ’ ένα μήνα όσα εγένοντο επί επτά χρόνια, θέλουν προφανώς να αγνοούν το πλήθος και το μέγεθος των προβλημάτων που εκληρονομήσαμε.
»Παρά ταύτα, η ισοπολιτεία και οι προσωπικές ελευθερίες απεκατεστάθησαν από την πρώτη ημέρα που ωρκίσθη η Κυβέρνησίς μου. Η επάνοδος του Στρατού εις τα έργα του και η πειθάρχησή του στην πολιτική εξουσία κατωχύρωσε την ελευθερία του λαού. Η επαναφορά του δημοκρατικού Συντάγματος του 1952 –μέχρις ότου η χώρα αποκτήση έναν Καταστατικό Χάρτη συγχρονισμένο και προσηρμοσμένο στις ελληνικές συνθήκες– επέτρεψε την απρόσκοπτη λειτουργία των ελευθέρων θεσμών. Η αποδιοργάνωσις του πολυπλόκου μηχανισμού της δικτατορίας συντελείται με τον γοργότερο ρυθμό. Τέλος, το κλίμα εμπιστοσύνης που εδημιούργησαν τα πρώτα οικονομικά μέτρα της Κυβερνήσεως, κατέστησε δυνατή την εξυγίανση και την ανάπτυξη της οικονομίας μας».
Δημοσιεύεται Συντακτική Πράξη «Περί αποκαταστάσεως της νομιμότητος εις τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα».
Ο πρωθυπουργός ενημερώνεται εκ νέου από την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων για τις άμεσες αμυντικές ανάγκες της χώρας.
Ο Ανδρ. Παπανδρέου εξαγγέλλει την ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος (ΠΑΣΟΚ).
Δημοσιεύεται Συντακτική Πράξη «Περί αποκαταστάσεως της τάξεως και της ευρυθμίας εν τη Δικαιοσύνη».
Η ελληνική κυβέρνηση εγκαινιάζει σειρά άμεσων επαφών με τους ηγέτες των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.
Ο υπουργός Δημοσίας Τάξεως Σόλων Γκίκας εξαγγέλλει σημαντικές αλλαγές στη σύνθεση της ηγεσίας της Αστυνομίας Πόλεων και της Χωροφυλακής, καθώς και στην Υπηρεσία Εθνικής Ασφαλείας. Παράλληλα εντείνονται οι έρευνες με αντικείμενο τη συμπεριφορά των οργάνων των Σωμάτων Ασφαλείας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.
Νέα σύσκεψη στο Πεντάγωνο υπό την προεδρία του πρωθυπουργού, στην οποία εξετάζεται η στρατιωτική κατάσταση της χώρας και καταγράφονται εκ νέου οι ανάγκες για επαύξηση της μαχητικής ικανότητας της ελληνικής Αεροπορίας.
Με απόφαση της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας απολύονται οι διορισμένοι από τη χούντα δήμαρχοι και κοινοτάρχες. Τη θέση τους αναλαμβάνουν –με την ιδιότητα του προσωρινού δημάρχου– δικαστικοί λειτουργοί. Ως αναπληρωτές δημάρχων ορίζονται παλαιά ανώτατα όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης – με την προϋπόθεση ότι δεν είχαν συνεργαστεί με τη δικτατορία. «Η σημερινή απόφασις της Κυβερνήσεως», δηλώνει ο Καραμανλής, «τερματίζει μίαν ακόμη ανωμαλίαν εις τον δημόσιον βίον της χώρας: το καθεστώς των διωρισμένων οργάνων της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως.
Την οριστικήν λύσιν εις το θέμα τούτο θα δώση η διενέργεια δημοτικών εκλογών, αφού η χώρα αποκτήση δι’ εκλογών Εθνικήν Αντιπροσωπείαν».
Δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως νομοθετικό διάταγμα «Περί αποκαταστάσεως των συνδικαλιστικών ελευθεριών και ρυθμίσεις συναφών θεμάτων».
Δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως νομοθετικό διάταγμα «Περί επανεξετάσεως περιπτώσεών τινων εκπτώσεων Ελλήνων υπηκόοων από της ιθαγενείας των».
Μετά από διαμονή πενήντα περίπου ημερών στο ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρεταννίας, ο Καραμανλής μετακομίζει σε διαμέρισμα πολυκατοικίας, απέναντι από το Παναθηναϊκό Στάδιο.
Το Συμβούλιο των Υπουργών της ΕΟΚ ανταποκρίνεται θετικά στις ελληνικές προτάσεις για την επαναδραστηριοποίηση της Συμφωνίας Συνδέσεως.
Το υπουργικό συμβούλιο ψηφίζει ομόφωνα την ενισχυμένη αναλογική ως εκλογικό σύστημα.
Ο Γ. Μαύρος εκλέγεται παμψηφεί πρόεδρος της Ενώσεως Κέντρου.
Τίθενται σε διαθεσιμότητα 36 αξιωματικοί των τριών κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων, οι οποίοι –όπως αναφέρεται στη σχετική απόφαση– είτε με την ανάμιξή τους στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου είτε με τη συμμετοχή τους σε ανακρίσεις πολιτών κατά το παρελθόν, κατέστησαν την παραμονή τους στο στράτευμα ασύμφορη για την υπηρεσία.
Δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως νομοθετικό διάταγμα «Περί συστάσεως και επαναλειτουργίας πολιτικών κομμάτων». Σύμφωνα με τις διατάξεις του, επιτρέπεται «η σύστασις πολιτικών κομμάτων ως και η επαναλειτουργία τοιούτων διαλυθέντων κατά το παρελθόν… ή των οποίων η λειτουργία και δράσις διεκόπη ή ανεστάλη». Με τις νέες ρυθμίσεις, πέραν των άλλων, διασφαλίζονταν –για πρώτη φορά μετά το 1947– οι προϋποθέσεις για τη νομιμοποίηση
του ΚΚΕ.
Ο πρωθυπουργός, με την ευκαιρία της αντικατάστασης των διοικήσεων των Γεωργικών Συνεταιρισμών που είχαν διοριστεί από το δικτατορικό καθεστώς, δηλώνει μεταξύ άλλων: «Σήμερον η Κυβέρνησις παραδίδει εις τον αγροτικόν κόσμο τον θεσμόν του γεωργικού συνεταιρισμού ελεύθερον και νέον. Οι Γεωργικοί Συνεταιρισμοί, κύτταρα διά την οικονομικήν και κοινωνικήν πρόοδον της ελληνικής επαρχίας, διά του εκδοθέντος νομοθετικού διατάγματος θα συμβάλουν εις την ανόρθωσιν της ελληνικής οικονομίας και εις την στερέωσιν του πνεύματος της πραγματικής δημοκρατίας».
Η αμερικανική Βουλή των Αντιπροσώπων, με ψήφους 307 έναντι 90, αποφασίζει τη διακοπή της στρατιωτικής βοήθειας προς την Τουρκία, μέχρις ότου σημειωθεί θετική πρόοδος προς την κατεύθυνση του ειρηνικού διακανονισμού
του Κυπριακού.
Δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως νομοθετικό διάταγμα «Περί προσωρινής διοικήσεως των Δικηγορικών Συλλόγων, τροποποιήσεως διατάξεών τινων του ν.δ. 3026/1951 “περί του Κώδικος των Δικηγόρων και ρυθμίσεις θεμάτων
των υποψηφίων Δικηγόρων”».
Ο Καραμανλής, σε τηλεγράφημά του προς τον Μαύρο, επισημαίνει την αδυναμία πλήρους συνεννοήσεως, σε σταθερή βάση, μεταξύ ελληνικής κυβέρνησης, Κληρίδη και Μακαρίου. Τον εξουσιοδοτεί να διαβιβάσει στον αρχιεπίσκοπο ότι, αν δεν αποκατασταθεί μεταξύ των δύο τελευταίων η επιβεβλημένη σύμπνοια, θα αναγκαστεί να δηλώσει δημόσια ότι η στάση της κυπριακής ηγεσίας καθιστά αδύνατο τον χειρισμό του εθνικού θέματος.
Ο υπουργός Εθνικής Αμύνης Ευ. Αβέρωφ αναγγέλλει ενώπιον της Συμβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης το τέλος της δικτατορίας, ανακοινώνει την επικείμενη διεξαγωγή εκλογών τον προσεχή Νοέμβριο και ζητεί τη σύντμηση της διαδικασίας για την επανεισδοχή
της Ελλάδας στον διεθνή οργανισμό.
Δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως νομοθετικό διάταγμα «Περί επαναφοράς απολυθέντων ή εξαναγκασθέντων εις παραίτησιν υπαλλήλων, αποκαταστάσεως υποβαθμισθέντων και ρυθμίσεως συναφών θεμάτων», με το οποίο λαμβάνονταν τα αναγκαία μέτρα για την αποκατάσταση των δημοσίων υπαλλήλων που είχαν διωχθεί στη διάρκεια της δικτατορίας.
Δημοσιεύεται η διακήρυξη των Νέων Πολιτικών Δυνάμεων, πολιτικού σχήματος που συγκροτήθηκε από προσωπικότητες γνωστές για την αντιδικτατορική τους δράση.
Ο Κων. Καραμανλής ιδρύει το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας.
Ο υπουργός Δημοσίας Τάξεως, Σ. Γκίκας, πληροφορείται ότι φιλοχουντικοί αξιωματικοί σχεδιάζουν απαγωγή του πρωθυπουργού, με ταυτόχρονη κατάληψη του κτιρίου της ΕΡΤ. Για τη ματαίωση της απόπειρας, η προετοιμασία της οποίας, σύμφωνα με υπεύθυνα στοιχεία, είχε προχωρήσει αρκετά, προβλέφθηκε η λήψη των κατάλληλων μέτρων.
Ο πρωθυπουργός, σε μήνυμά του από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, εξαγγέλλει την προκήρυξη εκλογών: «Στις 17 Νοεμβρίου καλείσθε να εκλέξετε την Κυβέρνηση της εμπιστοσύνης σας∙ την Κυβέρνηση που θα σας εκπροσωπή∙ την Κυβέρνηση που ανταποκρίνεται στους πόθους σας και θα έχη την εντολή σας να διαχειρίζεται τα εθνικά θέματα και να προασπίζει τα συμφέροντά σας. Είναι μεγάλη, αλλά και κρίσιμη η ημέρα αυτή. Στις 17 Νοεμβρίου θα ασκήσετε ελεύθεροι, ύστερα από μια σκοτεινή περίοδο τυραννίας, το υπέρτατο δικαίωμα του πολίτου: να ψηφίσετε∙ να αποφασίσετε για το μέλλον του τόπου».
Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0
Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
