Τα περίπου 950 μέτρα που χωρίζουν την έδρα του ΠΑΣΟΚ στη Χαριλάου Τρικούπη από την πλατεία Κοτζιά, ο Χρήστος Πρωτόπαπας τα διέσχισε σημειολογικά δύο φορές στην πολιτική διαδρομή του. Την πρώτη όταν άφησε την Εθνική Τράπεζα και το κεντρικό υποκατάστημά της στην οδό Αιόλου, στην ανατολική πλευρά της πλατείας, για να μετακινηθεί στην κεντρική πολιτική σκηνή. Και τη δεύτερη όταν αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Χαριλάου Τρικούπη για να συνδράμει τον Χάρη Δούκα στην προσπάθειά του να διεκδικήσει και, τελικά, να κερδίσει τον Δήμο Αθηναίων. Στην έδρα του Δήμου Αθηναίων, στο δημαρχείο, στη δυτική πλευρά της πλατείας Κοτζιά, έχει εγκατασταθεί τους τελευταίους μήνες ως άμισθος συνεργάτης – σύμβουλος του δημάρχου. Ιδανικά, ο ίδιος ο Χρήστος Πρωτόπαπας θα ήθελε στα μέσα Οκτωβρίου, μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας ανάδειξης ηγεσίας στο ΠΑΣΟΚ, να καλύψει και πάλι τη διαδρομή των 950 μέτρων για να επιστρέψει στη Χαριλάου Τρικούπη με τον Χάρη Δούκα νέο πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ.
Ραβδοσκόπος στην άμμο
Ο ίδιος είναι, όμως, πολύ έμπειρος για να γνωρίζει ότι στην πολιτική καλό είναι να μην μπερδεύεται η επιθυμία με τις ρεαλιστικές προοπτικές. Και από το γραφείο στο δημαρχείο της Αθήνας αναγνωρίζει ότι αυτή τη στιγμή η εικόνα στο εσωκομματικό τοπίο του ΠΑΣΟΚ, όσον αφορά τη διαδικασία ανάδειξης ηγεσίας, «είναι κινούμενη άμμος». Οπως εξηγεί σε συνομιλητές του, με βάση και τα στοιχεία που φτάνουν στο επιτελείο του Χάρη Δούκα από τις δημοσκοπήσεις που συνεχώς διενεργούνται για λογαριασμό των υποψηφίων, οι όποιες προβλέψεις αυτή τη στιγμή εμπεριέχουν υψηλό ρίσκο. «Δεν ξέρω τι θα γίνει, έχει ανακατευτεί η τράπουλα πολύ και τον Σεπτέμβριο θα ανακατευτεί ακόμα περισσότερο. Πιστεύω, πάντως, ότι πολύς κόσμος θα θελήσει να ψηφίσει, εκτός αν “ξεκατινιαστούμε” και δημιουργηθεί αρνητική εικόνα».
Την αποφυγή «ξεκατινιάσματος» ενσωματώνουν στην προεκλογική στρατηγική που εισηγούνται ο ίδιος και τα υπόλοιπα στελέχη του επιτελείου προς τον Χάρη Δούκα, συστήνοντάς του «να αποφεύγει τις προσωπικές επιθέσεις και να προτάσσει ότι η παράταξη πρέπει να βρει έναν διαφορετικό δρόμο, στον οποίο ο ίδιος μπορεί να την οδηγήσει».
Ο Χρήστος Πρωτόπαπας γεννήθηκε στα Χανιά. Ο πατέρας του υπηρετούσε στα Χανιά ως διευθυντής του υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας για την Κρήτη και, όταν συνταξιοδοτήθηκε, η οικογένεια επέστρεψε στην Αθήνα. Ο 12χρονος τότε Χρήστος έφτασε στην πρωτεύουσα «μιλώντας άψογα κρητικά» και στην πορεία «χάθηκε η προφορά, αλλά επιστρέφει κάθε φορά που πηγαίνω στην Κρήτη», όπως εξομολογείται. Αυτός ο δεσμός με την Κρήτη δεν στάθηκε ικανή συγκολλητική ουσία για να δημιουργήσει μια σταθερή και στενή σχέση με τον νυν πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, τον Κρητικό Νίκο Ανδρουλάκη. Μετά την ανάληψη της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ από τον κ. Ανδρουλάκη, ο Χρήστος Πρωτόπαπας έμοιαζε περισσότερο να έχει ξεμείνει στη Χαριλάου Τρικούπη από την εποχή της Φώφης Γεννηματά και λιγότερο ως ένα στέλεχος με ενεργή συμμετοχή στα κομματικά δρώμενα.
Οι μήνες της υπομονής
Αυτό άλλαξε λίγους μήνες πριν από τις εκλογές του 2023, όταν επιστρατεύθηκε σε πιο ενεργό ρόλο για την προεκλογική εκστρατεία. «Από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Ιούνιο, παρότι δεν με είχαν αξιοποιήσει μέχρι τότε, δούλεψα νυχθημερόν στο ΠΑΣΟΚ. Εγραψα το πρόγραμμα, ετοίμασα ομιλίες, ό,τι χρειαζόταν». Και λίγο μετά τις εκλογές έφυγε. Πιθανότατα γιατί διαπίστωσε ότι το διάστημα αξιοποίησης είχε κλείσει και πάλι θα βρισκόταν στο περιθώριο στη Χαριλάου Τρικούπη. Οταν ο Χάρης Δούκας του ζήτησε να τον βοηθήσει με την υποψηφιότητα στον Δήμο Αθηναίων, αξιοποίησε την ευκαιρία για να αποδράσει από ένα μάλλον ασφυκτικό περιβάλλον της έδρας του ΠΑΣΟΚ. Ακόμη και αν οι όροι δεν ήταν ευνοϊκοί.
«Ξεκινήσαμε από ένα καφενείο μαζί με τον Κώστα Πανδή και τον Λάζαρο Καραούλη ώστε να φτιάξουμε προεκλογική εκστρατεία. Ούτε γραφεία δεν είχαμε». Η αλήθεια είναι ότι εκείνη τη στιγμή δεν πίστευαν καν ότι υπήρχε προοπτική να κερδίσει ο Χάρης Δούκας τον δήμο, οπότε το κίνητρο δεν ήταν αυτό. «Τον γνώριζα τον Χάρη. Ηταν το μόνο μέλος της πλευράς Ανδρουλάκη που έσπασε τη λευκή απεργία που έκαναν τα στελέχη του την εποχή της Φώφης και δέχτηκε να αναλάβει τον τομέα ενέργειας, όπου έκανε σπουδαία δουλειά. Ετοίμασε τις προτάσεις για τον κλιματικό νόμο, για τη δίκαιη μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών, μετά, επί Ανδρουλάκη, την πολιτική για την ενέργεια. Του είπα ότι θα τον βοηθήσω ανιδιοτελώς, δεν περίμενα να βγει εδώ που τα λέμε, είπαμε “πάμε να κάνουμε μια καλή εμφάνιση”».
Από το καφενείο των πρώτων συναντήσεων για την προεκλογική εκστρατεία μετακινήθηκε μετά την ανάληψη καθηκόντων του νέου δημάρχου Αθηναίων στον πρώτο όροφο του κτιρίου της πλατείας Κοτζιά. Ο τελευταίος, μέχρι τον επόμενο, σταθμός σε μια πολιτική διαδρομή που ξεκίνησε με την ένταξη στον Δημοκρατικό Αγώνα, τη φοιτητική παράταξη του ΚΚΕ Εσωτερικού, φοιτητής στην τότε Ανωτάτη Εμπορική, όπου σπούδασε τα πρώτα μεταδικτατορικά χρόνια, λαμβάνοντας κάθε χρόνο υποτροφία ως αριστούχος. Στο ΠΑΣΟΚ μετακινήθηκε τον Μάρτιο του 1976 και βρίσκεται εκεί έκτοτε. Μπήκε στην Εθνική Τράπεζα με τον διαγωνισμό του 1978 και υπηρέτησε στο κεντρικό κατάστημα της Αιόλου, στο γραφείο εξαγωγών – εισαγωγών. Ακολούθησε ο συνδικαλισμός, πρόεδρος του συλλόγου της Εθνικής, πρόεδρος της ΟΤΟΕ και πρόεδρος της ΓΣΕΕ σε ηλικία μόλις 37 ετών – ο νεότερος πρόεδρος της Συνομοσπονδίας. Στις εσωκομματικές εκλογές για τη διαδοχή του Ανδρέα Παπανδρέου στήριξε τον Κώστα Σημίτη, ο οποίος του πρότεινε να είναι υποψήφιος στις εκλογές του 1996 είτε στο Επικρατείας ή με σταυρό. Επέλεξε το δεύτερο και εξελέγη στη Β΄ Αθηνών, όπου συνέχισε να εκλέγεται έως το 2012.
Στα «πέτρινα χρόνια» έμεινε στη Χαρ. Τρικούπη. «Θα μπορούσα να πάω στον ΣΥΡΙΖΑ ή στη Ν.Δ., υπήρξαν σειρήνες εκατέρωθεν, και να πάρω μια καρέκλα. Επέλεξα να μείνω και να παλέψω».
Στις κυβερνήσεις του Κώστα Σημίτη θήτευσε ως υφυπουργός Εργασίας και υπουργός Τύπου και ΜΜΕ, και κυβερνητικός εκπρόσωπος. Ηταν η θέση του κυβερνητικού εκπροσώπου που τον έκανε να θυσιάσει το μουστάκι του. «Ασπρισα πολύ γρήγορα, μεγάλη πίεση, 24 ώρες το 24ωρο, ξενύχτια…».
Στα μνημονιακά χρόνια, ο Γιώργος Παπανδρέου, που στην αρχή δεν τον αξιοποίησε θεωρώντας τον «σημιτικό», του ανέθεσε στην πορεία καθήκοντα κοινοβουλευτικού εκπροσώπου «για να υπερασπιστώ στη Βουλή τα μνημόνια. Το αποδέχτηκα γιατί πιστεύω ότι πρέπει να υπηρετείς την παράταξη και, εφόσον ψηφίζαμε το μνημόνιο, δεν είχα πρόβλημα να το πω και ανοιχτά, δεν κρύβομαι».
Στην περίοδο προεδρίας του Ευάγγελου Βενιζέλου στο ΠΑΣΟΚ, και πάλι έπειτα από ένα διάστημα «πάγκου», αξιοποιήθηκε για τις διαπραγματεύσεις με τη Ν.Δ. την περίοδο της συγκυβέρνησης. «Ψάχναμε και βρίσκαμε λύσεις, είχαμε τις μνημονιακές υποχρεώσεις, δεν κάναμε ανεξάρτητη πολιτική, αλλά ψάχναμε λύσεις με έντιμο τρόπο και από εκεί απέκτησα μια σχέση με στελέχη της Ν.Δ., με τα οποία υπάρχει αμοιβαία εκτίμηση». Ακολούθησε η περίοδος της αείμνηστης Φώφης Γεννηματά, με την οποία επίσης συνεργάστηκε στενά, κυριολεκτικά μέχρι την τελευταία στιγμή.
Στα «πέτρινα χρόνια» του ΠΑΣΟΚ, όταν το κόμμα «έφτασε 2,5% στις μετρήσεις», έμεινε στη Χαριλάου Τρικούπη, την ώρα που άλλα στελέχη επέλεξαν να φύγουν προς άλλα κόμματα ή να αποσυρθούν από την πολιτική δράση. «Θα μπορούσα να πάω στον ΣΥΡΙΖΑ ή στη Ν.Δ., υπήρξαν σειρήνες εκατέρωθεν, και να πάρω μια καρέκλα. Επέλεξα να μείνω και να παλέψω».
Αν και πίστευε ότι το κόμμα έχει βαθιές ρίζες στην κοινωνία και μπορεί να επανέλθει, περιγράφει έναν σκληρό αγώνα «με νύχια και με δόντια» τόσο με τη Φώφη Γεννηματά όσο και με τον Νίκο Ανδρουλάκη, για να φτάσει το κόμμα εκεί που είναι σήμερα.
«Εδώ προκύπτει το μείζον ερώτημα: Φτάσαμε κάπου. Μας αρκεί ή πρέπει να κάνουμε το τεράστιο άλμα, αυτό που έκανε ο Ανδρέας Παπανδρέου, που ανέβασε το ποσοστό από 13% το 1974 στο 25% το 1977. Δεν υπάρχει ο Ανδρέας, ναι, αλλά οι συνθήκες υποδεικνύουν ότι υπάρχει ανάγκη για κάτι άλλο στη χώρα, για αντιπολίτευση με σαφή προοδευτικά χαρακτηριστικά. Θεωρώ ότι τώρα προσφέρονται οι συνθήκες για το μεγάλο άλμα. Ξέρω ότι δεν θα γίνουμε κυβέρνηση με τη μία, αλλά αν φτάσουμε σε ένα ποσοστό πάνω από 20%, οπωσδήποτε θα έχουμε βάλει την υποθήκη για κάτι διαφορετικό».
Η παρέα και το εκκρεμές
Πιστεύει ότι οι ευρωεκλογές ήταν χαμένη ευκαιρία για να πετύχει το ΠΑΣΟΚ αυτό τον στόχο. «Δεν φταίει μόνο ένας, όμως ο Νίκος Ανδρουλάκης έχει ευθύνη για δύο λόγους: έκλεισε το ΠΑΣΟΚ σε μια στενή παρέα και σε κρίσιμες ώρες, όταν η κυβέρνηση έφερε τα νομοσχέδια για τον γάμο ομοφύλων, για τα μη κρατικά πανεπιστήμια και για την ψήφο αποδήμων, το κόμμα εμφανίστηκε να παίζει σαν εκκρεμές μεταξύ ναι και όχι, με αποτέλεσμα να περάσει μια εικόνα αναξιοπιστίας».
Σε αυτό το νέο σταυροδρόμι για το ΠΑΣΟΚ, ο ίδιος βρίσκεται στο πλευρό του Χάρη Δούκα, καθώς πιστεύει ότι το κόμμα χρειάζεται μια αντισυμβατική ηγεσία για να ξεφύγει και να κάνει το αναγκαίο άλμα. «Εχει μέσα του μια αντισυμβατικότητα. Οχι την παράφρονα αντισυμβατικότητα, την καλώς εννοούμενη αντισυμβατικότητα, είναι μορφωμένος και έξυπνος, με γνώσεις και ευαισθησία για τα κοινωνικά ζητήματα. Μπορεί να δώσει την ώθηση που χρειάζεται το κόμμα, να κάνει την υπέρβαση και το μεγάλο άλμα με καθαρά προοδευτικά χαρακτηριστικά. Το ΠΑΣΟΚ πρέπει μια και καλή να ξεκοπεί από οποιαδήποτε σχέση με τον Μητσοτάκη», τονίζει.
Η ξεκάθαρη στήριξη της υποψηφιότητας του Χάρη Δούκα έχει για τον Χρήστο Πρωτόπαπα σχεδόν υπαρξιακό χαρακτήρα, όσον αφορά τη συνέχιση της παρουσίας του στα πολιτικά πράγματα και στην επόμενη μέρα του ΠΑΣΟΚ. Πιθανότατα, εάν ο δήμαρχος Αθηναίων δεν καταφέρει να εκλεγεί, οι πόρτες του κόμματος θα κλείσουν για τον στενό συνεργάτη και σύμβουλό του.
Οντας στο ΠΑΣΟΚ από το 1976 και μετά, έζησε το κόμμα σε όλη τη διαδρομή του, από την απόλυτη κυριαρχία μέχρι την κατακρήμνιση στα όρια της πολιτικής επιβίωσης, τις εποχές της παντοδυναμίας, τις εσωτερικές συγκρούσεις, τις αλλαγές ηγεσίας. Τα πενηντάχρονα της Μεταπολίτευσης ήταν η αφορμή για πάσης φύσεως απολογισμούς και ο Ανδρέας Παπανδρέου εμφανίζεται σε μετρήσεις που γίνονται να θεωρείται ο καλύτερος πρωθυπουργός της περιόδου αυτής. «Ουδείς αμφισβητεί ότι ήταν ένας θρύλος για όλους μας. Αλλαξε την κοινωνία, την Ελλάδα, δημιουργήθηκε κάτι τελείως διαφορετικό», σημειώνει ο Χρήστος Πρωτόπαπας, που φροντίζει, όμως, να προσθέσει: «Δεν υποτιμώ και την προσφορά του Κώστα Σημίτη και πιστεύω ότι κάποια στιγμή η κοινωνία θα πρέπει να του την αναγνωρίσει. Γιατί κράτησε την Ελλάδα σε δύσκολες ώρες, την αναβάθμισε, την έβαλε στον πυρήνα της Ευρώπης, άλλαξε τη μορφή της με τα μεγάλα έργα, εκσυγχρόνισε πολλούς θεσμούς, έφτιαξε θεσμούς. Ηταν μια τεράστια προσφορά, ήταν και αυτή μια “χρυσή εποχή” του ΠΑΣΟΚ, που πρέπει να αναγνωριστεί».
