Ο Μπαράκ Ομπάμα, κάθε καλοκαίρι και παραμονές Χριστουγέννων, ενεργοποιεί τον ινφλουένσερ εαυτό του και «εκπαιδεύει» τους ακολούθους του με προτάσεις βιβλίων, ταινιών και μουσικής που έχει απολαύσει. Ως γητευτής των χρηστών, τους καλεί να του προτείνουν τίτλους – κι εκείνοι σπεύδουν.
Προ ημερών, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στο πλαίσιο μιας κουλτούρας που έρχεται από μακριά, ανήρτησε μια λίστα με βιβλία που… «να δω τι θα προφτάσω», με δύο, μάλιστα, θαυμαστικά. O πρωθυπουργός προτίμησε να παρουσιάσει τις επιθυμίες του και όχι τις αναγνωστικές του εμπειρίες. Βέβαια, δεν ζήτησε προτάσεις, αλλά το κοινό πήρε την πρωτοβουλία – οι προτάσεις όλων θα κόβονταν από το ΕΣΡ.
Ο Στέφανος Κασσελάκης δεν παρέλειψε να δημοσιεύσει μια βιβλιοφιλικά αντιπολιτευτική ανάρτηση, «επειδή κανείς πρέπει να είναι ενημερωμένος για τις εξελίξεις στον τομέα του ενδιαφέροντός του, θα του πρότεινα να αρχίσει από αυτό», προτείνοντας στον Κυριάκο Μητσοτάκη τη «Νέα ψηφιακή παρακολούθηση» (Παπαζήσης), με την ευχή «για καλή πρακτική εξάσκηση».
Ούτε ο Κυριάκος Βελόπουλος, ο οποίος θεωρεί πεδίον δόξης λαμπρόν την ελληνική και χριστιανική παράδοση, πόσο μάλλον στον αυτοκρατορικό τους συνδυασμό –το Βυζάντιο–, άφησε να πέσει κάτω η «λίστα Μητσοτάκη». «Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός αγωνίστηκε για την ορθοδοξία και τον χριστιανισμό, ενώ ο Κ. Μητσοτάκης για τον πολυπολιτισμό και την “επέλαση” του “τουρκοκίνητου ισλαμισμού”», ήταν η οξύθυμη ένστασή του σε μιαν επιλογή του πρωθυπουργού.
Πράγματι, ανάμεσα στα έξι βιβλία που ελπίζει να διαβάσει, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ενέταξε το «Justinian: Emperor, Soldier, Saint» του Peter Sarris, «μια ριζική επαναθεώρηση ενός αυτοκράτορα και των καιρών του, μιας εποχής γεωπολιτικών απειλών, κλιματικής αλλαγής και πανώλης».
Τα υπόλοιπα πέντε βιβλία της wishlist Μητσοτάκη, της οποίας θα μπορούσε να προηγείται προειδοποίηση ότι «ακολουθεί πολιτική διαφήμιση», είναι το μυθιστόρημα «Ξέρει η πάπια πού είναι η λίμνη» του Χρήστου Χωμενίδη (Πατάκης). Το «The Centre Must Hold: Why Centrism is the Answer to Extremism and Polarisation» (του «αφοσιωμένου κεντρώου» Yair Zivan). Το «The Anxious Generation: How the Great Rewiring of Childhood Caused an Epidemic of Mental Illness» του Jonathan Haidt. «Το παιχνίδι της κλίμακας – Τα Βαλκάνια από τους εθνικισμούς στη μετασοσιαλιστική νοσταλγία» της Μαρίας Τοντόροβα (ΠΕΚ). Και το «The Coming Wave: Technology, Power, and the Twenty-first Century’s Greatest Dilemma» του Mustafa Suleyman.
Με μόνον τον πρωθυπουργό να αφήνει βιβλιοφιλικές νύξεις και τους προέδρους ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ να απέχουν των προτάσεων, απευθυνθήκαμε σε οκτώ ανθρώπους, ώστε να καταρτίσουν αναγνωστικές λίστες, διευκολύνοντας τις επιλογές των αρχηγών και επιβαρύνοντας τις στοίβες τους. Τι θα πρότειναν στους πολιτικούς να διαβάσουν και γιατί;
Τι προτείνουν στον Μητσοτάκη
Η «προσωπική βιβλιοθήκη» του Κυριάκου Μητσοτάκη έχει συσταθεί από τίτλους για τη Δεξιά, τις μεταρρυθμίσεις, τη δημοκρατία, το μέλλον του πλανήτη, τα κρυπτονομίσματα και ένα μυθιστόρημα, την τριλογία «Ο Δράκος της Πρέσπας» (Καστανιώτης) της Ιωάννας Μπουραζοπούλου, καθώς, όπως προτείνει ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης στον πρωθυπουργό, «μιλάει για τους τρεις γειτονικούς λαούς γύρω από τη Μεγάλη Πρέσπα, τις ελπίδες, τις φοβίες και τις περιπέτειες, μα και τις κοινές αφηγήσεις που άλλοτε τους χωρίζουν και άλλοτε τους ενώνουν».
Παρενθετικά, ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι την ίδια τριλογία προτείνει η Αλεξάνδρα Μπίζη του παγκρατιώτικου βιβλιοπωλείου «Πλειάδες» και στους τρεις πολιτικούς αρχηγούς.
Η Βασιλική Γεωργιάδου συμβάλλει με το «The Politics of Fear – What right-wing discourses mean» της Ruth Wodak, αφού «ο πρωθυπουργός δείχνει να έχει την αίσθηση μιας αυξανόμενης πίεσης από το δεξιό άκρο».
Τρία είναι τα βιβλία που βάζει στη «βιβλιοθήκη Μητσοτάκη» ο Στάθης Καλύβας. Το «The Treeline, The Last Forest and the Future of Life on Earth» του Ben Rawlence, «για το πώς εξελίσσονται, πεθαίνουν και επιβιώνουν τα δάση». Το «Number go up. Inside Crypto’s Wild Rise and Staggering Fall» του Zeke Faux, «για το πόσο απατηλός και επιρρεπής στα ανθρώπινα πάθη μπορεί να είναι ο κόσμος των σύγχρονων χρηματοοικονομικών». Και το «10 Μεταρρυθμίσεις που άλλαξαν την Ελλάδα» (επιμ. Θοδωρής Γεωργακόπουλος, διαΝΕΟσις 2021).
Ο Νώντας Παπαγεωργίου, σκαλίζοντας το παλμαρέ του Μεταιχμίου, θέτει υπ’ όψιν του πρωθυπουργού το «Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες» των Steven Levitsky και Daniel Ziblatt, για τα σημάδια ότι μια δημοκρατία πνέει τα λοίσθια.
Τι προτείνουν στον Κασσελάκη
Ο ίδιος εκδότης αφήνει στα ράφια του Στέφανου Κασσελάκη τη «Στρεβλή πορεία (1960-1974)» των Δ. Π. Σωτηρόπουλου και Ευάνθη Χατζηβασιλείου, ενώ ο Στάθης Καλύβας εστιάζει «στην πλευρά της πρακτικής φιλοσοφίας σχετικά με την ουσιαστική και ηθική διαχείριση της προσωπικής μας εικόνας στο σημερινό κόσμο», προτείνοντας στον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ την «Επιμέλεια εαυτού στην εικονιστική κοινωνία» του Θεοφάνη Τάση (Αρμός). Συμπληρώνει και ένα δικό του έργο από κοινού με τον Κώστα Γιαννακίδη («Το ελληνικό όνειρο», Μεταίχμιο), «διότι ο τίτλος του τυχαίνει να συμπίπτει με ένα πολιτικό σύνθημα που χρησιμοποιεί συχνά».
Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης επιλέγει τα «Κόκκινα φανάρια: Η ηδονή και η Αριστερά» του Michaël Foessel (Πόλις), διότι «προτείνει μια πολιτική διάσταση της ηδονής απέναντι στην αυταρχικότητα, το άνοιγμα της διαλεκτικής στον χώρο της Αριστεράς και εν γένει στην κοινωνία, την αποτίναξη της οδύνης και της καταστροφολογίας».
«Η πολιτική ως κάλεσμα και επάγγελμα» του Μαξ Βέμπερ (Δώμα) από τη Βασιλική Γεωργιάδου, επειδή «ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ κινείται ευέλικτα στην περιοχή των social media με γνώμονα πρακτικές πολιτικής επικοινωνίας» και αυτό το βιβλίο «δείχνει την άλλη όψη: την ηθική της ευθύνης και την αίσθηση του μέτρου του πολιτικού που διαθέτει όχι απλώς απήχηση αλλά κυρίως “κλήση” για την πολιτική».
Τι προτείνουν στον Ανδρουλάκη
Απευθυνόμενη στον Νίκο Ανδρουλάκη η Βασιλική Γεωργιάδου, υποβάλλει την ιδέα του «Τέλους των ψευδαισθήσεων» (Αλεξάνδρεια), επειδή «ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ καλείται να παλέψει για τη θέση τη δική του και του κόμματός του. Το αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί από την αναγνώριση των προκλήσεων με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπες η παλιά και μια επισφαλής νέα μεσαία τάξη».
Το «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει» του Ben Ansell είναι το βιβλίο εκ μέρους του Νώντα Παπαγεωργίου, που, συμπτωματικά, προτείνει για τους «τρεις» και η καθηγήτρια του Παντείου, ενώ ο Στάθης Καλύβας αποθέτει την «Παράδοξη χώρα» του Τάκη Παππά (Πατάκης), «που επικεντρώνει στο έδαφος που έχασε η Ελλάδα τα τελευταία 50 χρόνια και επιχειρεί να καταλάβει το πώς και το γιατί της μεγάλης αυτής αποτυχίας».
Με λογοτεχνία επιμένει ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης, προτείνοντας στον Νίκο Ανδρουλάκη τη «Φελιτσιτά» της Μάρως Δούκα (Πατάκης), καθώς πρόκειται για «μια δυσλειτουργική οικογένεια στη σημερινή Αθήνα».
Τα στοιχειώδη για όλους
Η «κοινή βιβλιοθήκη» των πολιτικών αρχηγών επιβαρύνει τα ράφια της «προσωπικής» τους με επιπλέον 24 τίτλους.
Ανατρέχοντας σε αρχαίους και σύγχρονους κλασικούς, η Μαρία Τσαντσάνογλου θεωρεί αυτονόητα αναγνώσματα την Πολιτεία του Πλάτωνα, το Κοινωνικό συμβόλαιο του Ρουσό, το Κομμουνιστικό Μανιφέστο των Μαρξ – Ενγκελς και τις «Απαρχές του ολοκληρωτισμού» της Χάνα Αρεντ, ενώ προτείνει τους καταλόγους των εκθέσεων «Δημοκρατία» της Εθνικής Πινακοθήκης και «Ολοι εδώ. Πενήντα χρόνια Δημοκρατία» του MOMus-Μουσείο Αλεξ Μυλωνά, «διότι μέσα από την ελευθερία της τέχνης μπορεί να ενισχυθεί και η ενσυναίσθηση που είναι αναγκαία για την προσήλωση στους βασικούς στόχους μιας ιδανικής δημοκρατίας». Τέλος, «μέσα στη δυστοπική συνθήκη της κλιματικής αλλαγής που βιώνουμε καθημερινά, θα πρότεινα το βιβλίο του Πολ Οστερ “Στη χώρα των εσχάτων πραγμάτων”».
Ο Ρωμανός Γεροδήμος βρίσκει επιτακτική την ανάγνωση πέντε τίτλων για τους «τρεις». «Τα Εις Εαυτόν» του Μάρκου Αυρήλιου (Κάκτος), «μια πολύτιμη πηγή αυτογνωσίας, αυτοσεβασμού και ταπεινότητας». Τους «Δρόμους ζωής» του Κώστα Σημίτη (2015), επειδή «μας δίνουν ένα πρότυπο πρωθυπουργού που συνδύασε την αποτελεσματικότητα με την ηθική στο πολιτισμικό και κοινωνικό συγκείμενο της Ελλάδας». Το «Αυτό θα πονέσει: Το μυστικό ημερολόγιο ενός νέου γιατρού» του Adam Kay (Κλειδάριθμος), που εστιάζει «στην καθημερινότητα των ανθρώπων που συγκρατούν τη ζωή και την οικογένειά τους με σελοτέιπ». Το «Embrace Fearlessly the Burning World» του Barry Lopez (Random House), διότι «μεταδίδει στον αναγνώστη την αγάπη για τον πλανήτη μας και για τον άλλο άνθρωπο». Τέλος, το «How to Overcome Your Childhood» του Αλέν ντε Μποτόν (School of Life), επειδή «η αντιμετώπιση των παιδικών μας τραυμάτων μάς επιτρέπει να εξελιχθούμε σε ευτυχισμένους, ολοκληρωμένους ανθρώπους που σκέφτονται πέρα από το πληγωμένο “εγώ”».
Ο Κώστας Δαρδανός επιστρέφει στον Πλάτωνα και αφήνει τρία έργα στη βιβλιοθήκη των «τριών». Απολογία Σωκράτους, Γοργίας, Πολιτικός, καθότι «ποιος είναι ο σωστότερος πολιτικός; Αυτός που έχει μεταμορφώσει τουλάχιστον έναν φαύλο πολίτη σε ενάρετο, θεμελιώνοντας μια κοινωνία δικαιότερων και ευτυχέστερων πολιτών».
Η Αλεξάνδρα Μπίζη, δουλεύοντας ανάμεσα σε εκατοντάδες τίτλους, ξεχωρίζει τέσσερις, πέραν της τριλογίας που αναφέραμε νωρίτερα. Την «Ηθική της υπόληψης» της Corine Pelluchon (Πόλις), «ένα βιβλίο πολύτιμο και για τη συνειδητοποίηση της αλληλεξάρτησης ανθρώπινων και μη-ανθρώπινων έμβιων όντων». Το «Μπορεί ο αλγόριθμος… να είναι ηθικός, να είναι δίκαιος, να είναι διαφανής, να δικάζει και να διοικεί;» (ΠΕΚ). Το «Η ζωή, τα γηρατειά και ο θάνατος μιας γυναίκας του λαού» του Didier Eribon (Νήσος), «που θέτει καίρια ερωτήματα για τη σχέση μας με τους ηλικιωμένους και την (α)δυνατότητα να ακουστεί η φωνή τους στον δημόσιο χώρο». Τέλος, τον «Αύγουστο» (Gutenberg), διά χειρός John Williams, «ένα βιβλίο για τη συναρπαστική ζωή του Καίσαρα Οκταβιανού Αυγούστου και τη ματαιότητα της εξουσίας».
