Eντονο διπλωματικό παρασκήνιο βρίσκεται σε εξέλιξη από την αρχή του καλοκαιριού, καθώς η Αγκυρα αναζητεί φόρμουλα για να μπορέσει να αγοράσει μαχητικά F-35 από τις ΗΠΑ, μετατοπίζοντας τους στόχους της στρατηγικής της περί αμυντικής αυτονομίας. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, η Τουρκία έχοντας μεταβάλει πλήρως τη στάση της σχετικά με τα ρωσικά συστήματα S-400, δείχνει πια διατεθειμένη να κάνει κάθε είδους παραχωρήσεις προκειμένου να ικανοποιήσει την Ουάσιγκτον.
Βασικό ζητούμενο των σημαντικών πιέσεων, που έχουν φθάσει εκτός από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και στο Κογκρέσο, είναι η άρση των κυρώσεων που προκάλεσε η απόκτηση των S-400, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η κατάθεση επίσημου αιτήματος στο αμερικανικό ΥΠΕΞ για τα μαχητικά πέμπτης γενιάς. «Αν κατατεθεί σήμερα αίτημα αγοράς από την Τουρκία, απορρίπτεται αυτομάτως λόγω των κυρώσεων», είπε στην «Κ» διπλωματική πηγή στην αμερικανική πρωτεύουσα.
Στροφή στην αποθήκευση
Η Τουρκία φέρεται να έχει υποβάλει σειρά εναλλακτικών προτάσεων, οι οποίες περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων προβλέψεις για την αποθήκευση των S-400 και την ανά τακτά χρονικά διαστήματα επιθεώρησή τους από τους Αμερικανούς, ακόμη και τη μεταφορά τους σε άλλες χώρες. Προτάσεις και σκέψεις που όταν, όλα τα προηγούμενα χρόνια, διατυπώνονταν από τους Αμερικανούς διπλωμάτες, χαρακτηρίζονταν ανεδαφικές και μη εφαρμόσιμες από την Αγκυρα.
Η αμερικανική πλευρά, που ποτέ δεν έχει κρύψει την επιθυμία της να βρεθεί μια οριστική λύση στο θέμα των S-400, είναι, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, κάτι παραπάνω από διατεθειμένη να ακούσει. Ωστόσο, όπως αναφέρουν καλά ενημερωμένες πηγές στην Ουάσιγκτον, αυτή τη στιγμή δεν βρισκόμαστε κοντά στην κατάθεση αιτήματος αγοράς μαχητικών.
Εχοντας επιστρατεύσει όλα τα διαθέσιμα μέσα επίλυσης των πολύπλοκων νομικών προβλημάτων, οι Τούρκοι, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», κατάφεραν στη διάρκεια του καλοκαιριού να διεισδύσουν σε κύκλους νομοθετών στο Κογκρέσο και πέτυχαν να δρομολογήσουν προσπάθειες κατάθεσης τροπολογιών στον αμυντικό προϋπολογισμό (NDAA) του 2025, οι οποίες θα βοηθούσαν την Τουρκία να απεμπλακεί από τον δεσμό του CAATSA.
H Αγκυρα πιέζει για την ενσωμάτωση τροπολογίας στον αμερικανικό αμυντικό προϋπολογισμό (NDAA) του 2025, που θα της επιτρέψει να αποφύγει τις κυρώσεις για τους ρωσικούς S-400.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, το πρώτο προσχέδιο τροπολογίας που κυκλοφόρησε υπό άκρα μυστικότητα στο Κογκρέσο αποσύρθηκε αμέσως. Αντικαταστάθηκε όμως τάχιστα από δεύτερο, το πνεύμα του οποίου ήταν ότι οι κυρώσεις CAATSA μπορούν να αρθούν αν τα ρωσικά συστήματα παραμένουν μη ενεργά. Σε περίπτωση που μια τέτοια τροπολογία γινόταν νόμος των ΗΠΑ μέσω του αμυντικού προϋπολογισμού, το πρόβλημα της Τουρκίας θα μπορούσε να επιλυθεί καθώς η ερμηνεία για το τι σημαίνει «μη ενεργά» θα επέτρεπε σημαντικούς ελιγμούς. Μια τέτοια λύση βεβαίως θα αποτελούσε σημαντική υποχώρηση εκ μέρους των ΗΠΑ, οι οποίες επιμένουν εδώ και χρόνια ότι τα συστήματα πρέπει να φύγουν από τη χώρα.
Η τροπολογία αυτή, η οποία, σύμφωνα με πληροφορίες, προωθήθηκε από τη γερουσιαστή Τζιν Σαχίν –επόμενη πρόεδρο της πανίσχυρης Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, σε περίπτωση που το Σώμα παραμείνει στον έλεγχο των Δημοκρατικών–, δεν ενσωματώθηκε τελικά στο κείμενο του αμυντικού προϋπολογισμού.
Εκτιμάται πάντως ότι οι διεργασίες και οι πιέσεις συνεχίζονται και δεν αποκλείεται έστω και την τελευταία στιγμή να υπάρξει μια τουρκική κίνηση-ματ, παρά τα ασφυκτικά χρονικά περιθώρια ολοκλήρωσης των διαδικασιών οριστικοποίησης του αμυντικού προϋπολογισμού των ΗΠΑ και παρά την αρνητική άποψη άλλων σημαντικών νομοθετών, οι οποίοι εξακολουθούν να θεωρούν την Τουρκία άκρως προβληματικό σύμμαχο που δεν δικαιούται να έχει πρόσβαση σε μια τόσο εξελιγμένη τεχνολογία.
Περιμένοντας τον Τραμπ
O νόμος CAATSA προβλέπει ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να «άρει (waive), να τερματίσει ή να επιβάλει επιπρόσθετες κυρώσεις στη βάση συγκεκριμένων και απαριθμούμενων αναλυτικά λόγων που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ». Οι Τούρκοι γνωρίζουν ότι ένας Δημοκρατικός πρόεδρος δεν θα έπραττε εύκολα κάτι τέτοιο, επιδιώκουν όμως να ανοίξουν τη συζήτηση και να δημιουργήσουν τις συνθήκες για μια ενδεχόμενη διακυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ, εκμεταλλευόμενοι παράλληλα και την εξαιρετικά θετική διάθεση που επιδεικνύει ο απερχόμενος πρέσβης των ΗΠΑ Τζεφ Φλέικ. Εκτιμάται, δε, ότι η παρατηρούμενη εντατικοποίηση των διεργασιών από την πλευρά της Τουρκίας έχει να κάνει και με την αποχώρηση του κ. Φλέικ (σήμερα Κυριακή 1η Σεπτεμβρίου) και με το αναμενόμενο κενό που αφήνει πίσω του ένας τόσο πρόθυμος συνομιλητής. Ολα αυτά παράλληλα με τις εκλογές στις ΗΠΑ, οι οποίες εκ των πραγμάτων «παγώνουν» για μήνες όλες τις σχετικές συζητήσεις.
Οι κυρώσεις του νόμου CAATSA επιβλήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2020, λίγες εβδομάδες αφότου η Αγκυρα προχώρησε σε δοκιμή των ρωσικών συστημάτων τεστάροντας την υπομονή της Ουάσιγκτον. Επιβλήθηκαν στη βάση του κεφαλαίου 1241 του αμυντικού προϋπολογισμού του 2021, το οποίο προβλέπει ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ είναι υποχρεωμένος να ορίσει κυρώσεις σε άτομα ή οντότητες που εν γνώσει τους συμμετείχαν στη συνδιαλλαγή αγοράς των συστημάτων S-400.
Αν και την τελική απόφαση επιβολής των κυρώσεων έλαβε ο τότε ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο, δεν επρόκειτο για προσωπική επιλογή, αλλά για απλή εφαρμογή του νόμου των ΗΠΑ, και μάλιστα με πολύ μεγάλη καθυστέρηση. Και αυτό διότι το 2019 είχαν ενσωματωθεί στον αμυντικό προϋπολογισμό του 2020 δύο διακομματικές τροπολογίες οι οποίες άνοιγαν τον δρόμο για τις εξελίξεις που ακολούθησαν. Η πρώτη απαγόρευε τη μεταφορά F-35 «όσο η Τουρκία συνεχίζει να διατηρεί τα ρωσικά αμυντικά συστήματα» και η δεύτερη απαιτούσε «την επιβολή κυρώσεων τύπου CAATSA για τη συγκεκριμένη συνδιαλλαγή της Τουρκίας με τη Ρωσία». Σε όλες αυτές τις τροπολογίες είχε παίξει καθοριστικό ρόλο η κ. Σαχίν, επομένως είναι αξιοπρόσεκτο το γεγονός ότι σήμερα φέρεται να έχει διαμορφώσει μια τόσο διαφορετική στάση επί του θέματος.
