Η αποσύνθεση του ΣΥΡΙΖΑ συμπίπτει με την ανακήρυξη των υποψηφιοτήτων για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. Ενα μεγάλο κενό ανοίγεται στα αριστερά της Ν.Δ. Τι πρέπει να κάνει το άλλοτε κραταιό κόμμα για να βρει την παλιά θέση του στο πολιτικό σύστημα;
Το χρέος για κάτι νέο
Του Τάσου Γιαννίτση
Μέχρι σήμερα, ένα δυσανάλογα μεγάλο τμήμα της πολιτικής συζήτησης γίνεται για το παρελθόν. Περιφέρουμε τη Μεταπολίτευση σαν εικόνα μαρμαρωμένης Παναγίας. Το 1974 γεννήθηκε στη χώρα μια φλόγα. Το 2009 μείναμε με τις στάχτες της. Ενδόμυχα, η κοινωνία περιμένει μια νέα, έστω διαφορετική, φλόγα, χωρίς νέες στάχτες. Το ΠΑΣΟΚ έχει χρέος να προσφέρει κάτι νέο, που θα κοιτάζει μπροστά. Οι ευκαιρίες δεν υπάρχουν αόριστα ή αυτόματα. Oχι μόνο δεν είναι άπειρες, αλλά πρέπει και να τις δημιουργήσει κανείς.
Η ελληνική κοινωνία έδωσε μια μεγάλη μάχη με την κρίση. Σήμερα, η κοινωνία με έντονη ανησυχία βλέπει το σήμερα, ανησυχεί για το αύριο και μουδιάζει. Φοβάται το απροσδιόριστο και το κόστος του. Ισως δεν είναι καν το κόστος. Απουσιάζει η εμπιστοσύνη για το αν θα αποτρέψουμε ή θα μετριάσουμε τις απειλές και πόσο άνισα θα κατανεμηθεί το κόστος. Η κατανομή αυτή των βαρών είναι καταλυτικό στοιχείο. Η ιστορία της στη χώρα δεν βοηθάει. Η ιστορία του ΠΑΣΟΚ βοηθάει. Σε κρίσιμα ζητήματα –όχι πάντα– είχε στίγμα και πραγματισμό.
Στη συγκυρία που ζούμε, το ΠΑΣΟΚ πρέπει να μετατρέψει μια ευρύτερη αμήχανη τελμάτωση σε ενέργεια που θα δίνει ελπίδα και θα συνιστά ένα πειστικό break through (άλμα) σε ιδέες, προτάσεις, αντίληψη και όραμα. Αλλωστε έχει τεράστιες ευθύνες γιατί με δύναμη 40%-45% εφησύχασε και δεν θέλησε να φροντίσει για την ανανέωση ιδεών, προσώπων και πολιτικού στίγματος.
Πολιτική είναι η τέχνη της αντιμετώπισης δυσκολιών, της ειλικρίνειας στον πολίτη –ναι, της ειλικρίνειας– και της δημιουργίας ευκαιριών. Oχι της απόκρυψης, της παράκαμψης ή της μετάθεσης, με κόστος που πληρώνεται αργότερα ακριβά. Τα τεράστια κενά που απαιτούν «επανεκκίνηση» είναι πολλά:
• Μια συνεκτική ιδεολογική θεώρηση για το πώς θα προχωρήσει η χώρα σε μια νέα, εξαιρετικά απαιτητική νέα εποχή, με πολύ διαφορετικά προβλήματα και κινδύνους.
• Μια μετατόπιση των πολιτικών προτεραιοτήτων από τα πεδία μιας συνεχούς μικροεισοδηματικής αναδιανομής στα πεδία της παραγωγής, των επενδύσεων, της τεχνολογίας, της εκπαίδευσης, των προνοητικών πολιτικών. Πραγματική αναδιανομή και κοινωνική προστασία χωρίς σοβαρή παραγωγική βάση είναι ψευδαίσθηση.
• Μεγαλύτερη αξιοκρατία, λιγότερη διαφθορά και συναλλαγή, ανάδειξη του «δημόσιου χώρου» ως σημαντικής συλλογικής αξίας και ισχυρή στροφή στις ανάγκες μιας νεολαίας που συνεχώς πιέζεται.
• Συρρίκνωση του βερμπαλισμού, της κοινοτοπίας, της επικέντρωσης σε τριτοκλασάτα ζητήματα και έμφαση στις μεγάλες προκλήσεις της επόμενης δεκαετίας, που απαιτούν μια ισχυρή αίσθηση συμμετοχής της κοινωνίας στις εξελίξεις και ανάληψη πολιτικής ευθύνης.
Το μεγάλο ζητούμενο για το ΠΑΣΟΚ σήμερα δεν εξαντλείται καν σε τέτοιες απαριθμήσεις. Είναι να δείξει ότι συνειδητοποιεί τους πολυεπίπεδους και ετερόκλητους «παλμούς της ιστορίας», ότι ξεπερνάει την παγίδα στην οποία το έριξε η κρίση και ότι μπορεί να επιτύχει ένα game change, το αποτύπωμα του οποίου δεν θα είναι απλώς κάποια εκλογικά ή προεκλογικά ποσοστά.
Ο κ. Τάσος Γιαννίτσης είναι πρώην υπουργός.
Μια α-νόητη συζήτηση
Του Πέτρου Ευθυμίου
Η συζήτηση για τις δυνητικές σχέσεις ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ, είτε με εκλογική σύμπραξη, είτε με «προγραμματική» συμπαράταξη, είτε με συγχώνευση σε ένα συνέδριο τύπου Επινέ, επανέρχεται σήμερα πιο έντονα. Ανήκω σε εκείνους που υποστηρίζουν ότι τέτοιο θέμα, σε οποιαδήποτε εκδοχή του, δεν υπάρχει, ούτε υπήρξε, ούτε πρόκειται να υπάρξει.
Το κενό στην ελληνική πολιτική ζωή είναι η σύγχρονη, μεγάλη, δημοκρατική, ριζοσπαστική, μεταρρυθμιστική παράταξη, που θα αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του 21ου αιώνα, με ακόμη μεγαλύτερη επάρκεια και αποτελεσματικότητα από ό,τι προσέφερε το ΠΑΣΟΚ στο παρελθόν. Αυτή η παράταξη δεν μπορεί παρά να εκκινεί από την ελληνική σοσιαλδημοκρατία, οργανικό τμήμα του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Ο ιδεολογικοπολιτικός «αχταρμάς» του ΣΥΡΙΖΑ ήταν πάντοτε ξένος και εχθρικός σε αυτή την ταυτοτική επιλογή.
Η Νέα Δημοκρατία υπό τον κ. Μητσοτάκη πέρασε κάτω από τον πήχυ στις αναγκαίες μεγάλες μεταρρυθμίσεις. Γι’ αυτό και η επιταχυνόμενη φθορά της δεν λαμβάνει την πλήρη της έκταση λόγω του κενού, προς το παρόν, εναλλακτικής πρότασης διακυβέρνησης.
Ωστόσο, όλα δείχνουν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλη ανατροπή. Το ΠΑΣΟΚ, που διαφύλαξε την ταυτότητά του και την πολιτική του αξιοπρέπεια, που εμπέδωσε την πολιτική του αυτονομία, που διαμόρφωσε τον πυρήνα ενός συνεκτικού προγράμματος εξόδου από τη στασιμότητα, εφόσον με την επιλογή της νέας ηγεσίας του ξαναβρεί την κινηματικότητα του DNA του, τότε θα αποτελέσει τον φορέα της μεγάλης, πλειοψηφικής, δημοκρατικής παράταξης, δύναμη ανατροπής και αξιόπιστη πρόταση διακυβέρνησης της χώρας.
Εκτός από τις ταινίες τρόμου, οι ζωντανοί δεν διαλέγονται με τους νεκρούς. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι, πολιτικά, άταφος νεκρός. Με ποιον άραγε να συμπράξεις, με ποιον να συμπαραταχθείς, με ποιον να συγχωνευθείς; Δεν είναι τυχαίο ότι στον ΣΥΡΙΖΑ τα αξιόλογα στελέχη του σιωπούν, ενώ λαλίστατοι υποστηρικτές της θέσης «να τα βρούμε με το ΠΑΣΟΚ» είναι οι γυρολόγοι που αφού πήδησαν σαν ποντίκια από το σκάφος του ΠΑΣΟΚ για μια καρέκλα εξουσίας, τώρα αναζητούν νέα καρέκλα γλείφοντας εκεί που έφτυναν.
Ομως, όπως σωστά ξεκαθάρισε ο Χάρης Δούκας, το ΠΑΣΟΚ του μέλλοντος δεν θα έχει μέλλον αν λειτουργήσει ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ. Ακόμη περισσότερο που κανένα κόμμα δεν έχει μέλλον αν δεν αποκαταστήσει την αξιοπιστία της πολιτικής.
Και το κυρίως θύμα του ΣΥΡΙΖΑ είναι η αξιοπιστία της πολιτικής. Δύο εκατομμύρια πολίτες που ψήφιζαν τη δημοκρατική παράταξη, αφού διεσπάρησαν εκλογικά και απογοητεύθηκαν είτε από τον ΣΥΡΙΖΑ είτε από τη Νέα Δημοκρατία, έχουν οδηγηθεί στην αποχή. Αυτή είναι η δεξαμενή που καλείται να ενεργοποιήσει σε τροχιά ελπίδας και προοπτικής το αναγεννημένο ΠΑΣΟΚ, και όχι να συμπράξει με τα σε καταναγκαστική ανεργία στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, που η πολιτική τους επιρροή αντιστοιχεί στη μακάβρια αναλογία ότι στον νεκρό συνεχίζουν να μεγαλώνουν τα νύχια και τα μαλλιά του.
Μια παράταξη και μια χώρα πάνε μπροστά όταν ακολουθήσουν το κατά Λουκά: «Αφες τους νεκρούς θάψαι τους εαυτών νεκρούς».
Ο κ. Πέτρος Ευθυμίου είναι μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ, πρώην υπουργός.
Ζητείται σχέδιο απόδρασης από την πενία των ιδεών
Της Λαμπρινής Ρόρη
Η οικονομική κρίση άλλαξε άρδην το κομματικό σύστημα και τον εκλογικό ανταγωνισμό. Μεγάλα κόμματα έγιναν μικρά· μικρά κόμματα έγιναν μεγάλα· νέα, λαϊκιστικά κόμματα της άκρας Δεξιάς και της άκρας Αριστεράς είχαν θεαματικές εκλογικές επιτυχίες. Η έξοδος από τα μνημόνια και η σταθεροποίηση της οικονομίας σταδιακά μείωσε τις μαζικές, κεντρόφυγες τάσεις των ψηφοφόρων. Από το 2019, αλλά ακόμη περισσότερο το 2023, η κρίσιμη μάζα των ψηφοφόρων συγκεντρώθηκε στο κέντρο και πέριξ –δεξιά και αριστερά– αυτού, παρά τον κομματικό κατακερματισμό και με ένα σημαντικό τμήμα των ψηφοφόρων να απέχει πλέον συστηματικά από τις εκλογικές διαδικασίες. Το γεγονός ότι ο ανταγωνισμός γίνεται κεντρομόλος δεν οδηγεί ωστόσο προς το παρόν στην ανασύσταση ενός νέου δικομματισμού. Μολαταύτα, στο νεοπαγές, επικυρίαρχο κομματικό σύστημα οι ψηφοφόροι αξιοποίησαν τις πρόσφατες δημοτικές και ευρωπαϊκές εκλογές για να δείξουν ότι η ψήφος τους στη Ν.Δ. δεν είναι δεδομένη.
Από τους πρωταγωνιστές της μεταπολιτευτικής περιόδου, το ΠΑΣΟΚ είναι το κόμμα που τιμωρήθηκε όσο κανένα άλλο για το παρελθόν του και για τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης. Eχοντας φθάσει στο ναδίρ τον Σεπτέμβριο του 2015 (4,68%), έχει αλλάξει τρεις φορές ηγεσία κατά τα «πέτρινα χρόνια», βρίσκεται ενισχυμένο στο 11,84% το 2023 και δεύτερο κόμμα σήμερα δημοσκοπικά, χωρίς όμως να καρπούται την υπάρχουσα ρευστότητα. Και μάλιστα, ενώ χωρικά βρίσκεται «σωστά» τοποθετημένο: κεντροαριστερά στην οικονομία (με τάση προς το κέντρο), προοδευτικό (με μετριοπαθείς θέσεις) στα κοινωνικοπολιτισμικά ζητήματα, αλλά και οργανωτικά ανασυγκροτημένο μετά το 2021 με ένα σημαντικό δίκτυο οργανώσεων –για τα δεδομένα της εποχής– και υπαρκτά μέλη στη βάση του κόμματος.
Πενήντα χρόνια μετά την ίδρυσή του το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται ίσως στο πιο κρίσιμο σταυροδρόμι. Είτε θα παραμείνει μικρό κόμμα και θα συρρικνωθεί, αναζητώντας συμμαχίες για την εκλογική επιβίωση των στελεχών του, είτε θα αλλάξει βεληνεκές και θα αποκτήσει κυβερνητική κλίση. Προκειμένου να γίνει αυτό χρειάζεται να διατυπώσει ένα νέο εθνικό σχέδιο, που θα εκφράζει τόσο το όραμα για καλύτερη και ασφαλέστερη ζωή για την πλειονότητα του πληθυσμού, όσο και τις προτάσεις με τις οποίες το σχέδιο αυτό προγραμματικά θα καθίσταται ρεαλιστικό.
Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο: η κοινωνία σήμερα έχει μεγάλες αντιθέσεις, τα προβλήματα είναι σύνθετα, οι διεθνείς προκλήσεις μεταβαλλόμενες και οι προτεραιότητες διαφορετικές ανάλογα με τα κοινωνιοδημογραφικά χαρακτηριστικά. Αν κάτι όμως πρέπει να βρει το ΠΑΣΟΚ από την παλιά του «φόρμα» είναι το αφήγημα που θα συνδέσει τις διαφορετικές και πολλαπλές ανασφάλειες των πολιτών, θα εκφράσει τα αιτήματά τους και θα προτείνει απτές πολιτικές για την αντιμετώπισή τους, με γνώμονα το κράτος δικαίου, τη συμπερίληψη, την πρόοδο. Οι πολιτικές για την εθνική ασφάλεια και την ισχυροποίηση της διεθνούς θέσης της χώρας, για την ανάπτυξη και την παραγωγή, για το κράτος δικαίου και το κοινωνικό κράτος, για την καταπολέμηση των ανισοτήτων είναι σήμερα διαφορετικές ακόμη σε σχέση με 3 χρόνια πριν. Το ΠΑΣΟΚ πρέπει να τοποθετηθεί σωστά τόσο στο διαγνωστικό μέρος των θεμάτων –ποια είναι τα προβλήματα, ποια είναι τα διλήμματα– όσο και στο προγραμματικό.
Το παζλ είναι αντίστοιχα σύνθετο και σε σχέση με τους πολίτες στους οποίους το ΠΑΣΟΚ στοχεύει. Η πεποίθηση ότι θα ανακτήσει τους ψηφοφόρους του 2009 ή του 2012 δεν έχει πραγματική στόχευση, γιατί αυτοί οι ψηφοφόροι έχουν ωστόσο κάνει άλλες επιλογές, δεν είναι πλέον οι ίδιοι. Η κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ από το 2023 έως σήμερα δεν δείχνει μαζικές εισροές προς το ΠΑΣΟΚ, ενώ μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος κρατάει στάση αναμονής ή απέχει. Η πολιτικοποίηση των θεμάτων από το ΠΑΣΟΚ πρέπει να δημιουργήσει προσδοκίες και σε αυτούς τους αδρανείς, κυνικούς ή απαιτητικούς ψηφοφόρους. Επιπλέον, η μεταφορά ψηφοφόρων από τη Ν.Δ. δεν πρόκειται να συμβεί με αντιμητσοτακική ρητορεία, ενώ η επίκληση του συναισθήματος στη βάση της ιστορικής κληρονομιάς του κόμματος δεν φέρνει ούτε μία νέα ψήφο, αποπνέει πενία σύγχρονων ιδεών και προκαλεί δυσφορία στους πολίτες που αναζητούν εναγωνίως λύσεις σε προβλήματα.
Η εσωκομματική εκλογή για την ανάδειξη ηγεσίας αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία ορατότητας και αλλαγής, στην οποία όλα τα στελέχη έχουν ρόλο να παίξουν. Κάποιοι από τους υποψηφίους εκφράζουν την ενότητα, κάποιοι την ανανέωση, κάποιοι διαβάζουν καλύτερα τις ανάγκες της εποχής, κάποιοι προτείνουν καλύτερες λύσεις. Κάποιοι απευθύνονται στο μυαλό των ψηφοφόρων, κάποιοι στις καρδιές τους. Για να μη χαθεί η ευκαιρία, στις 13 Οκτωβρίου η ηγεσία του κόμματος θα πρέπει να μπορεί να ενσαρκώσει όλα τα παραπάνω.
Η κ. Λαμπρινή Ρόρη είναι επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Ανάλυσης, ΕΚΠΑ.
Φωτ. Επισκέπτες περιεργάζονται ιστορικές, προεκλογικές αφίσες που εκτέθηκαν στο Ζάππειο με αφορμή την εκδήλωση για τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ. Σήμερα το κόμμα βρίσκεται στο πιο κρίσιμο σταυροδρόμι. «Είτε θα παραμείνει μικρό και θα συρρικνωθεί, αναζητώντας συμμαχίες για την εκλογική επιβίωση των στελεχών του, είτε θα αλλάξει βεληνεκές και θα αποκτήσει κυβερνητική κλίση», τονίζει η Λαμπρινή Ρόρη.
