Ο Στέφανος Μάνος έχει συνδεθεί με έργα και αποφάσεις-σταθμούς στις κυβερνήσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή, του Γεωργίου Ράλλη και του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Παρότι διαγράφηκε και αποχώρησε από τη ΝΔ το 1998, δηλαδή στο μέσο της μέχρι σήμερα Μεταπολίτευσης, εξακολουθεί να είναι ένα από τα πρόσωπα-σύμβολα της παράταξης της Κεντροδεξιάς. Έχει χαρακτηριστεί «προκλητικός» και «αιρετικός», αλλά τόσο ο ίδιος όσο και οι υποστηρικτές του αντιτείνουν ότι είναι πολιτικός του πράττειν και εκφράζει την κοινή λογική. Η γνώμη και οι εκτιμήσεις του για τη φυσιογνωμία, τη διαδρομή και την προσφορά της Νέας Δημοκρατίας αυτά τα πενήντα χρόνια, όπως εκφράζονται στη συνέντευξη αυτή, μπορούν να χαρακτηριστούν ως μια ενοχλητική, επίμονη ή επώδυνη παραφωνία μέσα στο γενικότερο κλίμα ικανοποίησης, πανηγυρισμών και συγχαρητηρίων.
Είναι η ΝΔ φιλελεύθερο κόμμα;
Στην ιδρυτική της διακήρυξη ήταν, αλλά δεν θα τη χαρακτήριζα ιδιαίτερα φιλελεύθερη. Στη αρχή μιλούσαν για «ριζοσπαστικό φιλελευθερισμό». Δεν είχα ποτέ την εντύπωση ότι ήξεραν για τι πράγμα μιλούσαν. Η ηγεσία μπορεί να είχε κάτι στο μυαλό της, αλλά τα στελέχη και τα μέλη του κόμματος μπορεί να είχαν διαφορετικά πράγματα στο δικό τους μυαλό.
Δεν έγινε η ΝΔ περισσότερο φιλελεύθερη όταν εκλέχτηκε αρχηγός ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης το 1984;
Όταν ανέλαβε την ηγεσία ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, υπήρξε μια έντονη προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο φιλελευθερισμός της ΝΔ και τότε προστέθηκε ο όρος «φιλελεύθερη ΝΔ». Είχε παίξει μεγάλο ρόλο σε αυτό ο [βουλευτής της ΝΔ και υφυπουργός] Νίκος Λιναρδάτος. Και πράγματι ο Μητσοτάκης σε εκείνη τη φάση είχε αρκετά φιλελεύθερες απόψεις, αλλά η αίσθησή μου ήταν ότι με την πάροδο του χρόνου επηρεάστηκε από τον περίγυρό του και γινόταν λιγότερο φιλελεύθερος.
Τι σημαίνει για εσάς «φιλελεύθερος»;
Ο φιλελεύθερος πιστεύει πάρα πολύ στο κράτος δικαίου, στην αξιοκρατία και στην τήρηση των νόμων. Δεν μπορώ να πω ότι τα στελέχη της ΝΔ έχουν ιδιαίτερη συμπάθεια στους νόμους. Οι νόμοι είναι βολικοί για όσο τους συμφέρει. Το ζητούμενο στη ΝΔ είναι η εξουσία. Μπροστά στον στόχο της εξουσίας ξεχνάμε τον φιλελευθερισμό.
Είναι η ΝΔ κυρίως ένα αρχηγικό κόμμα, με την έννοια ότι επηρεάζεται και προσδιορίζεται από την προσωπικότητα και τις θέσεις του εκάστοτε αρχηγού της;
Ασφαλώς επηρεάζεται από τον αρχηγό, αλλά και επηρεάζει τον αρχηγό. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης προσπάθησε να επηρεάσει το κόμμα, αλλά στο τέλος το κόμμα τον επηρέασε.
Σε ό,τι αφορά τον Κωνσταντίνο Καραμανλή;
Ο Καραμανλής, ακόμα κι αν επηρεαζόταν, αυτό δεν φαινόταν τόσο. Είχε τρομακτική επιβολή σε όλους. Θα έλεγε κανείς ότι οι επιθυμίες του ή οι θέσεις του ήταν ο κανόνας.
Τα πηγαίνατε καλά με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή;
Το 1977, μου ανέθεσε το Υφυπουργείο Δημοσίων Έργων και δεν ασχολήθηκε καθόλου μαζί μου. Μια μέρα έκανα μια ανακοίνωση που του κέντρισε το ενδιαφέρον. Από εκεί και εμπρός τον ενδιέφερε αυτό που έκανα και υπήρχε μια συνεργασία. Ήθελε να προχωρήσουν αυτά που έκανα, δεν στάθηκε ποτέ εμπόδιο, δεν τέθηκε ποτέ θέμα κομματικού ή πολιτικού συμφέροντος. Πάντοτε το κριτήριο ήταν «τι είναι καλό για την Ελλάδα».
Πείτε μας ένα παράδειγμα.
Το 1978, έκανα πεζόδρομο την οδό Βουκουρεστίου στο κέντρο της Αθήνας και ξεσηκώθηκαν όλοι εναντίον μου, με πρώτη και καλύτερη τη φίλη του Καραμανλή και εκδότρια της Καθημερινής Ελένη Βλάχου, που έγραφε κύρια άρθρα εναντίον μου. Και όμως, ο Καραμανλής δεν μου είπε τίποτα.
Ανάλογη στήριξη είχατε και από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη;
Ο Μητσοτάκης είχε πάντοτε στο πίσω μέρος του μυαλού του διάφορες πιέσεις που ενδεχομένως δεχόταν. Δεν έλεγε ποτέ ευθέως αν κάτι είναι ή δεν είναι καλό. Δεν με υπονόμευε, αλλά δεν υποστήριξε ολόψυχα αυτό που έκανα.
Αντίθετα, πολλοί λένε ότι ο Μητσοτάκης σάς στήριξε σταθερά ολόκληρη την τριετία της διακυβέρνησής του…
Μόλις έγινα υπουργός ΠΕΧΩΔΕ το 1990, μέσα σε ενάμιση χρόνο ξεκίνησα την απόσυρση των αυτοκινήτων και όλα τα μεγάλα έργα, το μετρό, την Αττική Οδό, το αεροδρόμιο και τη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου. Ξαφνικά, το καλοκαίρι του 1991 ο Μητσοτάκης μού ζήτησε να αλλάξω υπουργείο και να πάω στο Εμπορίου. «Γιατί;», τον ρώτησα. «Ο πρόεδρος θέλει να γίνει υπουργός ο αδελφός του», μου απάντησε. Εννοούσε τον Καραμανλή, ότι ήθελε να γίνει υπουργός ο Αχιλλέας Καραμανλής. Εγώ δεν πιστεύω ότι του ζήτησε κάτι τέτοιο ο Καραμανλής, αλλά έτσι μου είπε. Αρνήθηκα να πάω στο Εμπορίου και βγήκα από την κυβέρνηση.
Γιατί πιστεύετε ότι ο Μητσοτάκης σάς ζήτησε να φύγετε από το ΥΠΕΧΩΔΕ;
Προφανώς ο Μητσοτάκης δεχόταν πιέσεις γιατί είχα δύο πράγματα στα σκαριά: Ήθελα να φέρω ξένους ελεγκτές για να αποτιμούν τα δημόσια έργα, έτσι ώστε να μάθουμε πόσο μας κλέβουν οι εργολάβοι. Αυτό είχε ανησυχήσει πολλούς εργολάβους. Ήθελα ακόμα να εφαρμόσω στην Ελλάδα τη γερμανική νομοθεσία που καθιστά τις επιχειρήσεις υπεύθυνες για την ανακύκλωση των συσκευασιών των προϊόντων τους. Αυτό είχε προκαλέσει μεγάλη αναταραχή στον επιχειρηματικό κόσμο.
Δεν σας στήριξε αργότερα, ως υπουργό Εθνικής Οικονομίας, το καλοκαίρι του 1993 στο θέμα της ιδιωτικοποίησης του ΟΤΕ, και μάλιστα με μεγάλο κόστος;
Κάναμε τον νόμο της ιδιωτικοποίησης του ΟΤΕ και παράλληλα βρισκόταν σε εξέλιξη διαγωνισμός για νέες ψηφιακές παροχές. Η τιμή ανά παροχή της κοινοπραξίας Intracom-Siemens ήταν 33.000-34.000 δραχμές και της Alcatel 23.000 δραχμές. Παρ’ όλα αυτά, ο ΟΤΕ θεώρησε ότι η πρώτη πρόταση ήταν περισσότερο συμφέρουσα. Εγώ είπα ότι δεν εμπιστεύομαι τον ΟΤΕ και είναι καλύτερα την απόφαση να την πάρει ο ΟΤΕ αφού ιδιωτικοποιηθεί. Ο Μητσοτάκης, που δεχόταν μεγάλες πιέσεις από φίλους της κοινοπραξίας, προσπάθησε να με πείσει να συμφωνήσω με τον ΟΤΕ. Δεν συμφώνησα.
Θα μπορούσε να πάρει την απόφαση μόνος του υπέρ της κοινοπραξίας, αλλά τελικά δεν το έκανε. Γιατί δεν το έκανε;
Γιατί του είπα ότι, αν ενδώσει, τότε θα φύγω. Δεν ενέδωσε και λένε ότι αυτός ήταν ο λόγος που τελικά έπεσε η κυβέρνηση, αλλά δεν γνωρίζω αν όντως αυτός ήταν ο λόγος
Ποια θεωρείτε ότι είναι η κυριότερη προσφορά της ΝΔ στον τόπο;
Το ότι διατηρείται εν ζωή.
Μόνο αυτό;
Κινείται με έναν τρόπο που της επιτρέπει να υπάρχει. Παίζει έναν ρόλο στην ιστορία μας, οπωσδήποτε.
Συμφωνείτε ότι η ΝΔ στάθηκε όρθια κατά τη διάρκεια της κρίσης και πρόσφερε στη χώρα την κρίσιμη ηγεσία που χρειαζόταν για να αποφευχθεί η έξοδος από την Ευρωζώνη;
Δεν ξέρω αν συμφωνώ. Πριν από την κρίση είχαμε την κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή, η οποία έφυγε αφήνοντας ένα αστρονομικό έλλειμμα. Τώρα με ρωτάτε αν αυτοί που μας οδήγησαν στη χρεοκοπία μάς προστάτευσαν από τις συνέπειες της χρεοκοπίας. Ε, είναι το λιγότερο που μπορούσαν να κάνουν.
Τελικά, είστε αισιόδοξος για την επόμενη μέρα της χώρας και της ΝΔ ή βλέπετε μαύρα σύννεφα;
Πάντα συγκρίνουμε με ό,τι υπάρχει και η απάντηση είναι ότι δεν υπάρχει κάτι άλλο. Η ΝΔ είναι το μόνο κόμμα που παραμένει συγκροτημένο. Αλλά δεν είναι αυτό που θα ήθελα…
*Ο Στέφανος Μάνος εξελέγη πρώτη φορά βουλευτής της ΝΔ στις εκλογές του 1977. Στην κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή διετέλεσε αρχικά υφυπουργός Δημοσίων Έργων (28 Νοεμβρίου 1977 – 14 Μαρτίου 1980) και στη συνέχεια ανέλαβε υπουργός στο νεοσύστατο Υπουργείο Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος (14 Μαρτίου 1980 – 10 Μαΐου 1980). Στην κυβέρνηση του Γεωργίου Ράλλη υπηρέτησε ως υπουργός Βιομηχανίας και Ενέργειας (10 Μαΐου 1980 – 21 Οκτωβρίου 1981. Επέστρεψε στην κυβέρνηση δέκα χρόνια μετά, με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Διετέλεσε υπουργός Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος (11 Απριλίου 1990 – 8 Αυγούστου 1991) και υπουργός Εθνικής Οικονομίας (17 Φεβρουαρίου 1992 – 13 Οκτωβρίου 1993). Από 7 Αυγούστου 1992 έως 13 Οκτωβρίου 1993 ήταν και υπουργός Οικονομικών.
