Είναι σύνηθες τα κόμματα να εξιδανικεύουν το παρελθόν τους. Ιδίως όσα έχουν μακρά παράδοση, συχνά καταφεύγουν σε αυτήν. Και ειδικά σε περιόδους εσωτερικών κρίσεων επικαλούνται τις ρίζες τους «για να αντλήσουν έμπνευση», όπως συνηθίζουν να λένε.
Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές του ΠΑΣΟΚ στην ιδρυτική του Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη 1974 και η νοσταλγία του ριζοσπαστισμού των πρώτων εκείνων χρόνων. Η ιστορική, πολιτική, συναισθηματική αξία της διακήρυξης εκείνης είναι απολύτως κατανοητή και φυσικά καθ’ όλα σεβαστή. Ως περιεχόμενο, ωστόσο, είναι πλέον ανεπίκαιρη, καθώς αναθεωρήθηκε de facto μέσα από τη διαδικασία πολιτικής μετεξέλιξης του Κινήματος. Ο έντονα αντιαμερικανικός και αντιδυτικός χαρακτήρας της, οι προτάσεις για κοινωνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος, των μεγάλων παραγωγικών μονάδων κ.λπ. αναιρέθηκαν σταδιακά από την πρώτη κιόλας διακυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, απαλείφθηκαν από τη ρητορική του κόμματος από τα μέσα της 10ετίας του ’80, ενώ μετά την επιστροφή του ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση το 1993 και για όλα τα χρόνια της μετέπειτα διακυβέρνησής του ακολουθήθηκε ουσιαστικά διαμετρικά αντίθετη πολιτική.
Η ιδρυτική διακήρυξη, αντιθέτως, του άλλου βασικού πόλου της Μεταπολίτευσης, της Ν.Δ., μοιάζει λιγότερο ανεπίκαιρη. Αν εξαιρέσουμε τα υφολογικά στοιχεία της και τις αναφορές που θέτουν την αποκατάσταση της Δημοκρατίας ως το βασικό τότε πρόταγμα, είναι ένα κείμενο που, αν αναγνωσθεί σήμερα, ξενίζει λιγότερο από αντίστοιχα κείμενα, άλλων κομμάτων, της περιόδου εκείνης.
Το περιεχόμενό της, πέραν μιας σύντομης περιγραφής και αποτίμησης της περιόδου εκείνης, επιχειρεί να σηματοδοτήσει την έναρξη μιας νέας περιόδου για τη χώρα με τις αισιόδοξες υποσχέσεις που τη συνοδεύουν. Πατάει, ωστόσο, πάνω σε διαχρονικές έννοιες. Οι νέες λέξεις και όροι που εισάγει στον δημόσιο διάλογο είναι ελάχιστες, καθώς είναι χτισμένη γύρω από ευρύτερα αποδεκτές αξίες: Εθνος, Πατρίδα, Εθνική Ανεξαρτησία, Πολιτική Ελευθερία, Εθνική Ενότητα, Εννομη Τάξη, Κοινωνική Δικαιοσύνη.
Οι αναφορές στην ενωμένη Ευρώπη –στην οποία ανήκει και πρέπει να συμβάλλει η Ελλάδα, σύμφωνα με τη διακήρυξη– και στην ελεύθερη οικονομία την οποία πιστεύει, θεμελιώνουν το ιδεολογικό πλαίσιο ενός τυπικού κεντροδεξιού κόμματος, αν και η ίδια η διακήρυξη αποφεύγει να οριοθετήσει τη Ν.Δ. ως τέτοια. Ενώ οι αναφορές στον ισχυρό ρόλο του κράτους και στην οικονομία είναι συμβατές με τις κυρίαρχες τάσεις της εποχής, οι οποίες χαρακτήρισαν εξάλλου και την οικονομική πολιτική της Ν.Δ. την εποχή εκείνη.
Αυτή την έννοια, εξάλλου, έχει και ο όρος «ριζοσπαστισμός» (αγαπημένη λέξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή), ο οποίος χρησιμοποιείται για να περιγράψει την υπέρβαση των πολιτικών ετικετών «Δεξιά», «Κέντρο», «Αριστερά» στο πεδίο της πολιτικής διαχείρισης και όχι ως τάση αμφισβήτησης ή ανατροπής των κοινωνικών δομών, όπως χρησιμοποιείται από τα κόμματα της Αριστεράς (πολύ επεξηγηματικό ως προς αυτό είναι το βιβλίο «Ελληνικός φιλελευθερισμός – Το ριζοσπαστικό ρεύμα», του καθ. Ευάνθη Χατζηβασιλείου).
«Νέα Δημοκρατία είναι η κίνηση που επιλέγει και συντηρεί από την παράδοση μόνον όσα ο χρόνος απέδειξε σωστά και χρήσιμα».
Ιδιαίτερη αξία έχει μια παράγραφος της διακήρυξης: «Νέα Δημοκρατία είναι η κίνηση που επιλέγει και συντηρεί από την παράδοση μόνον όσα ο χρόνος απέδειξε σωστά και χρήσιμα. Και προχωρεί διαρκώς με μεγάλα, τολμηρά αλλά και ασφαλή βήματα στις νέες, διαρκώς εξελισσόμενες συνθήκες».
Πενήντα χρόνια μετά, η ίδια η Ν.Δ. αξίζει να σταθεί σε αυτή την παράγραφο. Ποια στοιχεία από τη δική της πολιτική παράδοση αποδείχθηκαν σωστά και χρήσιμα; Ποια επιβεβαιώθηκαν ιστορικά συμβάλλοντας στην επιβίωσή της; Πόσο τολμηρά προσαρμόζεται στις νέες εξελίξεις; Και τι κρατάει τελικά από την παράδοση του ιδρυτή της;
Η Ν.Δ. μπορεί να περηφανεύεται ότι ιστορικά στα «μεγάλα» θέματα δικαιώθηκε. Παρά τα όποια (μικρά ή μεγαλύτερα) λάθη της στο επίπεδο της διαχείρισης, κεντρικές επιλογές της που σχετίζονται με τον γενικό προσανατολισμό της χώρας (ένταξη στις δομές του δυτικού κόσμου, ευρωπαϊκός προσανατολισμός της χώρας, βασικοί κανόνες της ελεύθερης οικονομίας κ.λπ.) αποτελούν πλέον κοινές παραδοχές όλων των κομμάτων εξουσίας της χώρας, παρά τις όποιες (κυρίως προεκλογικές) διαφοροποιήσεις. Ενώ και σε επιμέρους ζητήματα που σχετίζονται με την έννομη τάξη, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, τις εργασιακές σχέσεις κ.λπ., οι αντιλήψεις που επικρατούν στην ελληνική κοινωνία είναι πλέον κοντύτερα στις δικές της.
Ιδιαίτερα κρίσιμο (και χρήσιμο) για τη Ν.Δ. είναι ότι κατάφερε να διατηρήσει τα χαρακτηριστικά ευρύτερης παράταξης. Οχι μόνο στη βάση ιστορικών – ιδεολογικών όρων, αλλά και πιο πραγματιστικών. Η παράταξη των «νοικοκυραίων» που είχε πει κάποτε ο Ευάγγελος Αβέρωφ, όπως και αν αυτή γίνεται κάθε φορά αντιληπτή στην πορεία του χρόνου. Μόνο που αυτό συνοδεύεται από τη δραματική υστέρηση στις νεότερες ηλικίες, καθώς η Ν.Δ. ακολουθεί τη πορεία όλων των παραδοσιακών ευρωπαϊκών κομμάτων που στις νέες ηλικίες εμφανίζονται εξαιρετικά αδύναμα. Η ανακοπή αυτής της τάσης αποτελεί μακροπρόθεσμα όρο επιβίωσης του κόμματος ως κυρίαρχης δύναμης.
Κλείνοντας, αξίζει μια αναφορά στον ιδρυτή της Ν.Δ. Κωνσταντίνο Καραμανλή. Πολλά είναι τα στοιχεία που έχουν καταστήσει συνολικά θετική την ιστορική του αποτίμηση. Ξεχωρίζουν τρία: Ο δημοσιονομικός ορθολογισμός σε όλη την περίοδο της διακυβέρνησής του. Ο ρεαλισμός – πραγματισμός όχι μόνο στα εσωτερικά ζητήματα, αλλά και στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, η οποία ήταν σταθερά φιλοδυτική – φιλοευρωπαϊκή. Και –κυρίως– η διαχρονική απέχθειά του στον δημαγωγικό λαϊκισμό, τον οποίο θεωρούσε κατάρα του έθνους.
Πολιτικές που εκφεύγουν από το πλαίσιο αυτό –ακόμα και αν κάποιοι τις βαφτίζουν «φιλολαϊ`κές» ή «πατριωτικές»– κάθε άλλο παρά συνιστούν «επιστροφή στις ρίζες» της παράταξης. Αντιθέτως, είναι θεμελιακά αντίθετες με παρακαταθήκες του ιδρυτή της που η ιστορία απέδειξε σωστές και χρήσιμες.
Ο κ. Ευτύχης Βαρδουλάκης είναι σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας.
