Σε λίγες ώρες από την καμινάδα της Χαριλάου Τρικούπη θα βγει «λευκός καπνός». Ως εκ τούτου μια προεξόφληση και ανάλυση του αποτελέσματος θα ήταν επιπόλαιη και εν πολλοίς αντιδεοντολογική. Κάποια συμπεράσματα, ωστόσο, μπορούν να εξαχθούν από τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου.
Κατ’ αρχάς ότι το ΠΑΣΟΚ, έπειτα από πολλά, δύσκολα χρόνια, έχει αρχίσει να ανακάμπτει. Οχι θεαματικά, αλλά πάντως ορατά. Εχει δημοσκοπική άνοδο, απασχολεί την πολιτική συζήτηση, διευρύνει τα όρια της δυνητικής εκλογικής επιρροής του. Η ομαλή εσωκομματική προεκλογική περίοδος, ο εσωτερικός διάλογος και η αποφυγή ακροτήτων λειτούργησαν θετικά για το ΠΑΣΟΚ, ειδικά σε μια συγκυρία που ο ΣΥΡΙΖΑ κλονίζεται από τις δικές του εσωτερικές συγκρούσεις. Τα προβλήματα εικόνας, αξιοπιστίας, ιστορικής φθοράς του κόμματος εξακολουθούν να υπάρχουν. Μια κάποια βελτίωση, ωστόσο, είναι ορατή από κάθε καλόπιστο παρατηρητή.
Ο κ. Ανδρουλάκης, αν και δεν ανήκει στους πολιτικούς που εντυπωσιάζουν με τα επικοινωνιακά χαρίσματά τους, φάνηκε να πιστώνεται τα όποια θετικά βήματα έγιναν και την παραταξιακή του συνέπεια. Κάνοντας μια προσεκτική εκστρατεία με στοχευμένα μηνύματα, κατάφερε να αποφύγει αυτό που θα αποτελούσε κίνδυνο για εκείνον: μια εκλογή-δημοψήφισμα για τον ίδιο. Η ήρεμη διαδικασία και οι χαμηλοί τόνοι δεν συνέβαλαν σε αυτό, εξ ου και η επανεκλογή του σήμερα μοιάζει αρκετά πιθανή. Δεν θα συνιστά όμως και πλήρη επιβράβευση των όσων έκανε. Αυτή είναι μια ανάγνωση που θα πρέπει να αποφύγει.
Ο κ. ∆ούκας ξεκίνησε με υψηλές προσδοκίες, έχοντας και τη στήριξη μεγάλου μέρους του «βαθέος ΠΑΣΟΚ». Κουβαλούσε, ωστόσο, διαρκώς το «ηθικό μειονέκτημα» της πρόωρης εγκατάλειψης του δήμου που έπληττε την αξιοπιστία του, ενώ η παρουσία του στο ντιμπέιτ δεν επιβεβαίωσε κάποιου είδους υπεροχή έναντι των συνυποψηφίων του. Αν πάντως ο κ. Δούκας καταφέρει, κόντρα στις εκτιμήσεις, και κερδίσει στον β΄ γύρο, θα έχει επιτύχει έναν δεύτερο εκλογικό άθλο μέσα σε ένα χρόνο, έπειτα από εκείνον στον Δήμο Αθηναίων, γεγονός που θα υποχρεώσει τους πάντες να τον «μετρούν» πλέον διαφορετικά.
Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η περίπτωση του κ. Γερουλάνου. Εχασε τον στόχο του, αλλά κέρδισε συμπάθειες. Με το εξαιρετικό ντεμαράζ της εκστρατείας του, «έφτασε στη βρύση αλλά δεν ήπιε νερό», επειδή έκανε ένα βασικό στρατηγικό λάθος: Θεώρησε ότι η εικόνα του αποτελεί από μόνη της πολιτικό μήνυμα. Οτι οι (ευρέως αποδεκτές) ιδιότητές του ως ενός μετρημένου, αξιοπρεπούς και καθόλου τοξικού πολιτικού αρκούν για να συγκροτήσουν ένα πλειοψηφικό ρεύμα. Απεδείχθη ότι δεν αρκούν πλήρως. Στην πολιτική πρέπει να ταυτίζεσαι με έργα, με αποφάσεις, με μηνύματα, πρέπει να έχεις και κάποιες «γωνίες», και ως προς αυτό η καμπάνια του υστερούσε.
Αυτή η στρατηγική του έλλειψη επέτρεψε στην κ. Διαμαντοπούλου, η οποία είχε πιο δομημένη πολιτική εικόνα, να εκφράσει σχεδόν ισόποσα –και παρά τη δωδεκαετή απουσία της– ένα πιο μετριοπαθές, πιο «κεντρογενές» και λιγότερο εσωστρεφές κομματικό εκλογικό ακροατήριο –όχι κατ’ ανάγκην ομοιογενές πολιτικά με του κ. Γερουλάνου, αλλά αρκετά κοντά υφολογικά και «αισθητικά»–, με αποτέλεσμα την αλληλοεξουδετέρωσή τους.
Η έντονα αντικυβερνητική και «αντιμητσοτακική» ρητορική –στην οποία λανθασμένα εγκλωβίστηκε το ΠΑΣΟΚ τα τελευταία χρόνια– θα είναι συνταγή στασιμότητας, όποιος και αν εκλεγεί πρόεδρός του.
Οποιος πάντως εκ των κ. Ανδρουλάκη και Δούκα εκλεγεί πρόεδρος οφείλει να προσεγγίσει αυτό το κοινό (εσωκομματικό ή μη), χωρίς το οποίο το ΠΑΣΟΚ δεν θα ανακτήσει πλειοψηφική δυναμική.
Τα πιο δύσκολα για το ΠΑΣΟΚ μοιάζει να έχουν περάσει. Το αν θα έρθουν, όμως, καλύτερες μέρες θα εξαρτηθεί από πολλά. Από τη στρατηγική, τον λόγο και το ύφος που θα επιλεγούν. Από τα στελέχη που θα αναδειχθούν στην πρώτη γραμμή. Από τα πολιτικά ανοίγματα που θα κάνει και τις απαντήσεις του στα ζητήματα κυβερνησιμότητας της χώρας. Από το αν και πόσο θα υποκύψει στις σειρήνες της αντιπολιτευτικής δημαγωγίας και το πώς θα ενισχύσει την αξιοπιστία του σε κρίσιμα εκλογικά κοινά. Προπάντων, δε, από το τι θα προτείνει για τα προβλήματα των ψηφοφόρων και πόσο πειστικά θα το παρουσιάσει.
Ενα είναι βέβαιο: Η έντονα αντικυβερνητική και «αντιμητσοτακική» ρητορική –στην οποία λανθασμένα εγκλωβίστηκε το ΠΑΣΟΚ τα τελευταία χρόνια– θα είναι συνταγή στασιμότητας, όποιος και αν εκλεγεί πρόεδρός του.
Μπορούν οι εξελίξεις στο ΠΑΣΟΚ να επηρεάσουν τη στρατηγική της Ν.Δ.;
Κατ’ αρχάς είναι δεδομένο ότι η απουσία ισχυρής αντιπολίτευσης τον τελευταίο χρόνο λειτουργεί απολύτως αποσυσπειρωτικά για την κυβέρνηση. Οταν δεν έχεις αντίπαλο να συγκρουστείς και να συγκριθείς, παλεύεις μόνο με τα προβλήματα –μάχη σαφώς δυσκολότερη– και «τρώγεσαι με τα ρούχα σου». Οι πρόσφατες ευρωεκλογές, ελλείψει απειλητικού αντιπάλου, αποτέλεσαν μια ευκαιρία ασφαλούς διαμαρτυρίας. Ενώ η όποια εσωκομματική δυσφορία εκδηλώνεται ευκολότερα όταν δεν αισθάνεσαι εξωτερική απειλή.
Σε στρατηγικό επίπεδο, η ενδυνάμωση του ΠΑΣΟΚ –πολλώ δε μάλλον η ανάδειξή του σε βασικό αντιπολιτευτικό πόλο, αν επιτευχθεί– υποχρεώνει τη Ν.Δ. να μείνει προσανατολισμένη στη διατήρηση της επιρροής της στον «κεντρώο» χώρο. Στις εκλογές του 2019 και του 2023, με βασικό ανταγωνιστή τον απωθητικό για τους «κεντρώους» ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ πολιτικά αποδυναμωμένο, ήταν ευκολότερο. Αν όμως το ΠΑΣΟΚ αξιοποιήσει το μομέντουμ του και κινηθεί σε μια πιο κεντρώα κατεύθυνση αντί να περιοριστεί σε μια ατελέσφορη επαναδιεκδίκηση παλαιών ψηφοφόρων του που τον εγκατέλειψαν για χάρη του ΣΥΡΙΖΑ, η επικράτηση της Ν.Δ. στον χώρο του «κέντρου» (με όση ασάφεια και αν εμπεριέχει ο όρος) δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, αλλά βασική προϋπόθεση μιας νέας πολιτικής επικράτησής της.
Ο κ. Ευτύχης Βαρδουλάκης είναι σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας.
