Πώς εντάσσεται ο πυρηνικός σταθμός του Ακουγιού, ένα έργο που βρίσκεται στα σκαριά εδώ και δύο δεκαετίες αλλά μοιάζει να πλησιάζει στην τελική ευθεία για την υλοποίησή του, στην ευρύτερη ενεργειακή και γεωπολιτική στρατηγική της Τουρκίας;
Το έργο, που θα περιλαμβάνει τέσσερις πυρηνικούς αντιδραστήρες συνολικής ισχύος 1.200 Megawatt, με προϋπολογισμό που φτάνει τα 20 δισ. δολάρια, έχει αναλάβει η Rosatom, η κρατική εταιρεία ατομικής ενέργειας της Ρωσίας. Η αρχική συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών για την κατασκευή του συνήφθη τον Μάιο του 2010. Εκτοτε, έχει υποστεί μεγάλες καθυστερήσεις, ενώ είχε παγώσει για ένα διάστημα μετά την κατάρριψη ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους από την Τουρκία, τον Νοέμβριο του 2015.
Η τουρκική ρυθμιστική αρχή ενέργειας έδωσε την τελική έγκριση για την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού τον περασμένο Ιούνιο. Αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2023, καλύπτοντας, σύμφωνα με τις τουρκικές αρχές, το 6-7% της εγχώριας ζήτησης για ηλεκτρική ενέργεια. Η Rosatom έχει λάβει άδεια λειτουργίας του για 49 έτη. Πρόκειται για μέρος μιας ευρύτερης ρωσικής στρατηγικής χρηματοδότησης, κατασκευής και λειτουργίας πυρηνικών σταθμών σε αναπτυσσόμενες χώρες.
Τον περασμένο Ιούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάλεσε την Τουρκία να μην προχωρήσει στην κατασκευή του εργοστασίου στο Ακουγιού. Στο σχετικό ψήφισμα σημειωνόταν ότι η περιοχή είναι σεισμογενής, συνιστώντας απειλή όχι μόνο για την Τουρκία αλλά και για όλη την περιοχή της Μεσογείου. Καλούσε, ως συνέπεια αυτού, την Τουρκία να προβεί σε διαβουλεύσεις με τις κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Κύπρου. Ωστόσο, όπως αναφέρουν στην «Κ» ελληνικές διπλωματικές πηγές, η Αγκυρα δεν έχει ανταποκριθεί στο κάλεσμα αυτό. «Εχουν λάβει έγκριση για το εγχείρημα από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, οπότε δεν έχουν κίνητρο να το κάνουν», εξηγούν.
Σεισμογενής περιοχή
Ο πυρηνικός σταθμός, σύμφωνα με τους κατασκευαστές του, θα αντέχει σεισμό ώς 6,5 Ρίχτερ. Ωστόσο, η περιοχή του Ακουγιού έχει πληγεί από μεγαλύτερες δονήσεις στο παρελθόν, ενώ ο μεγάλος σεισμός του 1998 στα Αδανα, λιγότερα από 200 χιλιόμετρα μακριά, ήταν 6,3 Ρίχτερ. Η Greenpeace και άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις έχουν επιδοθεί σε πολυετείς εκστρατείες για να ακυρωθεί το έργο. Ποιο όμως είναι το σκεπτικό της Αγκυρας για την κατασκευή του εργοστασίου στη νότια Τουρκία; «Υπάρχει προβληματισμός εδώ και καιρό στην Τουρκία για τη συντριπτική της εξάρτηση από εισαγωγές ενέργειας», σημειώνει στην «Κ» ο Ιαν Λέσερ, αντιπρόεδρος για θέματα εξωτερικής πολιτικής του German Marshall Fund of the United States. «Η επιθυμία για σύσφιγξη των σχέσεων με τη Μόσχα πιθανότατα επιτάχυνε την υλοποίηση του εγχειρήματος». Για την τουρκική κυβέρνηση, προσθέτει, το Ακουγιού «αποτελεί συνεισφορά στην τεχνολογική αναβάθμιση της χώρας και αποτελεί σύμβολο εθνικού κύρους, κάτι σημαντικό σε μία περίοδο εμφανούς εθνικισμού».
Οπως εξηγεί σε δημοσίευση του ΕΛΙΑΜΕΠ (Απρίλιος 2017) ο Παντελής Οικονόμου, πρώην ανώτερο στέλεχος του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, το παρόν πυρηνικό πρόγραμμα της Τουρκίας, το οποίο επίσημα άρχισε τον Νοέμβριο του 2007, αποτελεί την πέμπτη σχετική προσπάθεια της χώρας τα τελευταία 55 χρόνια να προσθέσει την πυρηνική ενέργεια στο ενεργειακό της μείγμα. «Σύμφωνα με τις επίσημες τουρκικές εξαγγελίες», γράφει ο δρ Οικονόμου, το τουρκικό πυρηνικό πρόγραμμα «αποσκοπεί στην στρατηγική κάλυψη των ραγδαία αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών της χώρας και στην απεξάρτησή της από το ρωσικό και ιρανικό φυσικό αέριο. Για την πραγματοποίησή του η Τουρκία έχει συνάψει μία σειρά από διεθνείς συμφωνίες, με σημαντικότερες εκείνες με Ρωσία, Ιαπωνία, Γαλλία και Κίνα. Αφορούν την απόκτηση τεχνολογίας και τεχνογνωσίας που καλύπτει ολόκληρο τον κύκλο πυρηνικού καυσίμου (nuclear fuel cycle)».
Είναι αξιοσημείωτο, όπως αναφέρει στο σημείωμά του ο Ελληνας ειδικός, ότι στις πυρηνικές συμφωνίες της Αγκυρας με τη Μόσχα και το Τόκιο σχετικά με τους πυρηνικούς σταθμούς στο Ακουγιού και στη Σινώπη αντίστοιχα, υπάρχει μια «επίμαχη πρόβλεψη», σχετικά με την «απόκτηση ικανότητας για παραγωγή και επεξεργασία πυρηνικών καυσίμων» (εμπλουτισμού ουρανίου και παραγωγής πλουτωνίου). Η πρόβλεψη αυτή «περιελήφθηκε στις συμφωνίες έπειτα από προσωπική επιμονή του προέδρου Ερντογάν, ιδιαίτερα απέναντι στον Ιάπωνα πρωθυπουργό Σίνζο Αμπε».
Και οπλοστάσιο;
Οπως εξηγεί ο δρ Οικονόμου, ο εμπλουτισμός ουρανίου και η παραγωγή πλουτωνίου, «ως μέρος ενός ειρηνικού πυρηνικού προγράμματος, δεν απαγορεύονται από το ισχύον διεθνές νομικό καθεστώς της ΝΡΤ (Nuclear Non-Proliferation Treaty). Θεωρούνται όμως γενικότερα η αχίλλειος πτέρνα της
εν λόγω συνθήκης, διότι αποτελούν την καθοριστική προϋπόθεση για την κατασκευή πυρηνικών όπλων». Γι’ αυτό «έχει συμφωνηθεί άτυπα μεταξύ των μεγάλων παρόχων πυρηνικής τεχνολογίας, να μη συμπεριλαμβάνονται σχετικές προβλέψεις στις πυρηνικές συμφωνίες τους με τρίτους».
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η Τουρκία συμπεριλαμβάνεται σταθερά στις χώρες που η κοινότητα των πυρηνικών δυνάμεων θεωρεί ότι έχουν φιλοδοξίες απόκτησης πυρηνικού οπλοστασίου. Σύμφωνα με άρθρο πρώην κορυφαίου αξιωματούχου του γερμανικού υπουργείου Αμυνας στο έγκριτο αμερικανικό περιοδικό The National Interest προ διετίας, οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών συμφωνούν πλέον ότι η Τουρκία, ακολουθώντας το μοντέλο του Ιράν, «επιδιώκει συστήματα πυρηνικών όπλων και τα μέσα για την εκτόξευσή τους».
