Η τουρκική ρητορική έξαρση περί θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο και η ανάδειξη διεκδικήσεων οι οποίες πρακτικά αποτελούν μια ολοκληρωμένη πρόταση ανατροπής του status quo της περιοχής δεν είναι ασύνδετες από τις γενικότερες εξελίξεις. Οι γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ προχωρούν κατά το χρονοδιάγραμμά τους, ενώ την ίδια στιγμή προωθούνται οι ολοένα και στενότερες σχέσεις Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, με τις ευλογίες –και, επιπλέον, τη συμμετοχή– των ΗΠΑ, σε ένα σχήμα παροχής ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο. Παράλληλα, φαίνεται ότι στη Λιβύη, την οποία η Αγκυρα επιχειρεί να προσεταιριστεί, τα πολιτικά πρόσωπα που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν ρόλο υπέρ των συμφερόντων της Τουρκίας στην περιοχή μάλλον παραγκωνίζονται από τη διαδικασία. Οπως φάνηκε από την αποχώρηση της τελευταίας στιγμής από τη διάσκεψη για τη Λιβύη την περασμένη εβδομάδα, ο ισχυρός άνδρας της Κυρηναϊκής, στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ, και στενός σύμμαχος του προέδρου της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, παραμένει εκ των βασικών εταίρων της διεθνούς κοινότητας.
Εκτός παιχνιδιού
Ο συγκεκριμένος συνεταιρισμός αφήνει την Τουρκία πολύ μακριά από το παιχνίδι, όπως αυτό διεξάγεται αυτή τη στιγμή στη Λιβύη. Αυτό σημαίνει ότι οι απειλές περί κοινής ΑΟΖ Τουρκίας – Λιβύης παραμένουν γράμμα κενό περιεχομένου, τουλάχιστον στην παρούσα φάση, που η βορειοαφρικανική χώρα βρίσκεται κατακερματισμένη και δίχως κεντρική εξουσία.
Αντιθέτως, η κατάσταση που διαμορφώνεται ανατολικότερα δημιουργεί μεγαλύτερη ανασφάλεια στην Τουρκία. Οπως αποκάλυψε την περασμένη Κυριακή η «Κ», οι ΗΠΑ θα αξιοποιήσουν τα τριμερή σχήματα συνεργασίας της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας με το Ισραήλ και την Ιορδανία, προκειμένου να δημιουργήσουν έναν Οργανισμό Ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Η συγκεκριμένη δυνατότητα θα συζητηθεί κατά τον στρατηγικό διάλογο Ελλάδας – ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον (13/12), αλλά και στις τριμερείς που ακολουθούν σε Κύπρο και Ισραήλ (19 και 20/12). Πρακτικά η συμμετοχή των ΗΠΑ σε αυτά τα σχήματα θα δημιουργήσει έναν συνεκτικό μηχανισμό ασφαλείας στην περιοχή, συνδεδεμένο με την εκμετάλλευση της ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο. Το μπαράζ επαφών του υπουργού Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη στις ΗΠΑ είναι ενδεικτικό της σημασίας που αποδίδει πλέον η Ουάσιγκτον στη Λευκωσία. Ο συγκεκριμένος μηχανισμός, βέβαια, θα λειτουργούσε ενισχυτικά στα σενάρια τα οποία θεωρούνταν μέχρι πρότινος δύσκολο να υλοποιηθούν, όπως ο αγωγός East Med. Εντονη ένδειξη των εξελίξεων προς αυτή την κατεύθυνση είναι η αύξηση των ασκήσεων και συνεκπαιδεύσεων ελληνικών, κυπριακών και ισραηλινών δυνάμεων με αμερικανικές. Στα τέλη του μήνα αναμένεται να φθάσει στην περιοχή το αμερικανικό αεροπλανοφόρο «USS Harry S. Truman» και θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι ελληνικά πλοία θα συμμετάσχουν σε ασκήσεις συνεκπαίδευσης με την ομάδα κρούσης που το συνοδεύει. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον η Τουρκία προσπαθεί να κινηθεί κατά τρόπο ο οποίος δεν θα την αφήνει εκτός του ενεργειακού παιχνιδιού, την ίδια στιγμή που οι ΗΠΑ σφίγγουν τον κλοιό στην Αγκυρα σε ζητήματα όπως η προμήθεια των S-400 από τη Ρωσία, που, πλέον, έχει συνδεθεί ανοικτά με την παράδοση των F-35. Δεν είναι τυχαία η συγκρατημένη στάση την οποία επέδειξε η Αγκυρα όλες τις προηγούμενες εβδομάδες, πριν από την έναρξη των γεωτρήσεων της ExxonMobil στην κυπριακή ΑΟΖ. Ολα αυτά, βεβαίως, εκ των πραγμάτων ανοίγουν ένα νέο παράθυρο διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό, ενδεχομένως από τον ερχόμενο Ιανουάριο. Συγκλίνουσες πληροφορίες υποδεικνύουν ότι η συνύπαρξη των τριών εγγυητριών δυνάμεων της Κυπριακής Δημοκρατίας (Ελλάδα, Τουρκία, Βρετανία) στο ΝΑΤΟ θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ευκαιρία για μια πιθανή πρόταση επίλυσης της διαφοράς που υπάρχει στο ζήτημα της ασφάλειας. Υπενθυμίζεται ότι μία από τις βασικές πτυχές που οδήγησαν τις συνομιλίες για το Κυπριακό στο Κραν-Μοντανά σε ναυάγιο ήταν η αδυναμία συμβιβασμού στο συγκεκριμένο θέμα.
Παράλληλα, η Τουρκία επαναφέρει ανά τακτά χρονικά διαστήματα το ζήτημα του casus belli, εφόσον η Αθήνα εγείρει ζήτημα επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης της στο Αιγαίο από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια. Το casus belli ετέθη προ ενός μήνα, μετά την παραίτηση του Νίκου Κοτζιά από το υπουργείο Εξωτερικών. Και επανήλθε πριν από τέσσερις ημέρες, λίγο μετά την πληροφορία ότι ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας γνωστοποίησε στον Ιταλό ομόλογό του Τζουζέπε Κόντε την πρόθεσή του να προχωρήσει η Ελλάδα σε επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο. Οι χάρτες επέκτασης των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο, την Πελοπόννησο, τον Σαρωνικό κόλπο, την Εύβοια έως τον Παγασητικό είναι έτοιμοι και επεξεργασμένοι.
Πολιτική απόφαση
Ωστόσο, μια τέτοια απόφαση είναι κατ’ εξοχήν πολιτική και φαίνεται ότι το Μαξίμου αναζητεί τον κατάλληλο χρόνο. Η τμηματική επέκταση στο Ιόνιο μοιάζει ευκολότερη αν και, όπως προέκυψε από τον δημόσιο, τηλεοπτικό σχολιασμό που έκανε ο υπουργός Εξωτερικών της Αλβανίας Ντιτμίρ Μπουσάτι, παραμένουν ορισμένα ζητήματα. Το πλέον κεντρικό είναι, βέβαια, η μη στελέχωση του συνταγματικού δικαστηρίου της Αλβανίας, το οποίο θα ήταν αρμόδιο για την κύρωση μιας συμφωνίας για την οριοθέτηση ΑΟΖ με την Ελλάδα.
Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, μια τέτοια κίνηση δεν θα πραγματοποιηθεί πριν γίνει η προγραμματιζόμενη συνάντηση ανάμεσα στον Αλέξη Τσίπρα και τον Ταγίπ Ερντογάν. Αρχικά τα επιτελεία των δύο ηγετών σχεδίαζαν τη συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη για τον Δεκέμβριο, ωστόσο δεν αποκλείεται τελικά να πραγματοποιηθεί τον Ιανουάριο. Αν και η απόσταση ανάμεσα σε Αθήνα και Αγκυρα παραμένει μεγάλη, βρίσκονται σε εξέλιξη προσπάθειες ώστε με κάποιο τρόπο να επανεκκινήσουν πράγματι οι διερευνητικές επαφές.
