Με καχυποψία αλλά και τη συγκρατημένη ελπίδα ότι έστω βραχυπρόθεσμα θα μπορέσει να καταγραφεί μια σχετική αποκλιμάκωση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις αναμενόταν η χθεσινή άφιξη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος θα γίνει δεκτός από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και θα έχει συνομιλίες με τον Νίκο Δένδια. Από την πλευρά της Αθήνας έχουν επιλεγεί συνειδητά χαμηλοί τόνοι, καθώς είναι αντιληπτό ότι και στην Αγκυρα υπάρχει κάποια –έστω ιδιότυπη– πρόθεση αποκλιμάκωσης. Και από τις δύο πλευρές μεταδίδεται ότι δεν επιθυμούν να δυναμιτίσουν τις προοπτικές μιας συνάντησης που μπορεί να αποβεί κρίσιμη, προκειμένου να είναι ήσυχο το προσεχές καλοκαίρι, ανεξάρτητα από τις εσωτερικές αναταράξεις της Τουρκίας. Προφανής προτεραιότητα των συζητήσεων θα είναι η συνάντηση που προγραμματίζεται να γίνει στις Βρυξέλλες στις 14 Ιουνίου, ανάμεσα στον κ. Μητσοτάκη και τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ. Για διαφορετικούς λόγους Αθήνα και Αγκυρα επιθυμούν μια ανάπαυλα. Ιδιαίτερα η Αγκυρα, αντιμετωπίζει τα ελληνοτουρκικά μέσα από το πρίσμα της προσπάθειας βελτίωσης των σχέσεων με την Ουάσιγκτον, εγχείρημα καθόλου εύκολο και διόλου αυτονόητο, όπως φάνηκε και από την πρόσφατη επίσκεψη στην Τουρκία της αναπληρώτριας υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Γουέντι Σέρμαν, η οποία έθεσε ωμά στους συνομιλητές της τις αμερικανικές απόψεις για μια σειρά από θέματα. Εν ολίγοις, αυτή τη στιγμή μια πιο ήπια, διαχειρίσιμη ατμόσφαιρα βολεύει και τις δύο πλευρές του Αιγαίου, παρά τη προφανή δυστοκία από την πλευρά της Αγκυρας.
Ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου πραγματοποίησε χθες μια πολύ συμβολική περιοδεία στη Θράκη. Ξεκινώντας από εκεί, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών αποκάλυψε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι το μειονοτικό είναι η απόλυτη προτεραιότητα της Αγκυρας στα ελληνοτουρκικά. Επιπλέον, η έκδοση NAVTEX για «επιστημονικές έρευνες» του «Tubitak Marmara» με έναρξη τις 31 Μαΐου, δηλαδή την ώρα κατά την οποία θα πραγματοποιούνται οι επαφές του κ. Τσαβούσογλου με τους Κυριάκο Μητσοτάκη και Νίκο Δένδια, ήταν μια δυσάρεστη έκπληξη για την Αθήνα. Η καχυποψία ήταν εμφανής και στον τρόπο με τον οποίο οι δύο πλευρές διαχειρίστηκαν τις επαφές τους, προκειμένου να ρυθμιστούν οι λεπτομέρειες της επίσκεψης Τσαβούσογλου. Αρχικά, ήδη προ τουλάχιστον δύο εβδομάδων, από την Αθήνα δόθηκε ένα ιδεατό χρονοδιάγραμμα (28 Μαΐου με 2 Ιουνίου).
Στην ελληνική πλευρά καλλιεργήθηκε η άποψη ότι θα ήταν συμβολικά θεμιτό η συνάντηση Δένδια – Τσαβούσογλου να γίνει σε σημείο με ιστορικές προεκτάσεις. Συζητήθηκαν τουλάχιστον δύο τοποθεσίες και δόθηκε εντολή για εξέταση των συνθηκών στα Χανιά. Μάλιστα, τα Χανιά επισκέφθηκε ακόμα και ο αρμόδιος επικεφαλής της Διεύθυνσης Εθιμοτυπίας Δημήτρης Ζεβελάκης, προκειμένου να προετοιμάσει τις συνθήκες.
Στον κατάλογο των πιθανών τοποθεσιών ήταν, μεταξύ άλλων, το λεγόμενο Γιαλί τζαμί (Κιουτσούκ Χασάν) στο ενετικό λιμάνι, αλλά και ο τάφος του Ελευθέριου Βενιζέλου, ως ιστορική υπόμνηση του συμφώνου φιλίας που υπογράφηκε το 1930 ανάμεσα στον τότε πρωθυπουργό και τον Κεμάλ Ατατούρκ. Σε όλο αυτό το πλαίσιο, είχε υπολογιστεί ότι ο κ. Μητσοτάκης θα επεκτείνει για λίγες ώρες την παραμονή του στην Κρήτη, προκειμένου να κάνει δεκτό εκεί για μια σύντομη συνάντηση τον κ. Τσαβούσογλου. Οι Τούρκοι είχαν πληροφορηθεί ανεπίσημα το ελληνικό σχέδιο. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, την επίσημη πρόσκληση για τα Χανιά μετέφερε ο γ.γ. του υπουργείου Εξωτερικών Θεμιστοκλής Δεμίρης, στη συνάντηση που είχε με τον πρέσβη της Τουρκίας στην Αθήνα Μπουράκ Οζουγκέργκιν μόλις το πρωί της περασμένης Τετάρτης. Νωρίτερα, από την ελληνική πλευρά είχε επίσης μεταβιβαστεί προς το επιτελείο του κ. Τσαβούσογλου ότι αν ο Τούρκος υπουργός σκόπευε να μεταβεί στη Θράκη, θα ήταν θεμιτό να γίνει πριν από τις επαφές του με τους κ. Μητσοτάκη και Δένδια.
Για το τι ακριβώς ακολούθησε οι πληροφορίες είναι μάλλον συγκεχυμένες. Στους Τούρκους γνωστοποιήθηκε ότι ο κ. Μητσοτάκης τελικά δεν ήταν δυνατόν να παραμείνει στα Χανιά, καθώς τη Δευτέρα είχε προγραμματιστεί υπουργικό συμβούλιο. Είναι απολύτως σαφές ότι στη συνέχεια ήταν απολύτως λογικό να συγκεντρωθούν όλες οι επαφές, τόσο του πρωθυπουργού όσο και του κ. Δένδια στην Αθήνα. Αντιθέτως, είναι μάλλον ασαφές αν η αλλαγή της τοποθεσίας οριστικοποιήθηκε το πρωί της Τετάρτης, αφού ο κ. Οζουγκέργκιν γνωστοποίησε την απόφαση του κ. Τσαβούσογλου να αγνοήσει την παραίνεση της Αθήνας και να επισκεφθεί «ιδιωτικά» τη Θράκη πριν από το επίσημο πρόγραμμά του, ή αν κάτι τέτοιο αποφασίστηκε προληπτικά. Ούτως ή άλλως, από την ελληνική πλευρά διαγνώστηκε μια ευγενική απροθυμία των Τούρκων να εμφανιστούν οι δύο υπουργοί ενώπιον οθωμανικών ή άλλων μνημείων. Κάπως έτσι, το γεύμα της Δευτέρας μετατράπηκε σε δείπνο το βράδυ της Κυριακής, ενώ και από την τουρκική πλευρά επικαλέστηκαν πιεσμένο πρόγραμμα του κ. Τσαβούσογλου, με την αιτιολογία ότι το αργότερο νωρίς το μεσημέρι της Δευτέρας θα πρέπει να αναχωρήσει για την Αγκυρα.
Στις συζητήσεις που πραγματοποιήθηκαν χθες αλλά και σήμερα όταν και έχουν προγραμματιστεί το τετ α τετ Δένδια – Τσαβούσογλου, οι διευρυμένες συνομιλίες και η συνάντηση με τον κ. Μητσοτάκη, στο τραπέζι θα πέσουν πολύ περισσότερα. Από την Αθήνα θα τεθούν εκ νέου το τουρκολιβυκό και οι τουρκικές διεκδικήσεις, ενώ ο κ. Τσαβούσογλου πέρα από το μειονοτικό, αναμένεται να θέσει εκ νέου το ζήτημα των γκιουλενιστών. Με ενδιαφέρον αναμένουν στην Αθήνα να ακούσουν τι έχει να μεταφέρει ο κ. Τσαβούσογλου και για το προσφυγικό, ενόψει και των σχετικών ευρωπαϊκών διεργασιών τον Ιούνιο.
Η άσκηση «Θαλασσόλυκος»
Παρά τις σταθερές ρητορικές εξάρσεις των τελευταίων εβδομάδων, σε επιχειρησιακό επίπεδο οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις κινούνται μάλλον συντηρητικά. Τις τελευταίες ημέρες (25 Μαΐου-6 Ιουνίου) διεξάγεται η μεγάλη ετήσια αεροναυτική άσκηση με τον τίτλο «Ντενίζ Κουρντού ’21» («Θαλασσόλυκος ’21»), με τις δυνάμεις των Τούρκων να κινούνται κατά κύριο λόγο κοντά στις ακτές της Τουρκίας και στην Ανατολική Μεσόγειο. Παρότι συνηθίζεται σε αυτές τις περιπτώσεις να καταγράφεται πληθώρα παραβιάσεων, φέτος οι Τούρκοι επιτελείς εμφανίζονται πιο συγκρατημένοι. Οι αριθμοί ωχριούν μπροστά σε καταστάσεις προηγούμενων ετών. Υπάρχει, ωστόσο, και μια ουσιαστική, πρακτικής σημασίας παρατήρηση που κάνουν οι Ελληνες επιτελείς οι οποίοι παρακολουθούν όσα εκτυλίσσονται κατά την εξέλιξη της τουρκικής άσκησης. Οι Τούρκοι, σε αντίθεση με δέκα ή και παραπάνω χρόνια πριν, εμφανίζονται να έχουν κάνει κάποια σημαντικά βήματα ουσιαστικής οργάνωσης του ναυτικού τους, μάλιστα με τη χρήση εθνικών δυνατοτήτων. Επιπλέον για πρώτη φορά στη φετινή «Ντενίζ Κουρντού» συμμετέχει και το πρώτο μη επανδρωμένο θαλάσσιο όχημα (ULAQ) που έχει ναυπηγηθεί από την τουρκική βιομηχανία, με την ονομασία «SiDA» και μάλιστα εκτέλεσε και βολές. Προφανώς στην ελληνική πλευρά η σχετική ησυχία στη θάλασσα και τον αέρα δεν προκαλεί εφησυχασμό, ιδιαίτερα μετά και τις πρόσφατες δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων για την πιθανότητα νέων σεισμικών ερευνών από τα πλοία της ΤΡΑΟ.
