Η στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία προκαλεί έντονο σκεπτικισμό στην Τουρκία, καθώς διαπιστώνεται ότι τα γεγονότα οδηγούν την Αγκυρα σε σημείο καμπής και πρέπει να επιλέξει «στρατόπεδο» μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας.
Ωστόσο η τουρκική κυβέρνηση προσπαθεί να διατηρήσει τις ισορροπίες, καθώς ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καταδίκασε τις ενέργειες του Βλαντιμίρ Πούτιν και δήλωσε ότι θεωρεί «απαράδεκτη τη στρατιωτική επιχείρηση που ξεκίνησε η Ρωσία στην Ουκρανία».
Από την άλλη πλευρά όμως, η Αγκυρα καθυστερεί να ικανοποιήσει το αίτημα της Ουκρανίας για το κλείσιμο των Στενών με πρόσχημα πως δεν έχει αποφασίσει μέχρι στιγμής «αν υπάρχει πόλεμος». Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου, τόνισε πως σύμφωνα με τη Συνθήκη του Μοντρέ σε έναν πόλεμο –όπου η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος– μπορούν να ληφθούν μέτρα σχετικά με τις χώρες που μετέχουν σε αυτόν και ότι «οι ειδικοί μας εργάζονται πάνω στο θέμα αν υπάρχει εμπόλεμη κατάσταση. Αν δεχθούμε νομικά την κατάσταση πολέμου, αυτή η διαδικασία θα ξεκινήσει».
Ο πρόεδρος του τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Γαλατάσαραϊ, καθηγητής Ενίς Τούλτσα, τονίζει πως παρά τις διαφορές με τη Ρωσία «υπάρχουν οι εμπορικές σχέσεις 33 δισεκατομμυρίων δολαρίων και οι δύο χώρες έχουν καταφέρει σε πολλά ζητήματα να έχουν παράλληλες σχέσεις όπως στη Λιβύη ή τη Συρία. Σκεφτείτε, η Τουρκία κατέρριψε ένα μαχητικό, δολοφονήθηκε ο πρέσβης της Ρωσίας. Αν είχε συμβεί κάτι τέτοιο σε άλλη περιοχή του κόσμου θα μπορούσε να προκληθεί πόλεμος. Ομως οι δύο χώρες με διπλωματία βρήκαν λύσεις. Η Τουρκία ξεκαθάρισε πως δεν επικροτεί την κατάσταση. Η Τουρκία βρίσκεται στο ενδιάμεσο. Είναι μια δύσκολη φάση, αλλά αυτό συμβαίνει λόγω γεωγραφίας. Νομίζω ότι στην Αγκυρα περιμένουν να δουν αν θα έχει διάρκεια το σχέδιο της Ρωσίας. Οσο διαρκεί η μάχη, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα της εφαρμογής των διατάξεων της Συνθήκης του Μοντρέ και η Τουρκία βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο».
Φιλοευρωπαϊκή αφύπνιση
Στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης υπάρχουν αναφορές πως οι εξελίξεις αφύπνισαν τις φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις της Αγκυρας, που μπορεί να μην επιθυμούν να προκαλέσουν προβλήματα στις σχέσεις της με τη Μόσχα, όμως θέλουν να είναι μέρος της Δύσης και με το ΝΑΤΟ. Λίγα λεπτά μετά την έναρξη της στρατιωτικής επιχείρησης της Μόσχας, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην ομιλία του στο προεδρικό μέγαρο, αφού υπενθύμισε την παρουσία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε κάποια ευρωπαϊκά εδάφη, δήλωσε ότι «η Τουρκία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Ευρώπης. Και σήμερα με ιστορικούς και κοινωνικούς δεσμούς, με την περιοχή της Θράκης αποτελούμε το αναπόσπαστο κομμάτι της Ευρώπης».
Η πολιτική αναλύτρια του τηλεοπτικού δικτύου HaberTurk και αρθρογράφος της ενημερωτικής σελίδας του ίδιου ομίλου, Ναγκεχάν Αλτσί, τονίζει πως «το τελευταίο διάστημα εντός της Τουρκίας υπήρχαν κύκλοι που συζητούσαν αν η Τουρκία θα πρέπει να είναι μέλος του ΝΑΤΟ ή αν θα πρέπει να παραμείνει εκτός της Συμμαχίας, και ζητούσαν να παραμείνει ανεξάρτητη. Οι εξελίξεις δείχνουν πόσο σημαντικό είναι η χώρα να είναι μέλος του ΝΑΤΟ, της δίνει ισχύ, ασφάλεια και ως μέλος του ΝΑΤΟ αν έχει σχέσεις και με τη Ρωσία αυτό της δίνει μεγαλύτερο χώρο». Η ίδια τονίζει ότι «η Τουρκία έρχεται αντιμέτωπη με την πραγματικότητα πως ανήκει στην Ευρώπη και στη Δυτική Συμμαχία, κι αυτό είναι σημαντικό για να δημιουργήσει καλύτερες σχέσεις».
Αγκυρα και Μόσχα έχουν εμπορικές σχέσεις 33 δισ. δολαρίων και κοινή γραμμή σε ζητήματα όπως στη Λιβύη ή τη Συρία.
Στο ζήτημα της Ρωσίας, η κ. Αλτσί τονίζει πως «η Τουρκία δεν μπορεί να ρισκάρει τις σχέσεις της με τη Ρωσία κι ας είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Δεν είναι εύκολο, αλλά θα προσπαθήσει. Τα γεγονότα δείχνουν σε πόσο κρίσιμο σημείο βρίσκεται η Τουρκία για το ΝΑΤΟ, αλλά και για τη χώρα μας δείχνει πως βρίσκεται σε μια περιοχή με ρίσκα».
Πάντως, οι εξελίξεις και τα αποτελέσματα των ενεργειών της Ρωσίας στο ουκρανικό μέτωπο αναμένεται να αναλυθούν με προσοχή το επόμενο διάστημα στην Αγκυρα για τον τρόπο που θα καθορίσει την εξωτερική και αμυντική της πολιτική. Εντύπωση προκάλεσαν το διάγγελμα του Βλαντιμίρ Πούτιν λίγες ώρες πριν από την εισβολή στην Ουκρανία και οι αναφορές του στο σοβιετικό παρελθόν –για τα λάθη του Λένιν–, το αίτημα της αποστρατιωτικοποίησης της Ουκρανίας και οι θέσεις του για το πού πρέπει να εκτείνονται τα ρωσικά εδάφη.
Εμπειροι αναλυτές υποστήριξαν πως κάποιες από αυτές τις απόψεις του Ρώσου προέδρου ίσως να συγκλίνουν με τις θέσεις του Ερντογάν. Ως παράδειγμα δίνουν την ομιλία που είχε κάνει στις 29 Σεπτεμβρίου του 2016 και είχε εκφράσει την ξεκάθαρη διαφωνία του με τους όρους της Συνθήκης της Λωζάννης.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας τότε δήλωσε: «Τι μας έκαναν στο παρελθόν; Το 1920 μας έδειξαν τη Συνθήκη των Σεβρών και έτσι το 1923 μας έκαναν να αποδεχθούμε τη Συνθήκη της Λωζάννης. Ετσι κάποιοι προσπάθησαν να μας πείσουν πως η Λωζάννη ήταν νίκη! Ολα είναι ξεκάθαρα… Βλέπετε το Αιγαίο, τα νησιά, τα οποία αν φωνάξεις θα ακουστεί η φωνή σου, εμείς τα δώσαμε στη Λωζάννη… Αυτή είναι η νίκη; Eκείνα τα μέρη ήταν δικά μας. Εκεί και σήμερα έχουμε δικά μας τεμένη. Εχουμε τα μνημεία μας. Ομως ακόμη και σήμερα συζητάμε στο Αιγαίο για την υφαλοκρηπίδα, ποιος θα είναι ο εναέριος χώρος, τα χωρικά ύδατα. Δίνουμε αυτόν τον αγώνα. Λόγω των ανθρώπων που κάθισαν στο τραπέζι για την υπογραφή εκείνης της Συνθήκης. Και για τον λόγο αυτό ζούμε τις σημερινές δυσκολίες».
Το Κυπριακό
Μόλις την περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Αμυνας της Τουρκίας, Χουλουσί Ακάρ, αναφερόμενος στο Κυπριακό έκανε ιστορικές αναφορές και δήλωσε ότι «πρέπει να αφομοιώσουν την τουρκική παρουσία. Ημασταν εκεί όταν δεν ήταν κανείς εκεί (σ.σ. στην Κύπρο). Επομένως, είναι απαραίτητο να δούμε αυτή την κατάσταση με το ιστορικό της υπόβαθρο, την κοινωνική δομή, τις αξίες και την εξέλιξή της».
Αναλυτές ισχυρίζονται πως το ίδιο δόγμα προσεγγίζουν και οι θέσεις του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος ζήτησε την αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών, και απείλησε πως σε αντίθετη περίπτωση η Αγκυρα θα αμφισβητήσει την ελληνική κυριαρχία σε αυτά.
