«Αν βάλουμε στον αμυντικό προϋπολογισμό μια τέτοια τροπολογία, εσείς θα είστε ικανοποιημένοι αλλά για εμάς θα ανοίξει το κουτί της Πανδώρας», έλεγε αρχές Νοεμβρίου κορυφαίο στέλεχος του Κογκρέσου στους «δικούς μας», παροτρύνοντάς τους να αντιληφθούν τι επικίνδυνο προηγούμενο θα δημιουργούσε στον τομέα των διεθνών πωλήσεων όπλων η επιβολή όρων στην Τουρκία μέσω του ΝDAA (National Defense Authorization Act). Η φράση αυτή αποδεικνύει πόσο δύσκολο ήταν εξαρχής το εγχείρημα, κόντρα στο βαθιά θεμελιωμένο παραδοσιακό σύστημα πώλησης όπλων στο εξωτερικό. Αποδεικνύει όμως και κάτι άλλο. Πόσο σημαντικό είναι αυτό που επιτεύχθηκε.
Και είναι σημαντικό γιατί ο πραγματιστής γερουσιαστής τελικά δεν απέφυγε το «προηγούμενο», μια και για πρώτη φορά σε ερμηνευτικό κείμενο του αμερικανικού αμυντικού προϋπολογισμού γίνεται αναφορά σε υπερπτήσεις μεταξύ νατοϊκών συμμάχων. Ενα πολιτικό μήνυμα διακομματικό, που εκφράζει ολόκληρο το Κογκρέσο και για το οποίο θα πανηγυρίζαμε για ημέρες, αν δεν είχε ανέβει ο πήχυς με τις τροπολογίες.
Ομως, η υιοθέτηση των τροπολογιών ήταν από την αρχή εξαιρετικά αμφίβολη. Αυτό, το ελληνικό μπλοκ το γνώριζε καλά. Αλλά ζύγισε τα πράγματα προσεκτικά και αποφάσισε ότι μικρή σημασία θα είχε η κατάληξη. Το σημαντικό ήταν να διαδοθεί το μήνυμα. Και το μήνυμα διαδόθηκε. Σήμερα οι πάντες στην Ουάσιγκτον μιλούν για την απαράδεκτη δράση της Τουρκίας στο Αιγαίο. Πριν από ένα χρόνο δεν μιλούσε σχεδόν κανείς.
Το χρονικό
Είναι μέσα Οκτωβρίου όταν η τροπολογία Μενέντεζ δεν ενσωματώνεται στο κείμενο της Γερουσίας. Από τα συμφραζόμενα διαφαίνεται ότι ούτε αυτή του Πάπας έχει πολλές ελπίδες στη Βουλή, όχι για λόγους ουσίας, αλλά για λόγους ευρύτερους από τα ελληνικά και τα τουρκικά ζητήματα, όπως εξήγησε και ο γερουσιαστής που λέγαμε. Το κλίμα που διαμορφώνουν στο Κογκρέσο οι πανηγυρισμοί των Τούρκων είναι βαρύ. Νομοθέτες σε επιτελικά πόστα αναρωτιούνται πίσω από κλειστές πόρτες, γιατί η Αγκυρα στο θέμα των F-16 έχει πάρει «τόσο πολύ αέρα».
Βρισκόμαστε στην περίοδο πριν από τις ενδιάμεσες εκλογές. Σε ένα εύθραυστο και ρευστό πολιτικό περιβάλλον, όπου κανείς δεν ξέρει πού θα είναι την επόμενη ημέρα. Και επομένως κανείς δεν θέλει να υποσχεθεί, να δεσμευθεί αλλά ούτε και να δυσαρεστήσει. Στο πλαίσιο των διεργασιών ζητείται να αμβλυνθεί η διατύπωση της τροπολογίας Πάπας και να παρουσιαστεί εκ νέου. «Να έχει», ζητούν, «μια μορφή που θα σκιαγραφεί μεν το πρόβλημα αλλά δεν θα είναι τόσο δεσμευτική για τον πρόεδρο των ΗΠΑ, ούτε θα ακυρώνει το υφιστάμενο πλαίσιο των διεθνών πωλήσεων όπλων».
Το κείμενο γράφεται ξανά με έμφαση στις υποχρεώσεις που έχουν τα νατοϊκά μέλη απέναντι στους συμμάχους τους όταν χρησιμοποιούν όπλα αμερικανικής κατασκευής. Το τάιμινγκ όμως δεν είναι με το μέρος μας. Την εβδομάδα που παρουσιάζεται, η Αγκυρα μεσολαβεί εκ νέου για την αναβίωση της συμφωνίας με τα σιτηρά και η διπλωματία της κερδίζει πόντους. Στο Κογκρέσο σημαντικοί παράγοντες αξιολογούν τα νέα δεδομένα και προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο. Ζητούν και νέα διατύπωση, αλλά είναι ξεκάθαρο ότι θέλουν να κάνουν πίσω. Αυτή τη φορά όντως για να μη δυσαρεστήσουν την Τουρκία και θέσουν σε κίνδυνο τον διαμεσολαβητικό ρόλο της. Είμαστε λίγα 24ωρα πριν από τις ενδιάμεσες εκλογές και τα πάντα «παγώνουν».
Η διατύπωση περί «παράνομων υπερπτήσεων σε εναέριο χώρο συμμάχου στο ΝΑΤΟ» αξιολογείται από το ελληνικό μπλοκ στην Ουάσιγκτον ως πολύ σημαντική επιτυχία.
Το ελληνικό μπλοκ περιμένει. Οταν είναι καθαρό πια ότι ο βασικότερος εκ των συμμάχων μας, ο γερουσιαστής Μενέντεζ, παραμένει πρόεδρος της πανίσχυρης επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας και ουσιαστικά αυτός που κρατάει το «κλειδί» των εξελίξεων, τα δεδομένα αλλάζουν. Η, δύσκολη πρακτικά, υιοθέτηση κάποιας τροπολογίας που θα βάζει όρους στην πώληση των F-16 δεν φαντάζει πια και τόσο αναγκαία, τουλάχιστον για λόγους ουσίας. «Γιατί να σπαταλάμε πολύτιμο πολιτικό κεφάλαιο για να πετύχουμε κάτι που θα μπλοκαριστεί ούτως ή άλλως από τον Μενέντεζ;», είναι ένα ερώτημα που απασχολεί με επιμονή την ελληνική πλευρά.
Το κλίμα όμως που έχει διαμορφωθεί στο Κογκρέσο, η προεργασία που έχει γίνει, οι ανοιχτές πόρτες και η διάθεση των γερουσιαστών και των βουλευτών να ακούσουν είναι κρίμα να μείνουν ανεκμετάλλευτα. Ισως να πρέπει να σταλεί ένα πολιτικό μήνυμα στην Αγκυρα από το υψηλότερο επίπεδο του νομοθετικού σώματος των ΗΠΑ. Μια κοινή επιστολή, μια διατύπωση κάπου, μια παραίνεση, κάτι. Τα τηλέφωνα παίρνουν και πάλι «φωτιά», μια και κάτι τέτοιο δεν έχει ξαναγίνει. Πώς μπορεί να γίνει;
Επίπονες διεργασίες
Προτάσεις πέφτουν στο τραπέζι. Απορρίπτονται, επαναδιατυπώνονται και ξανά από την αρχή. Διεργασίες επίπονες με συνομιλητές δύσκολους, που έχουν ελάχιστο χρόνο στη διάθεσή τους, έναν πόλεμο να φέρουν εις πέρας και την αμερικανική δημοκρατία να διαφυλάξουν από τον Ντόναλντ Τραμπ, που μόλις έχει θέσει εκ νέου υποψηφιότητα. Και μην ξεχνάμε τα βαρίδια και τις εξαρτήσεις που πολλοί εξ αυτών έχουν μακριά από την Ουάσιγκτον, πίσω στις περιφέρειές τους.
Ο βουλευτής Γκας Μπιλιράκης αναλαμβάνει να πείσει το κόμμα του ότι ένα μήνυμα είναι απαραίτητο. Ως ένα από τα πιο συμπαθή πρόσωπα στη Βουλή, καταφέρνει περισσότερα από όσα ο ίδιος θα παραδεχθεί ποτέ δημοσίως. Μαζί του και η Νικόλ Μαλλιωτάκη, η οποία «μη σηκώνοντας κουβέντα» από τους συναδέλφους της, ενημερώνει με μεθοδικότητα για το τι θα σημαίνει πιθανή πώληση των F-16 στην Τουρκία. Ο Κρις Πάπας έχοντας συνδέσει το όνομά του με τη μάχη για τα αεροσκάφη, είναι ο κατάλληλος άνθρωπος για να συγκεντρώσει υπογραφές και να στείλει επιστολές. Ολοι οι Ελληνοαμερικανοί και φιλέλληνες νομοθέτες, όπως ο Τζον Σαρμπάνης, ο Κρις βαν Χόλεν και ο Φρανκ Πάλον συμβάλλουν, ο καθένας με τα δικά του μέσα και το δικό του στυλ.
Πανίσχυροι ομογενείς επιχειρηματίες κάνουν τα δύσκολα τηλεφωνήματα. Επιστρατεύονται ακόμη και ζάπλουτοι Ελληνοαμερικανοί, που δεν ασχολούνται μεν με την πολιτική, ζουν όμως σε πολιτείες νομοθετών που συμμετέχουν είτε σε κρίσιμες επιτροπές είτε στον ηγετικό πυρήνα του Κογκρέσου. Το ελληνοαμερικανικό λόμπι συντονίζεται με την εξαιρετικά δραστήρια πρέσβειρα της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου. Μεθοδευμένα, στοχευμένα. Για πολλές εβδομάδες.
Λίγες ημέρες πριν από την οριστικοποίηση του αμυντικού προϋπολογισμού βγαίνει λευκός καπνός. Στο Κογκρέσο υπάρχει ομοφωνία. Οι πάντες αναγνωρίζουν ότι η Τουρκία πρέπει να λάβει ένα μήνυμα. Αυτό θα διατυπωθεί είτε μέσω του προοιμίου του αμυντικού προϋπολογισμού είτε μέσω της ερμηνευτικής δήλωσης που επισυνάπτεται. Η ακριβής διατύπωση εναπόκειται στις κάπως δυσκίνητες και παραδοσιακά μυστικοπαθείς επιτροπές Αμυνας, Βουλής και Γερουσίας. Νέα αγωνία. «Πώς ακριβώς θα γραφτεί; Και αν κάτι στραβώσει τελευταία στιγμή;». Οταν κυκλοφορεί το κείμενο αργά το βράδυ της προηγούμενης Τρίτης και η αναφορά είναι μέσα, μια επικοινωνιακά μικρή, αλλά ουσιαστικά μεγαλύτερη νίκη έχει επιτευχθεί.
Η διαπραγμάτευση για τα F-16 θα είναι δύσκολη για την Τουρκία
Μετά την ολοκλήρωση των τεχνικών συζητήσεων ΗΠΑ – Τουρκίας για τα F-16, περνάμε στη δεύτερη φάση της πολύπλοκης διαδικασίας, όπου το σχετικό αίτημα αποστέλλεται στο Κογκρέσο και πιο συγκεκριμένα στις Επιτροπές Εξωτερικών Βουλής και Γερουσίας, οι οποίες επιτέλους θα ενημερωθούν για τις πολύμηνες διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην αμερικανική και την τουρκική κυβέρνηση. Στην επιτροπή της Γερουσίας, η διακηρυγμένη αντίθεση του γερουσιαστή Μενέντεζ αλλά και η άποψη του νούμερο δύο, του Ρεπουμπλικανού Τζέιμς Ρις όπως εκφράστηκε μέσω της «Κ» την περασμένη Κυριακή, σηματοδοτούν ότι αυτή η φάση θα είναι πιο δύσκολη και ίσως μακρά για την Τουρκία.
Στην αντίστοιχη επιτροπή της Βουλής, η οποία περνάει σε ρεπουμπλικανικό έλεγχο υπό τον Μάικ Μακόλ ο οποίος αντικαθιστά στην προεδρία τον Γκρέγκορι Μικς, το κλίμα δεν είναι και πολύ διαφορετικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι και τα δύο αυτά πρόσωπα δεν διαφώνησαν ποτέ με την ουσία της τροπολογίας Πάπας, απλώς θεώρησαν ότι πρέπει να γίνει διαχείριση του θέματος με έναν διαφορετικό τρόπο. Το σίγουρο είναι ότι τις επόμενες εβδομάδες οι διεργασίες στο Κογκρέσο θα κορυφωθούν. Η ελληνική πλευρά και ο συνασπισμός «nojetsforTurkey» οριστικοποιούν τα επόμενα βήματά τους.
Οπως λέει ο κ. Μπιλιράκης στην «Κ», «παρά το γεγονός ότι η τροπολογία δεν συμπεριλήφθηκε στο τελικό κείμενο του NDAA, καταφέραμε να στείλουμε ένα ισχυρό μήνυμα στην Τουρκία με την αναφορά που καταδικάζει τις μη εξουσιοδοτημένες εδαφικές υπερπτήσεις του εναέριου χώρου άλλου συμμάχου του ΝΑΤΟ. Αυτή η δήλωση, σε συνδυασμό με την έντονη διακομματική αντίθεση και των δύο νομοθετικών σωμάτων σε οποιαδήποτε πώληση F-16 στην Τουρκία, μου δημιουργεί τη βεβαιότητα ότι η Αγκυρα δεν θα ανταμειφθεί σύντομα για τις συνεχιζόμενες επιθετικές και αποσταθεροποιητικές ενέργειές της στην περιοχή».
«Πρέπει να συνεχίσουμε να είμαστε σε εγρήγορση», λέει στην «Κ» η Νικόλ Μαλλιωτάκη, τονίζοντας ότι με την αναφορά στον NDAA έγινε μια καλή αρχή, αλλά «πρέπει να συνεχίσουμε να εξηγούμε στους συναδέλφους μας ότι δεν μπορούν να εμπιστευτούν στον Ερντογάν τα αμερικανικά στρατιωτικά αεροσκάφη. Η επιθετική ρητορική του και οι ενέργειές του προς την Ελλάδα, η ευθυγράμμιση με το Ιράν και τη Ρωσία και η υπονόμευση των αντιτρομοκρατικών προσπαθειών στη Συρία είναι οι λόγοι για τους οποίους δεν θα πρέπει να προχωρήσει μια τέτοια πώληση».
Στο ίδιο ακριβώς κλίμα και ο Κρις Πάπας, ο οποίος λέει ότι «η αναφορά που περιλαμβάνεται στον NDAA στέλνει ένα σαφές μήνυμα, πως το Κογκρέσο ομόφωνα πιστεύει ότι οποιεσδήποτε μη εξουσιοδοτημένες υπερπτήσεις εδάφους ενός συμμάχου του ΝΑΤΟ είναι απαράδεκτες. Αυτό είναι κρίσιμο. Θα συνεχίσω να εργάζομαι με μέλη και των δύο κομμάτων και θα συνεχίσω να αγωνίζομαι για να λογοδοτήσει η κυβέρνηση Ερντογάν για παραβίαση τόσο των αμερικανικών νόμων όσο και των κανόνων της συμμαχίας του ΝΑΤΟ. Η ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ δεν μπορεί και δεν πρέπει να προστατεύσει την κυβέρνηση Ερντογάν από τις ευθύνες για τη συμπεριφορά της».
