Την πολυαναμενόμενη έκθεση για το μέλλον των σχέσεων Ε.Ε. – Τουρκίας δημοσίευσε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έπειτα από τη σχετική εισήγηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του περασμένου Ιουνίου προς τον ύπατο εκπρόσωπο εξωτερικής πολιτικής Ζοζέπ Μπορέλ και την Επιτροπή και εφόσον είχαν ολοκληρωθεί οι εκλογές στην Τουρκία. Το κείμενο αυτό θα αξιολογηθεί σε λίγες ημέρες από τους 27 Ευρωπαίους ηγέτες στο Συμβούλιο του Δεκεμβρίου.
Ενα σχεδόν μήνα μετά την έκθεση προόδου της Τουρκίας ως υποψήφιου κράτους-μέλους, όπου περιγραφόταν με μελανά χρώματα η κατάσταση της χώρας σε ό,τι αφορά την ανταπόκρισή της στα προαπαιτούμενα για οποιαδήποτε πρόοδο στη διαπραγματευτική διαδικασία ένταξης (σεβασμός κράτους δικαίου, ανθρώπινα δικαιώματα, ελευθερίες κ.τ.λ.), η σημερινή έκθεση «εξισορροπεί» επί της ουσίας ανάμεσα σε αυτή την πραγματικότητα και την ανάγκη συνεργασίας με έναν «βασικό εταίρο», ιδιαίτερα για το μεταναστευτικό.
Οπως αποκάλυψε σήμερα η «Κ», η έκθεση εξάλλου αξιολογεί ως «βαρόμετρο» την πρόοδο που σημειώνουν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις για την αντίστοιχη εξέλιξη των ευρωτουρκικών καθώς τελούν υπό την αίρεση να παραμείνει σταθερή η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο. Γίνεται άλλωστε αναφορά και στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Μαρτίου και Ιουνίου του 2021.
«Οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα είναι ουσιώδους σημασίας» είπε χαρακτηριστικά ο Ζοζέπ Μπορέλ στη συνέντευξη Τύπου υπονοώντας σαφώς ότι η βελτίωση των ευρωτουρκικών σχέσεων «περνάει» μέσα και από την πρόοδο των ελληνοτουρκικών και μάλιστα με τρόπο σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο.
Στην αρχική του παρέμβαση ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας ανέφερε πως η Τουρκία είναι «πολύ σημαντικός εταίρος-κλειδί για την Ε.Ε.» και πως ο στόχος είναι η ανάπτυξη μιας αμοιβαία επωφελούς σχέσης στο σημερινό περίπλοκο γεωπολιτικό πλαίσιο. Οπως είπε, η σημερινή έκθεση αποτελεί συνέχεια της εντολής για αξιολόγηση των σχέσεων που δόθηκε την άνοιξη του 2021, όταν καταγράφονταν εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, δυσκολίες στις διμερείς σχέσεις με κράτη-μέλη και φραγμοί στο εμπόριο. Από τότε, «είδαμε μια πιο εποικοδομητική στάση, σε σχέση με αυτά τα σημεία, αν και εξακολουθούν να υπάρχουν εκκρεμότητες – σε μεγάλο βαθμό μιλάμε για το Κυπριακό» ανέφερε ο κ. Μπορέλ. «Θέλουμε να συνεργαστούμε ιδίως για το Κυπριακό και να προσέξουμε τις καλές σχέσεις γειτονίας με την Ελλάδα» είπε χαρακτηριστικά.
Για τον λόγο αυτό, άλλωστε η έκθεση περιλαμβάνει ειδικό τμήμα για το Κυπριακό, ενώ αρκετά από τα θετικά βήματα που προτείνονται έχουν ως προϋπόθεση μεταξύ άλλων τη μη επανάληψη μη εξουσιοδοτημένων γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ, καθώς και την τήρηση κυπρογενών υποχρεώσεων.
Αναφερόμενος στις εισηγήσεις που περιλαμβάνει για τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ε.Ε., ο κ. Μπορέλ τόνισε πως «αυτό δεν είναι δώρο για την Τουρκία», αλλά πως «εξυπηρετεί το πιο σημαντικό μας συμφέρον, που είναι η ειρήνη και η σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο».
Το κείμενο περιλαμβάνει θετικά βήματα τα οποία μπορούν να προχωρήσουν κατά τρόπο αναλογικό και αναστρέψιμο και αφορούν τη βελτίωση των σχέσεων σε τομείς όπου μπορούν να γίνουν γρηγορότερα ενέργειες.
Από την πλευρά του ο επίτροπος για θέματα γειτονίας και διεύρυνσης, Ολιβερ Βαρχέλι, τόνισε ότι πρέπει να γίνουν προσπάθειες ώστε να γεφυρωθούν οι διαφορές, και αν και «δεν βλέπουμε όλα τα θέματα με τον ίδιο τρόπο» να μπορεί να υπάρξει συνεργασία εκεί που είναι εφικτό και επωφελές. Παράλληλα σημείωσε ότι υπάρχει προοπτική για επόμενα βήματα, χρειάζεται ωστόσο εποικοδομητική συμπεριφορά από την Τουρκία.
Οι δράσεις οι οποίες προτείνονται, ανέφερε, κατά σταδιακό, αναλογικό και ανατρέψιμο τρόπο, αφορούν την ενίσχυση των «διαλόγων υψηλού επιπέδου» για την οικονομία και την ενέργεια, με προϋπόθεση η Τουρκία να αποφύγει επανάληψη των γεωτρήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο και να σεβαστεί τα δικαιώματα και την κυριαρχία κρατών-μελών.
Επίσης, η έκθεση καλεί για αναζήτηση διευκολύνσεων για θέματα επαφών και θεωρήσεων, παραπέμποντας στην έκδοση θεωρήσεων από τα κράτη-μέλη. Απαντώντας σε ερώτηση για τη συζήτηση περί της απελευθέρωσης των θεωρήσεων για τους Τούρκους πολίτες, ο κ. Βαρχέλι υπενθύμισε πως τα προαπαιτούμενα δεν έχουν εκπληρωθεί, αλλά αυτό που πρέπει να γίνει είναι η διευκόλυνση των θεωρήσεων που δίνονται σε πρακτικό επίπεδο.
Μεταξύ άλλων, συνέχισε, προτείνεται η ενεργοποίηση της διασυνδεσιμότητας, καθώς και εφαρμογής της Τελωνειακής Ενωσης. Ακόμα επιδιώκεται να γίνουν ενέργειες όσον αφορά την πρόληψη της παράκαμψης των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, ζήτημα στο οποίο γίνεται εκτενής αναφορά στο κείμενο.
Σε ερώτηση της «Κ» για το πώς μπορεί να βελτιωθεί η εφαρμογή της Τελωνειακής Ενωσης χωρίς πρόοδο σε σχέση με την Κύπρο, ο κ. Βαρχέλι τόνισε ότι ο στόχος είναι να αφαιρεθούν υπάρχοντα εμπόδια στο εμπόριο, κάτι που δεν έρχεται σε αντίθεση με την προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού. Επανέλαβε ότι ο σεβασμός των υποχρεώσεων της Τουρκίας έναντι όλων των κρατών-μελών είναι μέρος της συζήτησης, αλλά τόνισε πως «μπορούμε να κάνουμε πολλά για να βελτιώσουμε το εμπόριο χωρίς να συμβιβαστούμε όσον αφορά την Κύπρο».
Από την πλευρά του και ο Ζοζέπ Μπορέλ ανέφερε ότι η θέση της Ε.Ε. σε ό,τι αφορά τη λύση του Κυπριακού δεν έχει αλλάξει. «Επιτρέψτε μου να πω όσον αφορά τη λύση δύο κρατών και συνολικά το Κυπριακό, πως η θέση της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν έχει αλλάξει» τόνισε ο κ. Μπορέλ. Υπενθύμισε πως στα συμπεράσματά του τον Ιούνιο του 2023, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναδιατύπωσε τη θέση πως η Ε.Ε. «παραμένει πλήρως δεσμευμένη σε μια συνολική διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου και του πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών, κατά τρόπο σύμφωνο με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και κατά τρόπο σύμφωνο με τις αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται η Ευρωπαϊκή Ενωση».
Οσον αφορά τη μετανάστευση, ο Ολιβερ Βάρχελι ανέφερε πως υπάρχει ανάγκη για καλύτερη εφαρμογή της συμφωνίας του 2016, αναγνωρίζοντας πως υπάρχει μείωση των ροών. Την ίδια ώρα υπάρχει ανάγκη περιορισμού των παράτυπων αφίξεων, μεταξύ άλλων με την επανάληψη των επανεισδοχών από τα ελληνικά νησιά. Η έκθεση παράλληλα σημειώνει ότι η πρόταση της Κομισιόν ύψους 3,5 δισ. ευρώ, εάν γίνει δεκτή (σ.σ. από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο), θα κινητοποιήσει επιπλέον πόρους πέραν του μισού δισ. ευρώ που έχει ήδη προβλεφθεί στον προϋπολογισμό της Ε.Ε. για το 2024, για την Τουρκία ώστε η γειτονική χώρα να καλύψει τις ανάγκες των προσφύγων που φιλοξενεί.
