Το φάντασμα του Νίκολα Γκρούεφσκι επανεμφανίστηκε στις όχθες του Βαρδάρη. Ο διάδοχός του στην ηγεσία του VMRO DPMNE, και πρωθυπουργός σε λίγες εβδομάδες, Χρίστιαν Μίτσκοσκι, απειλεί να επαναφέρει τη Βόρεια Μακεδονία σε συγκρουσιακή τροχιά με τους γείτονες, προκαλώντας ανησυχίες για ευρύτερη αποσταθεροποίηση, σε μια περίοδο που το βαλκανικό περιβάλλον δοκιμάζεται, εξαιτίας και της ουκρανικής κρίσης.
Με εμπρηστικές δηλώσεις του τύπου «θα λέω όπως γουστάρω τη χώρα μου» και «αν θέλουν οι Ελληνες ας πάνε στη Χάγη» έδειξε να αγνοεί προκλητικά τις προειδοποιήσεις της Αθήνας, αλλά και, κυρίως, τις αυστηρές συστάσεις του δυτικού παράγοντα για πιστή τήρηση της συμφωνίας των Πρεσπών όσο και εκείνης με τη Βουλγαρία.
Ο «τσαμπουκάς» του Μίτσκοσκι ήρθε να διαλύσει τις αυταπάτες ότι το VMRO DPMNE, με τη φυγή του Γκρούεφσκι, μεταλλάχθηκε από εθνικολαϊκιστικό σε σύγχρονο ευρωπαϊκό συντηρητικό κόμμα, κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, όπως ήθελε να εμφανίζεται, προφανώς για να διευρύνει το εκλογικό του ακροατήριο.
Ο προκάτοχος
Ο Μίτσκοσκι μπορεί να διέδιδε ότι έχει διαρρήξει τις σχέσεις του με τον Γκρούεφσκι, που διέφυγε στην αγκαλιά του Ορμπαν τον Νοέμβριο του 2018, με αρκετά εκατομμύρια καθώς λέγεται στα Σκόπια, για να αποφύγει τη φυλακή, ουδέποτε όμως απέβαλε το πνεύμα του εθνικιστή προκατόχου του, που όλα δείχνουν ότι θα οδηγεί την πολιτική του.
Ούτε όμως και οι υπόγειες διασυνδέσεις, με τον φυγόδικο όπως βεβαιώνουν Ευρωπαίοι διπλωμάτες στα Σκόπια, που υποπτεύονται ροή χρημάτων από τον Ορμπαν προς το VMRO, δείχνουν να έχουν διακοπεί.
Επί του παρόντος, βεβαίως, δεν τίθεται θέμα επιστροφής του Γκρούεφσκι και για τον επιπλέον λόγο ότι ο Μίτσκοσκι δεν θα αισθάνεται καθόλου ασφαλής με την παρουσία του στα Σκόπια, πολύ περισσότερο, μάλιστα, που ο πρώην πρωθυπουργός φαίνεται να διαθέτει και έναν αριθμό βουλευτών υπό την επιρροή του.
Ο Μίτσκοσκι διέψευσε τις προσδοκίες εκείνων που νόμιζαν πως η στάση της προέδρου Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα κατά την τελετή της ορκωμοσίας ήταν μια παρόρμηση της στιγμής και ότι το κόμμα θα ακολουθήσει συνετή πολιτική.
«Η Βόρεια Μακεδονία τίθεται σε πλήρη εξάρτηση από Μόσχα και Βελιγράδι και ανοίγει μια σοβαρή τρύπα στην ασφάλεια της περιοχής», γράφει αναλυτής της βουλγαρικής Ντόιτσε Βέλε.
Καλλιεργείτο, μάλιστα, μετά τις δηλώσεις της προέδρου, στους συμμάχους η αίσθηση πως ίσως θα ήταν καλό να δοθεί στους θριαμβευτές των εκλογών μια μικρή πίστωση χρόνου για να εκτονωθεί το ακροατήριο των εκλογέων που τους ψήφισε για την «πατριωτική» πολιτική τους, ώστε η… κυβίστηση να γίνει σιγά σιγά και ανώδυνα, διά της διολισθήσεως.
Αιφνιδιασμός
Η κλιμάκωση, ωστόσο, και ο επιθετικός τόνος του ηγέτη του VMRO ξάφνιασαν τη Δύση, καθώς συνιστά πρόκληση για τους συμμάχους, που βλέπουν ότι πάει να ανοίξει μια ρωγμή στη σταθερότητα στα Βαλκάνια και μάλιστα σε μια χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ που επιδιώκει να ενταχθεί στην Ε.Ε. και υποτίθεται ότι βρίσκεται στη σφαίρα του δυτικού κόσμου.
Οι συμφωνίες της Αχρίδας με τους Αλβανούς, των Πρεσπών και το Σύμφωνο Φιλίας με τη Βουλγαρία αποτελούν κομμάτι του μεταπολεμικού συνοριακού χάρτη της Βαλκανικής, πυλώνες της αρχιτεκτονικής ασφάλειας, σε μια δύσκολη για την ειρήνη και τη σταθερότητα περιοχή, στην οποία παραδοσιακά συγκρούονται ισχυρές γεωπολιτικές επιρροές και καμία υπονόμευσή τους, πολύ περισσότερο η κατάργηση κάποιας εξ αυτών, δεν είναι αποδεκτή από τη Δύση.
Σε τίνος πλάτες, όμως, στηρίζεται ο Μίτσκοσκι, ένας μετρίου πολιτικού αναστήματος ηγέτης, και κουνάει προκλητικά το δάχτυλο όχι μόνο στους γείτονες, αλλά και στους ισχυρούς συμμάχους (ΝΑΤΟ, Ε.Ε. κ.ά.); Η απάντηση ίσως θα πρέπει να αναζητηθεί στο ποιος έχει συμφέρον από το να μην ενταχθεί στην Ε.Ε. και να απομακρυνθεί από το ΝΑΤΟ η Βόρεια Μακεδονία και από μια αναταραχή στην περιοχή. Επ’ αυτού οι Δυτικοί υποπτεύονται ρωσικό και σερβικό δάκτυλο, προς τα εκεί δείχνουν και οι αναλυτές στη Σόφια.
«Με την επιθυμία να καταγγείλει τις συμφωνίες της με τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Ε.Ε., η Βόρεια Μακεδονία πρόκειται να μετατρέψει την ένταξή της στην Ε.Ε. σε χίμαιρα και να φτάσει τις σχέσεις με τους γείτονές της στα άκρα, ενώ ταυτόχρονα τίθεται σε πλήρη εξάρτηση από τη Μόσχα και το Βελιγράδι», γράφει στην ιστοσελίδα της βουλγαρικής Ντόιτσε Βέλε ο αναλυτής Βέσελιν Στόινεφ και προσθέτει: «Οι νέοι κυβερνώντες αποσταθεροποιούν και τα Βαλκάνια στη σημερινή τεταμένη γεωπολιτική κατάσταση. Η Βόρεια Μακεδονία ανοίγει μια σοβαρή τρύπα στην ασφάλεια της περιοχής, με τη δυνατότητα να πυροδοτήσει περιφερειακές συγκρούσεις, και ο άξονας Μόσχας – Βουδαπέστης – Βελιγραδίου επεκτείνεται με τα Σκόπια».
Ενας άλλος αναλυτής, ειδικευμένος σε θέματα Βαλκανίων, ο Βλαντιμίρ Βλαντιμίροφ, σημειώνει: «Το κόμμα VMRO-DPMNE είναι αρκετά φιλοσερβικό και έχει φιλορωσικό προσανατολισμό. Ας μην ξεχνάμε ότι ο πρώην ηγέτης του, Νίκολα Γκρούεφσκι, βρίσκεται στην Ουγγαρία και αυτό δεν είναι τυχαίο. Η ρωσική παρουσία είναι πολύ δυνατή και έχει πολύ ισχυρή επιρροή. Ολοι όσοι είναι εξοικειωμένοι με τις δίκες που έγιναν (για κατασκοπεία) στη Βόρεια Μακεδονία γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν δύο μεγάλα αλβανικά κόμματα με αυξανόμενη επιρροή. Ενα είναι το παλιό DUI, το οποίο υποστηρίζεται από τα Τίρανα και ήρθε δεύτερο σε βουλευτές στις εκλογές. Το άλλο είναι ένα νέο κόμμα ονόματι VLEN-VREDI και είναι πολύ πιθανό να είναι ο κύριος εταίρος του συνασπισμού για να σχηματίσει κυβέρνηση. Αυτό το κόμμα υποστηρίχθηκε ανοιχτά από τον εθνικιστή πρωθυπουργό του Κοσόβου Αλμπιν Κούρτι».
Δεν είναι, εξάλλου, άγνωστο ότι η Ρωσία είχε ταχθεί ανοιχτά εναντίον της συμφωνίας των Πρεσπών και της ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας στην Ευρασιατική Ενωση, ενώ και η Σερβία την υποδέχθηκε καθυστερημένα και με μισή καρδιά.
Μόσχα και Βελιγράδι στήριζαν ανοιχτά τον Γκρούεφσκι και το VMRO. Μάλιστα, επί Ζάεφ έγιναν απελάσεις Ρώσων και Σέρβων διπλωματών για κατασκοπεία. Το ίδιο και στην Ελλάδα παραμονές της υπογραφής της συμφωνίας των Πρεσπών…
Ο ρόλος των αλβανικών κομμάτων
Εν αναμονή περαιτέρω αντιδράσεων από Ευρωπαίους και Αμερικανούς, Αθήνα και Σόφια αναμένεται να σκληρύνουν την στάση τους. Με δεδομένο ότι και οι δύο χώρες διανύουν προεκλογική περίοδο, η Βουλγαρία μάλιστα μαζί με τις ευρωεκλογές στήνει κάλπη και για βουλευτικές, η εμπρηστική ρητορική της ηγεσίας των Σκοπίων εκλαμβάνεται και ως εμπλοκή στα εσωτερικά των χωρών, με την έννοια ότι δίνει τροφή στα εγχώρια ακροδεξιά κόμματα.
Ο ηγέτης του VMRO έκανε τις δηλώσεις ενώ συνδιαλέγεται στο παρασκήνιο με τους Αλβανούς για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Επ’ αυτού δείχνει να έχει αποκλείσει το μεγαλύτερο σε δύναμη αλβανικό κόμμα, το DUI του Αχμέτι, όπως παραδοσιακά γινόταν μετά τη συμφωνία της Αχρίδας το 2001, οπότε, ανεξαρτήτως πλειοψηφιών, σχημάτιζαν κυβέρνηση το μεγαλύτερο σλαβομακεδονικό –μηδέ του VMRO του σκληρού εθνικιστή ηγέτη του, Νίκολα Γκρούεφσκι, εξαιρουμένου– με τον μεγαλύτερο αλβανικό συνασπισμό.
Στα σχέδιά του είναι να συγκυβερνήσει με τον μικρότερο αλβανικό συνασπισμό VLEN-VREDI, που όμως έχει και αυτό ως πρώτη προτεραιότητα, όπως και το DUI, την επιτάχυνση της ευρωπαϊκής πορείας. Θα μπορέσουν να συγκροτήσουν κυβερνητικό συνασπισμό και ατζέντα μετά και τις δηλώσεις του Μίτσκοσκι για τις συμφωνίες, τις οποίες οι Αλβανοί υπερψήφισαν;
Ο ηγέτης του VMRO δήλωσε περιχαρής ότι βρήκε ήδη τρεις βουλευτές για να αποκτήσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Αυτό, ωστόσο, δεν αρκεί, καθώς θα πρέπει να συνασπιστεί με αλβανικό κόμμα και όχι να στηριχθεί από μεμονωμένους βουλευτές, για τους οποίους ο επικεφαλής του κόμματος Λέβιτσα Ασπασίεφ κατήγγειλε ότι εξαγοράστηκαν έναντι 2 εκατ. ευρώ.
Το προφίλ της νέας προέδρου
Η Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα-Ντράβκοβα έγινε διεθνώς γνωστή με την πατριωτική «φωτοβολίδα» που πέταξε κατά την ορκωμοσία της ως προέδρου στη Βόρεια Μακεδονία. Εκεί συμπεριφέρθηκε περισσότερο με την «ψυχή» και λιγότερο με τη λογική, όπως επιτάσσει ένα τέτοιο αξίωμα.
Με την επιλογή της να ορκιστεί προφορικά στο «σύνταγμα της Μακεδονίας» και γραπτά σε αυτό της Βόρειας Μακεδονίας, αναδείχθηκε σε σύμβολο του «μακεδονικού λαού». Ηταν το καλύτερο δημόσιο ευχαριστώ σε όσους στις προεκλογικές συγκεντρώσεις κραύγαζαν «ποτέ Βόρεια, πάντα Μακεδονία».
Ως διακεκριμένη καθηγήτρια του Συνταγματικού Δικαίου του Πανεπιστημίου των Σκοπίων, δεν μπορεί παρά να γνώριζε ότι ορκιζόταν στο σύνταγμα ενός κράτους που δεν υπάρχει. Στα εβδομήντα ένα της χρόνια η Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα-Ντράβκοβα, περιγράφεται ως μια «συμπαθής φιγούρα», διαπρεπής επιστήμων στο είδος της, που όμως στην πολιτική, όσο τη γνωρίζει, συμπεριφέρεται με δασκαλίστικη νοοτροπία αμφιθεάτρου. Ξεκίνησε την πολιτική της σταδιοδρομία ως στέλεχος του κόμματος των Φιλελευθέρων του Στόγιαν Αντοφ και διετέλεσε για ένα διάστημα υφυπουργός στην κυβέρνηση Σοσιαλδημοκρατών και Φιλελευθέρων με πρωθυπουργό τον Μπράνκο Τσερβενκόφσκι. Γρήγορα, όμως, τους εγκατέλειψε, αναζητώντας το «φως το αληθινό» της πολιτικής στο εθνικιστικό κόμμα του Νίκολα Γκρούεφσκι, όπου όμως δεν διέπρεψε.
Παρ’ όλα αυτά, λόγω της καλής πανεπιστημιακής της εικόνας και καθότι αγγλομαθής, το VMRO-DPMNE την πρότεινε για τη θέση του προέδρου της Δημοκρατίας στις εκλογές του 2019, στις οποίες όμως ηττήθηκε από τον Στέβο Πενταρόφσκι των Σοσιαλιστών. Στις κάλπες της 8ης Μαΐου πήρε εκδίκηση σαρώνοντας τον Πενταρόφσκι ή, για την ακρίβεια, εισπράττοντας την κατάρρευση των σοσιαλιστών που τον στήριζαν. Το αξίωμα του προέδρου της Δημοκρατίας στη Βόρεια Μακεδονία δεν είναι θωρακισμένο με εξουσίες. Ο/η πρόεδρος, όμως, υπογράφει διατάγματα, πολλές φορές σημαντικά. Οπως για παράδειγμα τις συνταγματικές τροποποιήσεις που αποφασίζει η βουλή.
