Η πρόσφατη αντιπαράθεση των δύο γυναικών στο λιμάνι της Τήλου, η αποτύπωσή της σε δύο βίντεο και η δημοσιοποίησή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προκάλεσαν μια τοξική διαδικτυακή χιονοστιβάδα. Βιτριολικά και επιθετικά σχόλια διαφόρων χρηστών αναμείχθηκαν με θεωρίες συνωμοσίας γύρω από το προσφυγικό ζήτημα, και κάπως έτσι το ακριτικό, βραχώδες νησί των 899 κατοίκων, που απέχει 22 ναυτικά μίλια από τη Ρόδο και δεν διαθέτει μόνιμο κέντρο υποδοχής μεταναστών, βρέθηκε ξανά στον χάρτη της επικαιρότητας.
Ηταν 4 Σεπτεμβρίου και στο νησί αποβιβάζονταν από πλωτό του Λιμενικού 106 άνθρωποι (37 άνδρες, 32 γυναίκες, 37 ανήλικοι, σύμφωνα με την επίσημη καταγραφή) που είχαν εντοπιστεί την προηγούμενη ημέρα σε απόκρημνη περιοχή. Η δήμαρχος Τήλου, Μαρία Καμμά-Αλιφέρη, βρισκόταν μπροστά όταν άκουσε μια Ελληνίδα τουρίστρια να αντιδρά. Οπως έχει δηλώσει η δήμαρχος, η γυναίκα είπε ότι «φταίνε οι λιμενικοί που τους μαζεύουν, να τους πετάξουν στη θάλασσα». Εκείνη αρνείται ότι έκανε αυτό το σχόλιο. Υποστηρίζει ότι είπε μεταξύ άλλων: «Πώς αυτό το μικρό νησί μπορεί να δεχθεί τόσο κόσμο;».
«Αρχισε μετά να με βιντεοσκοπεί πρώτη, γι’ αυτό έβγαλα κι εγώ το κινητό», τονίζει η κ. Καμμά. Και τα δύο βίντεο αναρτήθηκαν έπειτα στο Facebook. «Η Τήλος, κυρία μου, δεν είναι τόπος για εσάς», λέει η δήμαρχος, ενώ προτού απομακρυνθεί, ακούγεται από την ίδια η φράση: «Ελα μη σου δώσω μια και πας στη θάλασσα».
«Θα το ξανάκανα»
Ημέρες μετά το συμβάν, μιλώντας στην «Κ», η 54χρονη κ. Καμμά λέει ότι δεν θα άλλαζε τη στάση της. «Τέτοιες συμπεριφορές πρέπει να καταγγέλλονται, όσο δύσκολα κι αν περνάω τώρα», επισημαίνει, αναφερόμενη σε δυσφημιστικά σχόλια και απειλές που λέει ότι έχει δεχθεί στο Διαδίκτυο. «Τόλμησε να μιλήσει έτσι για τα παιδιά που είχαν διασωθεί και να κατηγορήσει τους άνδρες του Λιμενικού που έχουν ημέρες να κοιμηθούν στα κρεβάτια τους με τις περιπολίες που κάνουν. Εχουμε καταντήσει να χτυπάει παλαμάκια ο Ερντογάν και εμείς να χορεύουμε», λέει.
Από τον Απρίλιο μέχρι και τις αρχές Σεπτεμβρίου εκτιμάται ότι έχουν περάσει από την Τήλο πάνω από 2.000 άνθρωποι με αφετηρία τα τουρκικά παράλια. Η παραμονή τους στο νησί, όπως συμβαίνει και στη Σύμη ή στη Νίσυρο, είναι βραχύβια. Συνήθως δεν ξεπερνάει την εβδομάδα. Κάποιοι μπορεί να μείνουν εκεί μόλις μία νύχτα και να αναχωρήσουν την επομένη της άφιξής τους. Το διάστημα εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα θέσεων και τη συχνότητα των ακτοπλοϊκών δρομολογίων. Από την Τήλο μεταφέρονται συνοδεία λιμενικών στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης μεταναστών της Λέρου ή της Κω, στις μοναδικές αντίστοιχες μόνιμες δομές στα Δωδεκάνησα, ή στην ενδοχώρα εάν αυτές είναι κορεσμένες.
Ημέρες μετά την αντιπαράθεση με Ελληνίδα τουρίστρια, η δήμαρχος Τήλου, Μαρία Καμμά-Αλιφέρη, κάνει λόγο για δυσφημιστικά σχόλια, ακόμη και για απειλές που δέχεται στο Διαδίκτυο. Ωστόσο δηλώνει πως δεν μετανιώνει. «Τέτοιες συμπεριφορές πρέπει να καταγγέλλονται, όσο δύσκολα κι αν περνάω τώρα».
Μέχρι τη μεταφορά τους διαμένουν σε δέκα κοντέινερ μιας ανοιχτής δομής που είχε δημιουργηθεί προ ετών στην Τήλο για να καλύψει προσωρινά τις τότε ανάγκες. Η δήμαρχος λέει ότι οι χώροι δεν είναι πλέον σε καλή κατάσταση, ότι έχει περάσει καιρός που εγκαταλείφθηκαν, αλλά αποτελούν τη μόνη διαθέσιμη λύση. Σύμφωνα με τις διηγήσεις των ντόπιων, η πρώτη βάρκα έφθασε στις ακτές τους το 2010, με 123 επιβάτες από το Αφγανιστάν και το Ιράκ, εκ των οποίων οι μισοί ήταν παιδιά. Την περίοδο 2014-2015 εκτιμάται ότι οι κάτοικοι βοήθησαν περίπου 6.000 ανθρώπους, βασιζόμενοι στις δικές τους δυνάμεις. Στο νησί δεν είχαν καταφθάσει εθελοντές, όπως συνέβη στη Λέσβο, ούτε είχαν δραστηριοποιηθεί ακόμη μη κυβερνητικές οργανώσεις. Το Λιμενικό δεν διέθετε σκάφη, οι αστυνομικοί δεν ξεπερνούσαν τους τρεις.
Το 2016, έπειτα από πρωτοβουλίες της δημοτικής αρχής, μέσω χρηματοδότησης που εξασφαλίζει η μη κυβερνητική οργάνωση Solidarity Now, αγοράζονται δέκα κοντέινερ και διαμορφώνεται ένας χώρος ανοιχτής φιλοξενίας στο νησί. Ωστόσο, η κοινή δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας αλλάζει τα δεδομένα. Οι νέες ροές σταδιακά μειώνονται, δημιουργείται συνωστισμός σε άλλα νησιά του Αιγαίου. Στην Τήλο, η οποία δεν δέχεται αντίστοιχη πίεση, προωθείται τότε σε συνεργασία και με την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ένα εναλλακτικό πρόγραμμα συνύπαρξης με την τοπική κοινωνία.
Το σκεπτικό, όπως εξηγεί στην «Κ» άτομο που είχε ασχοληθεί με τη δράση, ήταν να μένουν για 8 με 12 εβδομάδες κάποιες οικογένειες έως ότου ολοκληρωθεί η διαδικασία μετεγκατάστασής τους στη Δυτική Ευρώπη. Μέχρι τότε θα εργάζονταν ως ανειδίκευτοι στον τουρισμό ή στον πρωτογενή τομέα. Μακροπρόθεσμο όραμα ήταν κάποιοι να έμεναν μόνιμα στο νησί αφού λάμβαναν άσυλο.
Η κ. Καμμά λέει ότι είχαν θέσει ως όρο να δεχθούν έως δέκα οικογένειες στην Τήλο (40-50 άτομα), καθώς τότε οι μόνιμοι κάτοικοι τον χειμώνα δεν ξεπερνούσαν τους 450. Ζήτησαν ακόμη να είναι όλοι της ίδιας εθνικότητας, για να αποφύγουν την πιθανότητα προστριβών. «Η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου ήταν ομόφωνη», εξηγεί η δήμαρχος. «Ο μόνος προβληματισμός που υπήρχε στις τάξεις του συμβουλίου ήταν να μη γίνουν πιο πολλοί από εμάς, μην είμαστε μειονότητα. Ποιος θα το ήθελε αυτό; Πιστεύαμε και πιστεύουμε ότι κάθε κοινωνία μπορεί να ενσωματώσει άλλους ανθρώπους ανάλογα με τον μόνιμο πληθυσμό της».
Εκείνο το πρόγραμμα έκανε διεθνώς γνωστή την Τήλο. «Το νησί όπου οι πρόσφυγες είναι ευπρόσδεκτοι», ήταν ο τίτλος σχετικού ρεπορτάζ στο BBC το 2017. «Δεν ήρθα εδώ μόνο για να τρώω, να κοιμάμαι και να ζητάω χρήματα. Οταν έφθασα στην Τήλο άλλαξε όλη μου η ζωή», έλεγε τότε στο βρετανικό δίκτυο ο Σύρος Κουσάι Αλ Νταμάντ, που εργαζόταν σε φούρνο. Η δήμαρχος λέει ότι υπήρξαν οφέλη για τους φιλοξενουμένους και τους ντόπιους.
Το πιλοτικό πρόγραμμα, όμως, έληξε στις αρχές του 2019. Δεν προχώρησε τελικά το όραμα της μόνιμης εγκατάστασης κάποιας οικογένειας. Υπήρξαν πολλοί λόγοι γι’ αυτό. Κατά τη δήμαρχο έπαιξε ρόλο η μεγάλη καθυστέρηση εκείνη την εποχή στην εξέταση των αιτημάτων ασύλου. Αρκετοί Σύροι, έχοντας ήδη συγγενείς στη Δυτική Ευρώπη, επέλεξαν να εγκαταλείψουν το νησί και τη χώρα, αναζητώντας αλλού την τύχη τους.
Ακόμη, από τους συνεργαζόμενους φορείς κρίθηκε ότι το κόστος ήταν μεγάλο και αμφισβητήθηκε η οικονομική βιωσιμότητά του. Σύμφωνα με πρώην εργαζόμενο στο πρόγραμμα, ένα από τα ζητήματα ήταν ότι δεν «ξεκολλούσαν» εύκολα από την πρώτη φάση. Υπήρχε, όπως υποστηρίζει, δυσκολία στην εξεύρεση σπιτιών ώστε να μη μένουν οι αιτούντες άσυλο στα κοντέινερ. Οπως και σε άλλα νησιά, λόγω του τουρισμού ήταν περιορισμένη η διαθεσιμότητα.
Το αποτύπωμα του Αλιφέρη και οι νέες έριδες
Η συνύπαρξη με τους πρόσφυγες δεν ήταν η μόνη αφορμή που έφερε την Τήλο στο προσκήνιο. Το 2008, ο τότε δήμαρχος του νησιού Τάσος Αλιφέρης, σε μια προοδευτική για την εποχή κίνηση τέλεσε τον πρώτο γάμο ομόφυλων ζευγαριών στη χώρα. Ο Αλιφέρης απεβίωσε το 2012, έχει αφήσει όμως μέχρι και σήμερα ανεξίτηλο αποτύπωμα σε αυτόν τον μακρινό τόπο. Εφτασε στην Τήλο το 1983 ως αγροτικός γιατρός και εγκαταστάθηκε μόνιμα. Τότε το νησί γερνούσε και ερήμωνε, μετά βίας έφτανε τους 250 κατοίκους. Ο Αλιφέρης, οργανωμένος στο ΠΑΣΟΚ εκείνα τα χρόνια, αγωνίστηκε για να αποκτήσει λύκειο η Τήλος, προσπάθησε να αποκαταστήσει την ακτοπλοϊκή της σύνδεση, κατάφερε να απαγορεύσει καθολικά το κυνήγι, να αναδείξει το φυσικό κάλλος του νησιού και να διευρύνει αισθητά την τουριστική σεζόν. Εκτοτε, σύμφωνα με τις απογραφές πληθυσμού, οι μόνιμοι κάτοικοι πολλαπλασιάστηκαν.
Η νυν δήμαρχος ήταν 13 ετών όταν ήρθε στο νησί ως γιατρός ο Αλιφέρης. Ο πατέρας της, Γρηγόρης Καμμάς, υπήρξε ο πρώτος αιρετός δήμαρχος στην Τήλο μετά τη μεταπολίτευση, συμπληρώνοντας 12 χρόνια σε αυτή τη θέση. «Αγάπησε το νησί», λέει για τον Αλιφέρη η κ. Καμμά. «Μεγαλώσαμε μαζί του, μας εμψύχωνε και μας παρότρυνε να αντιμετωπίσουμε τις δύσκολες καταστάσεις».
Η ίδια εξελέγη δημοτική σύμβουλος με την παράταξη του Αλιφέρη το 2010. Ολοκλήρωσε τη θητεία του μετά τον θάνατό του το 2012 και έκτοτε κερδίζει σε διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις. Είναι παντρεμένη με τον αδερφό του τέως δημάρχου.
Οι πολιτικοί της αντίπαλοι, ειδικά κατά την τελευταία προεκλογική περίοδο, της καταλόγιζαν δημιουργία «διχαστικού κλίματος» στο νησί και «τοξικότητα». Μιλούσαν δημόσια για «πόλωση» και «οικογενειοκρατία». Αλλοι, με αφορμή το πρόσφατο συμβάν στο λιμάνι, κάνουν λόγο για «αφιλτράριστες αντιδράσεις» που δεν συνάδουν με τη θέση και τον ρόλο της δημάρχου. Η ίδια σχολιάζει ότι δεν μπορούν να μιλούν για πόλωση πολιτικοί της αντίπαλοι, οι οποίοι είτε δεν είναι μόνιμοι κάτοικοι της Τήλου, είτε δεν έχουν μεγαλώσει εκεί.
«Είναι ένας άνθρωπος διεκδικητικός. Που θα κινήσει γη και ουρανό για να πετύχει όσα πιστεύει. Μια έντονη προσωπικότητα που δεν έχει μόνο φίλους, αλλά και εχθρούς», λέει στην «Κ» άνθρωπος που είχε συνεργαστεί στο παρελθόν με την κ. Καμμά στη διαχείριση των προσφυγικών αφίξεων. Ενα από τα περιστατικά που θυμάται συνέβη κατά την περίοδο λειτουργίας του καταυλισμού της Μόριας στη Λέσβο. Σύμφωνα με την περιγραφή, η δήμαρχος μόλις είχε μάθει ότι στη Μόρια έμεναν έγκυοι και σε έξαλλη κατάσταση κάλεσε κάποιον εκπρόσωπο της Υπατης Αρμοστείας. «Γιατί δεν τις φροντίζετε;», φέρεται να είπε. «Εμείς εδώ μπορούμε».
Ο τρόπος με τον οποίο διεκδικεί αποτυπώθηκε και σε μια πεντάλεπτη παρέμβασή της στο τακτικό συνέδριο της Περιφερειακής Ενωσης Δήμων Νοτίου Αιγαίου το 2022. Εμφανώς φορτισμένη, τόνισε την ανάγκη μόνιμης παρουσίας ειδικευμένου γιατρού στο νησί, υποστηρίζοντας ότι η λύση των νέων ηλικιακά αγροτικών γιατρών και της τηλεϊατρικής δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τις ανάγκες.
«Οχι άλλο αίμα, αρνούμαι να θυσιάσουν οι οικογένειές μας άλλο αίμα», είπε. Σε εκείνη την παρέμβαση αναφέρθηκε και στην απώλεια του νεογέννητου αδερφού της, πριν από 55 χρόνια, γιατί στο νησί δεν υπήρχε γιατρός και για ημέρες είχε διακοπεί η ακτοπλοϊκή σύνδεση. «Εκεί μεγάλωσα», τόνισε για την Τήλο απευθυνόμενη στους ομολόγους της από τα υπόλοιπα νησιά. «Δεν ξέρω ποιος άλλος δήμαρχος έχει μεγαλώσει σε αυτόν τον τόπο».
Κεντρική Φωτογραφία: Η Μαρία Καμμά-Αλιφέρη στο γραφείο της, υπό το «βλέμμα» της Μελίνας Μερκούρη. Με αφορμή το πρόσφατο συμβάν στο λιμάνι, οι πολιτικοί της αντίπαλοι κάνουν λόγο για «αφιλτράριστες αντιδράσεις» που δεν συνάδουν με τον ρόλο της δημάρχου. Η ίδια σχολιάζει ότι δεν μπορούν να μιλούν για πόλωση άνθρωποι οι οποίοι είτε δεν είναι μόνιμοι κάτοικοι της Τήλου, είτε δεν έχουν μεγαλώσει εκεί.
