Η συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ είχε διάρκεια μόλις 30 λεπτών, αλλά εμπεριείχε τη διάθεση να συντελεστεί ένα μεγάλο βήμα που δεν είχε επιτευχθεί στις πέντε προηγούμενες των τελευταίων 14 μηνών.
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν εξουσιοδότησαν τους υπουργούς Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν να μπουν στα βαθιά νερά της συζήτησης για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών και υφαλοκρηπίδας σε δύο φάσεις και με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.
Το πρώτο στάδιο
Στην πρώτη φάση, για την οποία ο χρόνος μετράει ήδη αντίστροφα, καθώς ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας θα επισκεφθεί την Αθήνα πριν από το τέλος του χρόνου, οι κ. Γεραπετρίτης και Φιντάν θα συζητήσουν το γενικό πλαίσιο του διαλόγου. Τις πτυχές του διεθνούς δικαίου επί του οποίου θα γίνει η συζήτηση, το χρονικό πλαίσιο του διαλόγου, το διεθνές δικαστήριο στο οποίο θα παραπεμφθεί η διαφορά εάν διαπιστωθεί πως δεν υφίσταται κοινός τόπος –Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ή Αμβούργου– και ενδεχομένως άλλα ζητήματα «αρχής», όπως για παράδειγμα εάν η συζήτηση θα αφορά αποκλειστικά το Αιγαίο ή και την Ανατολική Μεσόγειο.
Κατά το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα τον Ιανουάριο, με βάση τις συζητήσεις μεταξύ των δύο υπουργών Εξωτερικών οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν θα αποφασίσουν εάν θα δώσουν εντολή οι συζητήσεις να περάσουν στη δεύτερη φάση, όπου εκ των πραγμάτων στο «τραπέζι» θα τεθούν συγκεκριμένες πτυχές πιθανής οριοθέτησης, αλλά και χάρτες. Οπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, στη συνάντηση της Νέας Υόρκης δεν άναψε ούτε πράσινο ούτε κόκκινο φως για τις θαλάσσιες ζώνες, αλλά βρισκόμαστε στο πορτοκαλί.
Σε περίπτωση που ανάψει το «πράσινο», θα πρέπει να ενεργοποιηθούν οι τεχνικοί δίαυλοι, δηλαδή να αναλάβουν το επόμενο βήμα εμπειρογνώμονες και διπλωμάτες. Κάτι διαφορετικό δεν μπορεί να γίνει και –εξ ορισμού και εκ προοιμίου– οι συζητήσεις ανάμεσα στους κ. Γεραπετρίτη και Φιντάν δεν θα έχουν παρά έναν γενικό πολιτικό χαρακτήρα και δεν θα είναι, βέβαια, νομικά δεσμευτικές. Αναδεικνύει, βέβαια, ο συγκεκριμένος δίαυλος τη βούληση των δύο ηγεσιών να μην εγκαταλείψουν την προσπάθεια.
Περιττό να υπογραμμιστεί ότι το χρονοδιάγραμμα των επαφών, με ορίζοντα το τέλος του έτους για τους δύο υπουργούς και το ΑΣΣ στις αρχές του 2025, συνδέεται πολύ στενά και με την εκλογική αναμέτρηση στις ΗΠΑ, καθώς τότε θα έχει φανεί ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος και αν αυτή τη φορά η μετάβαση θα γίνει ομαλά και χωρίς προβλήματα, όπως έγινε πριν από τέσσερα χρόνια.
Μένει να φανεί αν τελικά οι δύο πλευρές θα καταλήξουν σε συμφωνία να πάνε παρακάτω, αν ο τεχνικός δίαυλος θα είναι ο πολιτικός διάλογος (στον οποίο περιλαμβάνονται οι διερευνητικές επαφές) υπό τον συντονισμό των δύο υφυπουργών Εξωτερικών, Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου και Μεμέτ Κεμάλ Μποζάι. Υπενθυμίζεται ότι στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου ανάμεσα στην κ. Παπαδοπούλου και στον προκάτοχο του κ. Μποζάι, Μπουράκ Ακσαπάρ, έχουν διεξαχθεί τους τελευταίους μήνες όλες οι δύσκολες συζητήσεις. Και, βέβαια, θα πρέπει οι δύο πλευρές να καταλήξουν σε συνυποσχετικό. Είτε οι δύο πλευρές καταλήξουν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είτε στο Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας (Αμβούργου), που είναι αρμόδιο για την επίλυση διαφορών με βάση τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, είναι σαφές ότι διασφαλίζονται οι βασικές παράμετροι που αφορούν ευθέως και την Ελλάδα.
Στο Συμβούλιο Ασφαλείας
Κατά τα λοιπά, στη Νέα Υόρκη έγινε και μια πρόβα τζενεράλε της δύσκολης διετίας (2025-26) που αναμένει η Ελλάδα ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Πρόγευση αυτής της περιόδου, όπου η Αθήνα θα πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα στους παραδοσιακούς συμμάχους της, αλλά και στους εκπροσώπους του παγκόσμιου Νότου και των προστατών του, έλαβε η ελληνική αποστολή τις προηγούμενες ημέρες. Παρά τις άριστες σχέσεις τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με το Ισραήλ, σημειώθηκαν προστριβές για την επιλογή της Ελλάδας να εγκρίνει ψήφισμα του ΟΗΕ που υιοθετούσε πολιτικές παραινέσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου και είχε ως γενικό νόημα την άσκηση πίεσης για τερματισμό πολέμου προς το Ισραήλ.
Δόθηκε, πάντως, η ευκαιρία και για πολύ σοβαρές συζητήσεις με υπουργούς Εξωτερικών σημαντικών χωρών, όπως αυτούς της Κίνας, Γουάνγκ Γι, και της Ινδίας, δρα Σ. Τζαϊσανκάρ, με τους οποίους δεν προσφέρεται συχνά η ευκαιρία συνομιλιών, και μάλιστα για ζητήματα που ξεπερνούν τις διμερείς σχέσεις και εκτείνονται στις παγκόσμιες και περιφερειακές προκλήσεις.
