Από την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών (28 Ιουλίου 1920) έως τις αρχές Νοεμβρίου του 1922, οπότε ξεκινούσε η Συνδιάσκεψη της Λωζάννης, είχαν παρέλθει μόλις δύο χρόνια.
Κι όμως, στην Εγγύς Ανατολή υπήρχαν νέα δεδομένα. Ενα από αυτά ήταν η ήττα των ελληνικών δυνάμεων στη Μικρά Ασία. Στην αντίπερα όχθη του Αιγαίου, ο Κεμάλ, θριαμβευτής και πανίσχυρος, άλλαζε το τοπίο σε ό,τι απέμεινε από την άλλοτε Οθωμανική Αυτοκρατορία και δημιουργούσε νέους συσχετισμούς και συμμαχίες στην περιοχή. Από την πλευρά της, η Βρετανία, ήθελε να διασφαλίσει τη διέλευση των πλοίων της από τα στενά των Δαρδανελλίων και του Βοσπόρου, καθώς και τη Μοσούλη, ενώ σημαντικό ήταν το ενδιαφέρον της Γαλλίας, της Ιταλίας και άλλων χωρών.
Η τουρκική αντιπροσωπεία στη συνδιάσκεψη, στην οποία παρευρέθησαν πολυμελείς αντιπροσωπείες των χωρών που συμμετείχαν στις εργασίες της.
Στην επίσημη έναρξη της συνδιάσκεψης, στις 7 Νοεμβρίου 1922, στη μεγάλη αίθουσα του Casino de Montbenon, παρευρέθηκαν πολυμελείς αντιπροσωπείες των χωρών που συμμετείχαν στις εργασίες της. Πληρεξούσιοι της Ελλάδας ορίστηκαν ο Ελ. Βενιζέλος και ο Δημ. Κακλαμάνος. Επικεφαλής της τουρκικής αντιπροσωπείας είχε οριστεί ο Ισμέτ πασάς.
Της ισχυρής βρετανικής αντιπροσωπείας ηγούνταν ο λόρδος Κόρζον, ενώ στην έναρξη της συνδιάσκεψης –αλλά όχι στις εργασίες της– παρευρέθηκαν οι Μπ. Μουσολίνι και Ρ. Πουανκαρέ.
«Την 3.45΄ υπέγραψεν ο κ. Βενιζέλος», έγραφε το ραδιοτηλεγράφημα που απεστάλη από την Κωνσταντινούπολη. Ιδρυμα Ιστορίας Ελευθέρίου Βενιζέλου.
Το πρώτο θέμα που απασχόλησε τη συνδιάσκεψη ήταν η οριοθέτηση των ελληνοτουρκικών συνόρων στη Θράκη. Ακολούθησε το ζήτημα των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, ενώ στις 30 Ιανουαρίου υπογράφηκε από τον Βενιζέλο και τον Ισμέτ η σύμβαση που ρύθμιζε την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Οι διαπραγματεύσεις
Οι διαπραγματεύσεις ήταν, βέβαια, επίπονες και οι διαφορές αρκετές. Ετσι, λίγες ημέρες αργότερα (4 Φεβρουαρίου 1923) η συνδιάσκεψη θα οδηγείτο σε αδιέξοδο. Οι εργασίες της θα αρχίσουν εκ νέου στις 23 Απριλίου και θα ολοκληρωθούν με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης στις 24 Ιουλίου της ίδιας χρονιάς.
Ο Ισμέτ πασάς υπογράφει τη Συνθήκη της Λωζάννης με τη χρυσή πένα που του έστειλε ο Κεμάλ.
«Η συνθήκη της ειρήνης υπεγράφη εν Λωζάννη σήμερον», έγραφε το ραδιοτηλεγράφημα που απεστάλη από την Κωνσταντινούπολη στις 6 μ.μ. και δημοσιεύθηκε στην «Καθημερινή» την επομένη. «Η τελετή ήρχισε περί την 3ην μ.μ. Την 3.15΄ υπέγραψεν ο Ισμέτ πασσάς. Την 3.45΄ υπέγραψεν ο κ. Βενιζέλος».
25 Ιουλίου 1923: «Η τελετή της υπογραφής της Συνθήκης της Ειρήνης υπήρξεν επιβλητική και μεγαλοπρεπής, καίτοι απουσίαζον εξ αυτής αι μεγάλαι πολιτικαί φυσιογνωμίαι, αι οποίαι διεκρίνοντο κατά την υπογραφήν των άλλων, μετά τον μέγαν πόλεμον συνθηκών. Δευτερεύοντες πολιτικοί και στρατιωτικοί αντεπροσώπευαν τας διαφόρους χώρας. Ούτε ο Ουίλσων, ούτε ο Κλεμανσώ, ούτε ο Λόυδ Τζωρτζ […] μετείχε της σημερινής τελετής».
