Δύσκολα πέρασαν με τον κορωνοϊό αρκετοί χωρισμένοι γονείς. Οι περιορισμοί της καραντίνας μερικές φορές λειτούργησαν ως πρόσχημα για να μην πάρει ο μη έχων την επιμέλεια γονέας, τα παιδιά στο σπίτι. Αλλά και χωρίς κορωνοϊό η καθημερινότητα είναι δύσκολη όταν εκείνος που έχει την επιμέλεια παραβιάζει τις δικαστικές αποφάσεις και βρίσκει προφάσεις για να τα κρατήσει όλες τις μέρες κοντά του. Στο μεταξύ, όλο και δυναμώνουν οι φωνές που ζητούν το ισχύον σε αρκετές χώρες: συνεπιμέλεια, δηλαδή να φροντίζουν εξίσου και οι δύο γονείς το παιδί, να λαμβάνουν από κοινού τις αποφάσεις που το αφορούν, να περνούν ίσο χρόνο μαζί του (ο κάθε ένας τουλάχιστον το 35%), όπως και εναλλασσόμενη γι’ αυτό κατοικία. Με πρωτοβουλία του υπουργού Δικαιοσύνης Κώστα Τσιάρα έχει συγκροτηθεί νομοπαρασκευαστική επιτροπή για την αναμόρφωση του Οικογενειακού Δικαίου, με 18 μέλη και πρόεδρο τον πρώην εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Ιωάννη Τέντε.
«Το νομικό πλαίσιο πρέπει να κινηθεί προς την κατεύθυνση της θέσπισης του τεκμηρίου ίσης επιμέλειας μεταξύ των γονέων μετά τη διάσπαση του γάμου. Η κοινωνία είναι ώριμη για να πάμε ένα βήμα πιο μπροστά», παρατηρεί ο κ. Μάριος Ανδρικόπουλος, δικηγόρος και μέλος της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής. Η κοινή επιμέλεια και η εναλλασσόμενη κατοικία ισχύουν εδώ και τουλάχιστον μία εικοσαετία σε Γαλλία, Βέλγιο, Ελβετία, Δανία, Σουηδία, Αυστραλία, Βραζιλία, Μεξικό, 19 πολιτείες των ΗΠΑ κ.α. Ερευνα του σουηδικού ινστιτούτου Καρολίνσκα σε 156.000 παιδιά 12-15 ετών στη Σουηδία έδειξε ότι τα παιδιά που ζουν ίδιο χρόνο και με τους δυο γονείς, υπέφεραν από λιγότερα ψυχοσωματικά και κοινωνικά προβλήματα σε σύγκριση με εκείνα που ζουν με τον ένα γονέα μόνο.
«Είμαι πατέρας δύο μικρών παιδιών. Η πρώην σύζυγός μου και μαμά τους είναι Ελληνίδα, αλλά τα παιδιά γεννήθηκαν στη Σουηδία όπου διαμέναμε την εποχή εκείνη. Αποφασίσαμε να χωρίσουμε συναινετικά και το διαζύγιο εκδόθηκε στη Σουηδία, όπου ισχύει ο θεσμός της κοινής και αδιάσπαστης γονικής επιμέλειας και της εναλλασσόμενης κατοικίας μετά το διαζύγιο», περιγράφει ο κ. Βαγγέλης Καλαϊτζάκης, επίκουρος καθηγητής Ιατρικής Πανεπιστημίου Κρήτης, πρώην αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής Πανεπιστημίων Γκέτεμποργκ και Κοπεγχάγης. «Στην Ελλάδα, όπου βρεθήκαμε, μετά την εμπλοκή της ελληνικής Δικαιοσύνης, ανετράπη η δικαστική απόφαση της κοινής επιμέλειας, η οποία αποδόθηκε εξ ολοκλήρου στη μητέρα των παιδιών μου. Πλέον δεν έχω κανένα λόγο στην ανατροφή, εκπαίδευση και υγεία τους. Ακόμη και το να λάβω πληροφορίες σχετικά με θέματα υγείας τους, συχνά απαιτεί την προσφυγή σε έκδοση εισαγγελικής παραγγελίας! Κατοικούμε πλέον σε διαφορετική πόλη, και ενώ πολύ θα ήθελα να διερευνήσω τις πιθανότητες μετακίνησής μου στην πόλη όπου διαμένουν τα παιδιά μου, ακόμη κι αν συνέβαινε αυτό, τα ελληνικά δικαστήρια δεν θα μου έδιναν ουσιαστικό ρόλο στην ανατροφή τους ούτε περισσότερο χρόνο με αυτά».
Κομβικό ζήτημα
Για τον κ. Ανδρικόπουλο, που είναι και διαχειριστής της ιστοσελίδας «Δράση κατά της Γονεϊκής Αποξένωσης», το ζήτημα αυτό είναι κομβικό. «Η γονεϊκή αποξένωση είναι μια πολύ σκληρή έκφανση της κακής χρήσης της επιμέλειας – ο υπουργός Δικαιοσύνης Κώστας Τσιάρας στηλίτευσε το φαινόμενο φέτος τόσο στη Βουλή όσο και στο πλαίσιο της παγκόσμιας ημέρας ευαισθητοποίησης κατά της γονεϊκής αποξένωσης που είναι η 25η Απριλίου. Είναι μια σταθερή ροή αρνητικών μηνυμάτων και πλύσης εγκεφάλου κατά του γονέα που δεν έχει την επιμέλεια, τα οποία σε συνδυασμό με ψευδείς κατηγορίες, συκοφαντίες ακόμα και για κακοποίηση, στοχεύουν να αποκόψουν τον γονεϊκό δεσμό του άλλου γονέα με το παιδί. Το παιδί μέσω του φαινομένου των ψευδών αναμνήσεων προσλαμβάνει γεγονότα που δεν έχουν συμβεί ποτέ, ως αληθή. Το σύνδρομο γονεϊκής αποξένωσης υπάρχει στη βιβλιογραφία και έχει αναγνωριστεί επίσημα από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας. Η παλαιότερη διστακτικότητα ορισμένων γυναικείων οργανώσεων δεν είναι δικαιολογημένη. Αν και η μεγάλη πλειονότητα αφορά πατέρες, υπάρχουν ωστόσο και πολλές αποξενωμένες μητέρες. Ιταλική γυναικεία οργάνωση ενέταξε τη γονεϊκή αποξένωση στην καμπάνια της, ως μορφή ενδοοικογενειακής ψυχολογικής βίας. Εμείς δεν διαχωρίζουμε τα φύλα. Μιλάμε για γονεϊκή αγάπη, ισότητα και ενσυνείδητη νομιμότητα. Η υπεύθυνη γονεϊκή αγάπη μόνο ενώνει. Ο γονέας που αποξενώνει το παιδί του από τον άλλο γονέα, το κάνει ανθρώπινη ασπίδα, το εργαλειοποιεί για προσωπικούς λόγους, του προκαλεί ένα τρομακτικό τραύμα», σημειώνει ο κ. Ανδρικόπουλος.
«Είμαι παιδί χωρισμένων γονιών. Ο πατέρας μου απουσίαζε από τη ζωή μου, περισσότερο με δική του επιλογή. Οταν χώρισα κι εγώ, δεν θέλησα το παιδί μου να περάσει τα ίδια, να μεγαλώσει με μια μάνα μόνη», λέει η κ. Αλεξάνδρα Πασχαλίδου, μητέρα ενός μικρού κοριτσιού, δημοσιογράφος και συγγραφέας που ζει στη Σουηδία. «Τα παιδιά χρειάζονται την παρουσία, την αγάπη και τη στοργή και των δύο γονιών. Στην Ελλάδα ορισμένοι απορούν που αφήνω την κόρη μου στον πατέρα της. Στη Σουηδία αντιθέτως απορούν αν οι γονείς δεν μοιράζονται την επιμέλεια του παιδιού. Πριν κλείσει η κόρη μας τα πέντε, την είχαμε εναλλάξ, ανά 2 ή 3 ημέρες. Τώρα, που μεγάλωσε, έκλεισε τα 12, ανά εβδομάδα. Στις διακοπές εφαρμόζουμε ένα σύστημα ανά 2 εβδομάδες. Είμαι πολύ υπερήφανη μάλιστα που καταφέραμε να περνάμε μαζί Χριστούγεννα, Πάσχα και τα γενέθλια της κόρης μας. Οσο τραυματικοί κι αν είναι οι χωρισμοί, θεωρώ πως πρέπει να βάλουμε το καλό των παιδιών μας στην πρώτη θέση γιατί τα παιδιά χρειάζονται και τους δυο γονείς. Οπως και οι δύο γονείς χρειάζονται τα παιδιά τους», περιγράφει η κ. Πασχαλίδου και συνεχίζει: «Η Ελλάδα χρειάζεται κατάλληλη εκπαίδευση και εκστρατείες για να σπάσουν τα παραδοσιακά στερεότυπα. Οι πατεράδες πρέπει να λάβουν –να τους δοθούν– περισσότερες ευθύνες και δικαιώματα στην ανατροφή, επιμέλεια».
Σύμφωνα με τον κ. Ανδρικόπουλο, «η κακή χρήση της επιμέλειας δεν είναι ιδιωτική διαφορά. Αφορά το δημόσιο συμφέρον και την προστασία της παιδικότητας. Ο Αρειος Πάγος έκρινε ότι οι ενήλικοι δεν πρέπει να αναμειγνύουν τα παιδιά σε μεταξύ τους διαφορές. Οι δικαστικές αποφάσεις δεν είναι προαιρετικές, όμως δυστυχώς υπάρχει νοοτροπία ανοχής στην παραβίασή τους. Αυτό πρέπει να αλλάξει».
«Θέλουμε να έχουμε ίσο χρόνο μαζί τους»
«Τα παιδιά δεν δένονται με τις κατοικίες, με τους ανθρώπους δένονται», τονίζει στην «Κ» ο κ. Λογοθέτης.
«Εχω χωρίσει εδώ και τρία χρόνια και τα παιδιά μου τα βλέπω κάθε δεύτερο Σαββατοκύριακο, από Παρασκευή έως Κυριακή, τέσσερις διανυκτερεύσεις τον μήνα και τρεις ώρες κάθε δεύτερη Πέμπτη – χρόνος που καλύπτεται με δραστηριότητες, δεν προλαβαίνουμε να κάνουμε κάτι μαζί. Αλλά και τα Σαββατοκύριακα είναι γεμάτα δραστηριότητες. Είναι πολύ λίγος ο χρόνος που έρχομαι σε επαφή με τα παιδιά μου», σημειώνει ο κ. Διονύσιος Λογοθέτης, ιατρός παθολόγος-εντατικολόγος στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Ρίου.
«Δεν θέλουμε να πάρουμε τα παιδιά από τη μητέρα τους, θέλουμε να έχουμε ίσο χρόνο μαζί τους, να μεγαλώνουν και με τους δύο γονείς. Να αισθάνονται και το σπίτι του μπαμπά δικό τους σπίτι, όχι επισκέπτες στο σπίτι του πατέρα τους. Επειτα, δεν μπορώ να παρακολουθήσω την εξέλιξη της υγείας τους, να τα συνοδεύσω στον γιατρό, διότι ο μοναδικός ελεύθερος χρόνος μαζί τους είναι στις διακοπές, Χριστούγεννα και Πάσχα, που τα ιατρεία είναι κλειστά. Δεν μπορώ να παρακολουθήσω την εκπαίδευσή τους, να τους διαβάσω παραμύθια το βράδυ. Τα παιδιά δεν δένονται με τις κατοικίες, με τους ανθρώπους δένονται».
«Θεωρώ ότι είμαι από τις τυχερές γιαγιάδες, μένουμε με τον γιο μου στην ίδια πολυκατοικία και έτσι έχω τη δυνατότητα να βλέπω το εγγόνι μου κάθε δεύτερο Σαββατοκύριακο και για μισή ώρα την Τετάρτη, την ώρα του φαγητού, γιατί πρέπει να διαβάσει –πηγαίνει Πρώτη Δημοτικού–, να παίξει με τον πατέρα του, ο χρόνος είναι λίγος», λέει η κ. Μαίρη Τόλια-Γιουλούντα.
«Μου λείπει το εγγόνι μου, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί τον έχασα, θέλω να παίξω τον ρόλο μου. Το 90% των αποφάσεων για επιμέλεια εκδίδονται υπέρ των γυναικών. Μπαίνουν στις αίθουσες των δικαστηρίων δύο γονείς και βγαίνει ένας. Ο άλλος δεν είναι γεννήτορας;».
«Με βάση την πρώτη δικαστική απόφαση είχα το δικαίωμα για 13 διανυκτερεύσεις των παιδιών μου στο σπίτι μου, όμως η μητέρα τους δεν συμφωνούσε, κατέθεσε ασφαλιστικά μέτρα και με βάση τη δεύτερη απόφαση αυτές περιορίστηκαν στις έξι. Είμαστε σε αναμονή της τρίτης απόφασης», αναφέρει ο κ. Σταύρος Κακουλίδης, ειδικός πληροφορικής. «Με στενοχωρεί να είμαι μακριά από τα παιδιά μου, πιστεύω και τα ίδια. Δεν μου επιτρέπεται να είμαι ο πατέρας που θέλω να είμαι. Ως “Ενεργοί Μπαμπάδες” ζητάμε να συναποφασίζουν και οι δυο γονείς για το παιδί, να είναι μαζί του επί ίσο χρόνο, να θεωρείται και το σπίτι του μπαμπά σπίτι του παιδιού. Δεν θα πάψω ποτέ να αγωνίζομαι γι’ αυτό».
Τα δικαιώματα και οι οδηγίες
«Το 1983 με το νέο Οικογενειακό Δίκαιο ο νομοθέτης οραματίστηκε ότι στην περίπτωση διαφωνίας των γονέων, το δικαστήριο θα καθόριζε την ανατροφή των παιδιών. Χάριν της απόδρασης από το έργο αυτό διαμορφώθηκε ο νομολογιακός κανόνας της κατά τεκμήριο αφαίρεσης της επιμέλειας από τον ένα γονέα και της αποκλειστικής ανάθεσής της στον άλλο. Επειτα από αυτό δεν χρειάζεται ο δικαστής ν’ ασχοληθεί ξανά με την υπόθεση», σημειώνει ο κ. Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος, δικηγόρος και πρόεδρος του ελληνικού τμήματος του Συμβουλίου Κοινής Ανατροφής.
«Από το 1992 ισχύει στην Ελλάδα η διεθνής σύμβαση δικαιωμάτων του παιδιού που προβλέπει ότι το παιδί έχει τα δικά του δικαιώματα. Εχει το δικαίωμα να το ανατρέφουν και οι δύο γονείς του, χωρίς καμία αναφορά στον γάμο ή στη συγκατοίκηση των γονέων.
Επειδή παρατηρήθηκαν αποκλίσεις πρόσφατα εκδόθηκαν ερμηνευτικές οδηγίες. ΟΗΕ: Συμφέρον του παιδιού είναι να το ανατρέφουν και οι δύο γονείς του. Κανένας γονέας δεν μπορεί ν’ απομακρυνθεί από την ανατροφή του παιδιού του χωρίς τη θέληση του ίδιου του γονέα. Το Συμβούλιο της Ευρώπης κάλεσε για κοινές γονικές ευθύνες (γονική μέριμνα και επιμέλεια), εναλλασσόμενη κατοικία, φιλική δικαιοσύνη, χρήση parenting plans… Μόνο για κακή άσκηση γονικών ευθυνών θα μπορεί το δικαστήριο να αφαιρεί έναν γονιό από τη ζωή του παιδιού. Εννοείται ότι οι γονείς θα συμφωνούν προκαταβολικά για όλα τα ζητήματα της ανατροφής του παιδιού, αλλιώς θα αποφασίζει ο δικαστής.
Αν κάτι άλλο προβλεφθεί από τη νομοπαρασκευαστική επιτροπή, σύντομα θα ξαναγυρίσουμε στη μη αποδεκτή σημερινή κατάσταση. Δεν θα πρόκειται για τίποτε άλλο παρά για μια τακτική υποχώρηση των τιμητών της αποκλειστικής επιμέλειας», καταλήγει ο κ. Παπαρρηγόπουλος.
