«Δε γράφω στη μάνα μου να μην τη στενοχωρήσω, γράφω σε σας για να σας πω τον πόνο μου». Πόσα και πόσα τέτοια γράμματα από Ελληνες μετανάστες δεν είχε δεχθεί η δημοσιογράφος κ. Ελένη Τορόση, τα χρόνια που εργαζόταν στο ελληνικό ραδιοφωνικό πρόγραμμα του Μονάχου, τα «πέτρινα» χρόνια των Gastarbeiter… Σήμερα, από το σπίτι της, στην Κυψέλη, η κ. Τορόση έχοντας πρόσφατα παρασημοφορηθεί με το Σταυρό της Αξίας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας για τη συμβολή της στην ενσωμάτωση των μεταναστών στη γερμανική κοινωνία μέσω των εκπομπών της στο ραδιόφωνο, μιλά στην «Κ» για τη μετανάστευση τότε και τώρα.
Το ’60, η Γερμανία χρειαζόταν εργατικό δυναμικό, έτσι ξεκίνησαν τα «συμβόλαια» με την Ιταλία, την Ελλάδα και την Τουρκία. «Υπήρχαν ειδικές επιτροπές από τις οποίες «περνούσαν» οι υποψήφιοι. Για πολλούς ίσως ήταν η πρώτη φορά που τους εξέταζε γιατρός, ελάχιστοι ήξεραν να διαβάζουν». Ωστόσο, παρ’ όλη την οργάνωση, η γερμανική κοινωνία δεν ήταν προετοιμασμένη για μια τέτοια αλλαγή. «Μέχρι και πριν από δέκα χρόνια η Γερμανία δήλωνε ότι δεν είναι χώρα υποδοχής μεταναστών. Κατ’ ουσίαν προωθούσε ένα σύστημα «ανακύκλωσης» των Gastarbeiter. «Ζητήσαμε εργατικά χέρια, αλλά ήρθαν άνθρωποι», σχολίασε σχετικά ένας Γερμανός διανοούμενος».
Οι Ελληνες εμιγκρέδες ζούσαν σε παράγκες στις αυλές των εργοστασίων και δούλευαν εξαντλητικά προσδοκώντας την «επιστροφή». «Λαμβάναμε πάρα πολλά γράμματα. Ζητούσαν συμβουλές για εργασιακά και οικογενειακά θέματα. Μεγάλο όγκο αλληλογραφίας είχαμε και από τις φυλακές». Η ίδια προέτρεπε τους ομογενείς να στείλουν τα παιδιά τους στο γερμανικό σχολείο, αλλά οι περισσότεροι δίσταζαν.
Μετά την πτώση της χούντας, η κ. Τορόση στράφηκε στις πολιτιστικές εκπομπές. «Πολλοί συνάδελφοι με περιγελούσαν. «Τι καταλαβαίνουν, Ελένη, οι εργάτες από Τέχνη;» μου έλεγαν». Και όμως οι σπόροι βρήκαν εύφορο «έδαφος». «Πολλοί Ελληνες με σταματούν στο δρόμο μέχρι σήμερα: «Είστε η κ. Τορόση με τις ωραίες λογοτεχνικές εκπομπές;»»
Οι προσπάθειες ενσωμάτωσης των ξένων
Την τελευταία δεκαετία η γερμανική πολιτική έναντι των ξένων αλλάζει. «Κινητοποιήθηκαν από τα μεγάλα ποσοστά παραβατικότητας στα παιδιά των μεταναστών. Κατάλαβαν ότι αν δεν εντάξουν τους μετανάστες στην κοινωνία, η κατάσταση θα επιδεινωθεί». Τις προσπάθειες ενσωμάτωσης των ξένων, ιδίως των μουσουλμάνων, η κ. Τορόση τις κρίνει πολύ θετικά, παρ’ όλη τη διάθεση ελέγχου που συχνά συγκαλύπτουν. «Μαζί με άλλους δύο αλλοδαπούς καλλιτέχνες οργανώνουμε διαλέξεις σε γερμανικά σχολεία με υψηλό ποσοστό ξένων. Οι μαθητές βλέποντάς μας ξένους, νιώθουν πιο άνετα να εκφραστούν», εξηγεί. «Ο Τούρκος συνάδελφος συνηθίζει να αστειεύεται με τους Γερμανούς δασκάλους: «Εσάς σας ρώτησαν, αν θέλετε να γεννηθείτε Γερμανός; Εγώ είμαι ένας συνειδητοποιημένος Γερμανός, μου έκαναν τεστ και έχω πλέον σφραγίδα!»» (σ.σ. σε ορισμένα κρατίδια για την παροχή της γερμανικής υπηκοότητας απαιτούνται εξετάσεις).
Εχοντας υπάρξει και η ίδια «ξένη», παρατηρεί με ευαισθησία τις αλλαγές στην Αθήνα, την Κυψέλη, μια γειτονιά αλλοδαπών. «Η Αθήνα δεν είναι πια η πόλη που θυμόμουν, αλλά μια πολυπολιτισμική πρωτεύουσα. Στο θέμα της μετανάστευσης απαιτείται πολιτική βούληση. Οι διαδηλώσεις των μεταναστών που είδαμε πρόσφατα ήταν απόλυτα αναμενόμενες. Κατά τη γνώμη μου αυτό είναι μόνο η αρχή…»
