Ένας αγώνας αντοχής με αστάθμητους παράγοντες μπορεί να χαρακτηριστεί η πορεία μας τους επόμενους μήνες προς την τελική νίκη έναντι της COVID-19. Αυτή θα επιτευχθεί μέσω του εμβολιασμού, ο οποίος όσο προχωράει τόσο θα δίνονται απαντήσεις στα μεγάλα «άγνωστα» των νέων εμβολίων: το κατά πόσον σταματούν τη μετάδοση της νόσου και το πόσο διαρκεί η ανοσία. Η σταθερά είναι ότι αυτή διαρκεί τουλάχιστον οκτώ μήνες, με πολλούς ειδικούς να θεωρούν πιθανό ένα σενάριο όπου το εμβόλιο έναντι της COVID-19 θα γίνεται κάθε χρόνο, όπως το εμβόλιο της γρίπης.
Ο κύριος αστάθμητος παράγοντας είναι η διαθεσιμότητα των εμβολίων, που θα καθορίσει και τον χρόνο εμβολιασμού επαρκούς αριθμού πολιτών. Εως την Παρασκευή είχαν διενεργηθεί στη χώρα μας 140.870 εμβολιασμοί, ενώ συνολικά έχουν προγραμματιστεί τουλάχιστον 400.000 ραντεβού για εμβολιασμό – σύμφωνα και με τη διαθεσιμότητα των εμβολίων που έχουν ήδη παραληφθεί. Παρά τις αναγγελθείσες καθυστερήσεις στις παραδόσεις του εμβολίου της Pfizer/BioNTech, οι εκτιμήσεις επιστημόνων και στελεχών της κυβέρνησης είναι ότι στα μέσα του καλοκαιριού θα έχει εμβολιαστεί το 60% του πληθυσμού της χώρας, ποσοστό που απαιτείται για να επιτευχθεί η συλλογική ανοσία έναντι του κορωνοϊού. Η αισιόδοξη εκτίμηση είναι ότι τους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο θα υπάρξει υπερπροσφορά, καθώς πρόκειται να λάβουν έγκριση και άλλα εμβόλια.
Ο άλλος αστάθμητος παράγοντας είναι πόσοι θα θελήσουν να εμβολιαστούν. Το ποσοστό αποδοχής του εμβολιασμού από τους πολίτες είναι ιδιαίτερα υψηλό. Επτά στους δέκα, με βάση τις κυλιόμενες έρευνες κοινής γνώμης που διενεργούν οι Αρχές, δηλώνουν ότι θα κάνουν το εμβόλιο. Εντυπωσιακή είναι και η συμμετοχή των υγειονομικών, με περισσότερους από 81.000 να έχουν ήδη κάνει τουλάχιστον μία δόση του εμβολίου.
Μετά τους υγειονομικούς και τα άτομα ηλικίας άνω των 85 ετών, ξεκινά εντός της εβδομάδας και ο εμβολιασμός των ατόμων 80-84 ετών, που υπολογίζονται στη χώρα μας σε 417.000. Οπως ανέφερε στην «Κ» στέλεχος του υπουργείου Υγείας, ανάλογα με τη συμμετοχή των πολιτών αλλά και τις επόμενες παραλαβές εμβολίων, θα προγραμματιστεί ο εμβολιασμός των επόμενων κατά προτεραιότητα εμβολιασμού ομάδων πληθυσμού που είναι τα άτομα ηλικίας 75 έως 79 ετών και άτομα με σοβαρές παθήσεις όπως μεταμοσχευμένοι, ασθενείς με σοβαρή νεφρική ανεπάρκεια, ογκολογικοί ασθενείς υπό αγωγή, ανοσοκατεσταλμένα άτομα, ΧΑΠ κ.ά.
Η εν εξελίξει διαδικασία εμβολιασμού αναμένεται να δώσει απαντήσεις στους επιστήμονες σε ερωτήματα που θα καθορίσουν και τον μελλοντικό σχεδιασμό έναντι της COVID-19. Μάλιστα, οι ειδικοί δεν αποκλείουν το εμβόλιο του κορωνοϊού να εξελιχθεί σαν το εμβόλιο της γρίπης: να εξετάζεται κάθε χρόνο ο ιός για ενδεχόμενες μεταλλάξεις, να δίνονται οι σχετικές οδηγίες για την ανάπτυξη των εμβολίων και να εντάσσεται στο ετήσιο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού.
Οπως επισημαίνει στην «Κ» η πρόεδρος της εθνικής επιτροπής εμβολιασμών, ομότιμη καθηγήτρια Παιδιατρικής Μαρία Θεοδωρίδου, «μία βασική πληροφορία που θα πρέπει να μάθουμε σχετικά με τα εμβόλια είναι για πόσο διάστημα μας προστατεύουν. Εάν η προστασία διαρκεί μήνες ή χρόνια. Αυτό θα καθορίσει εάν θα εγκατασταθεί μαζί μας το εμβόλιο και θα ενταχθεί σε ένα πρόγραμμα εμβολιασμού, ανάλογο με τις γρίπης. Από τις μέχρι τώρα μελέτες φαίνεται ότι η ανοσία διαρκεί τουλάχιστον οκτώ μήνες. Ομως, θα πρέπει να δούμε και τον τρόπο που ανταποκρίνονται σε αυτόν τον ιό τα μνήμονα κύτταρα, δηλαδή τα κύτταρα που κρατάνε την ανάμνηση του ερεθισμού που δέχθηκαν με την επαφή με τον ιό ή από το εμβόλιο, και σε μια μεταγενέστερη φάση θέτουν σε ετοιμότητα τον οργανισμό για να τον αντιμετωπίσει».
Σύμφωνα με την καθηγήτρια, απαντήσεις αναμένουμε και σχετικά με τη μεταδοτικότητα του ιού σε συνάρτηση με τον εμβολιασμό. «Ξέρουμε σήμερα ότι κάποιος που εμβολιάζεται έχει ανοσία για σοβαρή νόσο. Δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να μολυνθεί και να μεταδώσει τη νόσο. Θα πρέπει να δούμε τον ρόλο του εμβολίου στην τοπική ανοσία. Εάν έχει επίδραση στο ανώτατο αναπνευστικό θα είναι μεγάλο όφελος, καθώς θα μειώνει τη διασπορά του ιού και θα συμβάλλει στο να μη μολυνθούν άτομα στο περιβάλλον. Που σημαίνει ότι το ποσοστό όσων θα χρειάζεται να εμβολιαστούν για να επιτευχθεί ικανοποιητική συλλογική ανοσία, μπορεί να είναι και μικρότερο από το 60%», τονίζει η κ. Θεοδωρίδου.
Κατά την ίδια, απαντήσεις περιμένουμε από νεότερες κλινικές μελέτες για τον εμβολιασμό των ατόμων κάτω των 18 ετών, αλλά και κατά την κύηση, ενώ από τον εμβολιασμό αναμένεται να επιβεβαιωθούν ή όχι τα υψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας των μελετών και στα ηλικιωμένα άτομα, καθώς το ανοσoποιητικό είναι «γερασμένο». Η κ. Θεοδωρίδου καταλήγει: «Και δεν ξέρουμε ποιο θα είναι το μέλλον του κορωνοϊού. Πώς θα αντιδράσει αυτός με την παρουσία του εμβολίου. Θα γίνει μαζί μας “φιλικός” όπως μια απλή γρίπη, θα κάνει μεταλλάξεις και θα γίνει πιο απειλητικός ή τελικά θα εξαφανιστεί όπως ο SARS;».
Το «momentum»
Σε κάθε περίπτωση, οι ειδικοί τονίζουν ότι δεν θα πρέπει να χάσουμε το «momentum». Οπως υπογράμμισε η αναπληρώτρια καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του ΕΚΠΑ Βάνα Σύψα, σε πρόσφατη εκδήλωση του Φόρουμ Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Ιατρικής, «αυτή τη στιγμή έχουμε ένα πολύ ευνοϊκό για την επιτυχία των εμβολιασμών χαρτί στα χέρια μας, που είναι ο χαμηλός αριθμός αναπαραγωγής του ιού R όπως αυτός έχει επιτευχθεί με τα περιοριστικά μέτρα. Είναι πολύ σημαντικό, τους μήνες που έρχονται, να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε τη μετάδοση του ιού σε μέτρια επίπεδα, δηλαδή με ένα R κάτω από 1,2, γιατί αυτό θα βοηθήσει να βελτιστοποιήσουμε το όφελος του εμβολιασμού».
Συναγερμός για την ύπουλη «Nelly»
«Οσο πιο γρήγορα εμβολιάσουμε τον πληθυσμό τόσο είναι πιο πιθανό να αποφύγουμε μεγαλύτερη διασπορά και ανάπτυξη ανθεκτικών στελεχών του ιού», ανέφερε πρόσφατα σε επιστημονική εκδήλωση ο καθηγητής του ΕΚΠΑ Σωτήρης Τσιόδρας, δίνοντας το στίγμα των ημερών. Τρία μεταλλαγμένα στελέχη του SARS-CoV-2, το βρετανικό, το νοτιοαφρικανικό και το βραζιλιάνικο, που έχουν κοινό χαρακτηριστικό τη «Nelly», όπως αποκαλούν οι επιστήμονες μια μετάλλαξη στη θέση 501 του γονιδίου της Spike ακίδας του ιού, έχουν προκαλέσει ανησυχία σε επιστήμονες, υγειονομικές αρχές και κυβερνήσεις. Ο λόγος της ανησυχίας είναι οι ενδεχόμενες επιπτώσεις της στην εξέλιξη της πανδημίας και στην αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Στη χώρα μας, όπου προχωράει η δημιουργία πανελλαδικού δικτύου συστηματικής επιτήρησης για τον εντοπισμό μεταλλαγμένων στελεχών κορωνοϊού, έχουν ήδη εντοπιστεί 26 περιπτώσεις του βρετανικού στελέχους, το οποίο έχει κατηγορηθεί για συμμετοχή στο πρόσφατο τρίτο κύμα στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου ωστόσο η επιδημία δείχνει σημάδια υποχώρησης.
