Η έναρξη των μαζικών εμβολιασμών κατά της COVID-19, παρά τα πολλά προβλήματα που προκάλεσαν οι αστοχίες στην παραγωγή, προμήθεια και διάθεση των εμβολίων, σηματοδοτεί μια ιστορική καμπή στην πορεία της πανδημίας. Αρχίζει πλέον να διαφαίνεται αχνά η αρχή του τέλους του οδυνηρού εφιάλτη που βιώνει τον τελευταίο χρόνο η παγκόσμια κοινότητα.
Παρά τη θετική εξέλιξη όμως, οι ειδικοί εξακολουθούν να ανησυχούν. Τα μεταλλαγμένα στελέχη του κορωνοϊού, σύμφωνα με τον Βρετανό υφυπουργό Εσωτερικών, αρμόδιο για τους εμβολιασμούς, Ναντίμ Ζαχάουι, δεν μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού, όπως ίσως πιστεύαμε, αλλά υπερβαίνουν τις (τουλάχιστον) 4.000 παγκοσμίως. Είναι βέβαιο ότι ορθώνουν ένα σημαντικό πρόσκομμα για την ανάπτυξη της πολυπόθητης «ανοσίας της αγέλης», ενώ καθιστούν αναγκαία την επικαιροποίηση της σύνθεσης των εμβολίων. Η νέα αυτή πραγματικότητα έχει δώσει ορμή στις φαρμακοβιομηχανίες, όπως οι Pfizer, Moderna και AstraZeneca, που ήδη έχουν στα σκαριά νέα, ενισχυμένα σκευάσματα. Σε αυτή την προσπάθεια στρατεύθηκε και η GlaxoSmithKline, η οποία, σε συνεργασία με τη γερμανική CureVac, φιλοδοξεί να φέρει στα ράφια των φαρμακείων, την επόμενη χρονιά, ένα εμβόλιο που θα καλύπτει πολλαπλά στελέχη του κορωνοϊού, ακόμα και κάποια που δεν έχουν ακόμα ανιχνευθεί. Ταυτόχρονα, προκειμένου να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα των εμβολιασμών, πολλές φαρμακοβιομηχανίες ερευνούν τη συνδυαστική χορήγηση διαφορετικών εμβολίων (AstraZeneca και Pfizer ή AstraZeneca και Sputnik V).
Αγώνας πολλών ταχυτήτων
Ο αγώνας των εμβολιασμών πραγματοποιείται με διαφορετικές ταχύτητες, με νικητές, ουραγούς και απόντες. Οι ΗΠΑ θα καταφέρουν να εμβολιάσουν το 75% του πληθυσμού μέσα στο 2021, ενώ ο Καναδάς θα χρειαστεί μία δεκαετία για να προσεγγίσει τον ίδιο στόχο, σύμφωνα με ανάλυση του πρακτορείου Bloomberg. To Iσραήλ, χώρα «μπροστάρης» στους εμβολιασμούς, αναμένεται να εμβολιάσει, επίσης, το 75% του πληθυσμού εντός του τρέχοντος έτους, όπως και η Βρετανία. Αυτοί οι νικητές του εμβολιαστικού στίβου θα πετύχουν σχετικά γρήγορα τη λεγόμενη «ανοσία της αγέλης», που επιβάλλει τον εμβολιασμό του 75% ενός πληθυσμού. Η Ευρώπη θα χρειαστεί χρόνια για να πετύχει τον ίδιο στόχο.
Σύμφωνα με την τελευταία καταμέτρηση, που γίνεται από το πρακτορείο Bloomberg σε 67 χώρες παγκοσμίως, χορηγήθηκαν μέχρι την Παρασκευή περίπου 119 εκατομμύρια εμβολιαστικές δόσεις. Κατά προσέγγιση, γίνονται 4,54 εκατομμύρια δόσεις την ημέρα. Mε τους σημερινούς ρυθμούς εκτιμάται ότι θα χρειαστούν 7 χρόνια για να καλυφθεί εμβολιαστικά το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ο δρόμος προς την κοινωνική θωράκιση έναντι της COVID-19 προβλέπεται μακρύς και δύσκολος.
Στην Ε.Ε., η εμβολιαστική προσπάθεια εξελίσσεται με εξαιρετικά βραδείς ρυθμούς. Εχει εμβολιαστεί μόλις το 2,5% του πληθυσμού της, ενώ και τις δύο δόσεις έχει λάβει μόλις το 0,8% των Ευρωπαίων. Αυτό, πάλι, μόνο στα κράτη που διαθέτουν την πολυτέλεια των εμβολίων. Τα πιο φτωχά (Ουκρανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κόσοβο, Βόρεια Μακεδονία) παραμένουν με άδεια χέρια.
• Μελέτη: Η νοτιοαφρικανική μετάλλαξη αποδυναμώνει το εμβόλιο της Pfizer
• Εμβόλιο AstraZeneca: «Παγώνει» στη Ν. Αφρική – Επανεξέταση από ΠΟΥ
Hδη, ορισμένες χώρες αποσκίρτησαν από τη γραμμή της Ε.Ε. για αποκλειστική χρήση των εγκεκριμένων από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) εμβολίων και στράφηκαν προς άλλες λύσεις όπως το ρωσικό εμβόλιο Sputnik V. Η Γερμανία, που αρχικά έβλεπε το ρωσικό εμβόλιο με υπεροψία και καχυποψία, το έθεσε στο μελλοντικό «καλάθι των αγορών», μετά τη δημοσίευση μελέτης που δείχνει ότι είναι ασφαλές και κατά 92% αποτελεσματικό. Η καγκελάριος Μέρκελ δήλωσε ότι «κάθε εμβόλιο είναι ευπρόσδεκτο στην Ε.Ε., αρκεί να εγκριθεί από τον ΕΜΑ», ανοίγοντας ουσιαστικά την πόρτα για μελλοντική χρήση του.
Εδαφος κερδίζει και το σκεύασμα της κινεζικής κρατικής φαρμακοβιομηχανίας Sinopharm, που την τελευταία εβδομάδα έλαβε έγκριση επείγουσας χρήσης από την Ουγγαρία και από την υποψήφια προς ένταξη Σερβία. Το Bελιγράδι, χάρη στην πρωτοβουλία του, επιτάχυνε σημαντικά το εμβολιαστικό πρόγραμμα και έχει σήμερα το υψηλότερο ποσοστό κατά κεφαλήν εμβολιασμού στην ήπειρο, με 7,3 δόσεις/100 πολίτες, σύμφωνα με δημοσίευμα των Financial Times.
Η ασφάλεια
Πόσο ασφαλείς είμαστε, όμως, ακόμα και με τα εμβόλια στην εποχή των μεταλλάξεων; Πρόκειται για ένα ερώτημα δύσκολο να απαντηθεί, παρότι κάποια εμβόλια εμφανίζονται αποτελεσματικά έναντι τουλάχιστον της πιο διαδεδομένης «μετάλλαξης του Κεντ». Μια νεότερη βρετανική μετάλλαξη, όπως και η νοτιοαφρικανική, που ως «μεταλλάξεις διαφυγής» μπορούν να ξεφύγουν από τα αντισώματα, εγείρει αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, πρόβλημα που μπορεί να επιλυθεί μόνο με την επικαιροποίησή τους. Ηδη έρευνα με τέσσερα εμβόλια έδειξε ότι αυτά τα στελέχη είναι αρκετά ανθεκτικά. Η ανασύνθεση των εμβολίων, επισήμανε ο Βρετανός υπουργός αρμόδιος για τους εμβολιασμούς Ναντίμ Ζαχάουι, χρειάζεται περίπου 30 έως 40 ημέρες. Ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Ευρώπη δρ Χανς Κλούγκε εξέφρασε την έντονη ανησυχία του για τις μεταλλάξεις, υπογραμμίζοντας ότι ο ιός εξακολουθεί να έχει το πάνω χέρι στις εξελίξεις. Δυστυχώς, τα προβλήματα στη διάθεση των εμβολίων και στους ρυθμούς των εμβολιασμών αποτελούν «πονοκέφαλο» μόνο των ανεπτυγμένων κρατών. Μέχρι πρόσφατα, η υποσαχάρια Αφρική, όπου κατοικεί ένα δισεκατομμύριο ανθρώπων, είχε λάβει μόνο 25 δόσεις εμβολίου. Η δρ Αντρεα Τέιλορ, αναπληρώτρια επικεφαλής του Κέντρου Καινοτομίας Παγκόσμιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο Ντιουκ, επισημαίνει ότι, υπό τις παρούσες συνθήκες, η Αφρική θα είναι τυχερή αν εμβολιάσει το 20% του πληθυσμού μέσα στη χρονιά. Αυτό ενισχύει τον κίνδυνο και για τον υπόλοιπο κόσμο. Η αδυναμία αποτροπής της διασποράς του κορωνοϊού στον πλανήτη είναι η συνταγή για τη δημιουργία νέων μεταλλάξεων, ίσως πολύ πιο επικίνδυνων από όσες έχουμε δει, που θα καταστήσουν εκ νέου ευάλωτους ακόμα και όσους έχουν εμβολιαστεί, διαιωνίζοντας το πρόβλημα σε έναν ατέρμονα φαύλο κύκλο.
Όπως τονίζει η δρ Τέιλορ, δεν πρέπει να ξεχνάμε, ούτε να θεωρήσουμε ότι πρόκειται για ένα ανόητα συναισθηματικό σύνθημα, ότι «κανείς δεν είναι ασφαλής, αν δεν είναι όλοι ασφαλείς», γιατί αυτή ακριβώς είναι η σύνοψη της πραγματικότητας.
