ΧΑΛΚΗ-ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Ο Βασίλης Ζαμπετούλας, με το βλέμμα να σαρώνει τον ορίζοντα και την ηρεμία που έχουν συνήθως οι καπετάνιοι, παρακολουθούσε το σουλούπι της Χάλκης να διαγράφεται στις μεγάλες τζαμαρίες της γέφυρας. Η πλώρη σημάδευε το νησί, που από μακριά έχει μια χαρακτηριστική καμπούρα. Μια λεία καμπύλη που σπάει μόνο από τις ευθείες γραμμές του ερειπωμένου κάστρου που έχτισαν κάποτε οι Ιωαννίτες Ιππότες. Στη μία ώρα της διαδρομής, ο καιρός ήταν σχετικά ήρεμος αλλά κάθε τόσο περνάγαμε τις συμπληγάδες από μεγάλα κύματα που γέμιζαν τα καταστρώματα με θαλασσινό νερό. Οι περισσότεροι επιβάτες κάθονταν στο εσωτερικό αλλά μερικοί γενναίοι –ανάμεσά τους ο φωτογράφος της «Κ» Νίκος Κοκκαλιάς και εγώ στην πρώτη απόδραση από την αθηναϊκή καραντίνα– απολαμβάναμε σαν υπνωτισμένοι τον αλμυρό αέρα ελευθερίας που μας ανακάτωνε τα μαλλιά.
Το «Νήσος Χάλκη» ταξιδεύει προς και από την Κάμειρο Σκάλα της Ρόδου τέσσερις φορές την εβδομάδα τον χειμώνα. Κανονικά το πλοιάριο χωράει καμιά 250αριά άτομα και μερικά αυτοκίνητα, όμως οι περιορισμοί της πανδημίας έχουν μειώσει κατά 60% τους επιβαίνοντες. «Σήμερα έχουμε πολύ κόσμο», λέει ο καπετάνιος χωρίς να παίρνει τα μάτια του από τη θάλασσα όταν του πιάσαμε την κουβέντα. «Πολλοί μόνιμοι κάτοικοι της Χάλκης περνούν τους χειμερινούς μήνες στη Ρόδο και μόλις έμαθαν ότι θα γίνει εμβολιασμός κατά προτεραιότητα στο νησάκι μας, δήλωσαν συμμετοχή. Ηδη στα τελευταία δρομολόγια βλέπω μεγάλη κίνηση. Θα φτάσουν και άλλοι με το καταμαράν το απόγευμα από τη Ρόδο, που φέρνει τα εμβόλια και τους στρατιωτικούς γιατρούς, οι οποίοι έρχονται γι’ αυτόν τον σκοπό. Εκλεισα και εγώ να εμβολιαστώ, όλο το καλοκαίρι με τουρίστες δουλεύουμε, να ’μαι όσο γίνεται καλυμμένος».
Το πλοιάριο πέρασε μπροστά από την Αλιμιά, ένα ακατοίκητο –τις τελευταίες δεκαετίες– νησί που ήταν βάση των υποβρυχίων του Μουσουλίνι και προσφάτως η εξωτική τοποθεσία όπου γυρίστηκε το βελγικό «Survivor». Υστερα, με μια μαλακιά δεξιά στροφή μπήκε στην τελική ρότα για τη Χάλκη. Αρχισαν να φαίνονται τα κουκλίστικα χρωματιστά σπιτάκια της. Πήραμε μια βαθιά ανάσα να συνέλθουμε από την ομορφιά. Οπως και το Καστελλόριζο και η Σύμη, η Χάλκη πέρασε την ακμή της τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα χάρις στη σπογγαλιεία και στο εμπόριο. Τότε είχε κάποιες χιλιάδες κατοίκους, σήμερα μερικές εκατοντάδες μόνο. Κάποιοι από αυτούς είναι στο λιμάνι γιατί περιμένουν τους συγγενείς και τους φίλους. «Αυτό το Σαββατοκύριακο θα ’χουμε απαρτία σαν να ’ναι καλοκαίρι», έλεγε με ενθουσιασμό ένας κύριος που κουβαλούσε δύο κούτες με θερμαντικά σώματα.
«Αρνητές δεν έχουμε εδώ»
Στην προβλήτα και ο δήμαρχος Αγγελος Φραγκάκης, ένας νέος άνθρωπος που έχει υπηρετήσει στην αστυνομία. «Η Χάλκη είναι το δεύτερο νησί κάτω των 1.000 κατοίκων που θα έχουμε καθολικό εμβολιασμό μετά το Καστελλόριζο. Από τους περίπου 300 μόνιμους κατοίκους θα εμβολιαστούν οι 250. Αρνητές του ιού –δόξα τω Θεώ– δεν έχουμε εδώ. Πολλοί όμως ηλικιωμένοι ήταν διστακτικοί στην αρχή διότι φοβούνταν περισσότερο τις παρενέργειες του εμβολίου, μην αισθανθούν αδιαθεσία ή κάτι τέτοιο. Σιγά σιγά, με κουβέντα αλλά και βλέποντας ο ένας τον άλλο, μπήκαν όλοι στη λίστα», μας λέει στην υποδοχή.
«Θα πάω πρώτος να κάνω την ένεση γιατί είδα πως το παράδειγμα που έδωσε ο πρωθυπουργός και η Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε αποτέλεσμα. Σε έναν μικρό τόπο, όπως τον δικό μας, η συμβολική αυτή κίνηση έπεισε πολύ κόσμο, να ξέρετε. Υπάρχουν βέβαια και αυτοί που μου κάνουν καζούρα: “Δήμαρχε, κάνε το πρώτος εσύ και έλα στην κεντρική πλατεία σε έξι ώρες να δούμε ότι είσαι όρθιος, αλλιώς δεν πάμε”, μου έλεγαν. Σημασία έχει πως όλοι εδώ έχουν κατανοήσει πόσο θετική είναι η απόφαση της πολιτείας να μας δώσει προτεραιότητα. Τα μικρά νησιά θα μείνουν ασφαλείς τουριστικοί προορισμοί. Πέρυσι, μια κακή χρονιά, εμείς είχαμε καλή κίνηση επειδή οι επισκέπτες μας προτίμησαν για να αποφύγουν την πολυκοσμία».
Δεν είναι μόνο οι συμπατριώτες μας έτοιμοι να εμβολιαστούν. Στο λιμάνι είναι ανοιχτό μόνο ένα μικρό σούπερ μάρκετ για τα χρειώδη, και για take away η «Μαύρη Θάλασσα», το ταβερνάκι ενός εργατικού Γεωργιανού που εγκαταστάθηκε στη Χάλκη πριν από χρόνια. Ο Ταμάζι Τενοσβίλι θεωρεί τον εαυτό του Χαλκίτη, τα παιδιά του μιλάνε μονάχα ελληνικά. Στο νησί υπάρχουν αρκετοί Αλβανοί που δουλεύουν σε οικοδομές, ένας Γάλλος που εργαζόταν παλιά στο χιονοδρομικό θέρετρο της Κουρσεβέλ και ξέμεινε στην Ελλάδα («Εκεί έχω γνωρίσει τον Γιάννη Λάτση», μου είπε περιχαρής σαν να ήταν πραγματικός τίτλος τιμής), κάποιοι Γερμανοί, ένας Αυστραλός.
Ορισμένοι εκ των Ευρωπαίων έχουν σπίτια στο νησί και αποφάσισαν να περάσουν την καραντίνα στην ασφάλεια της ακριτικής απομόνωσης. Ολοι πάντως έχουν δώσει τα ονόματά τους στον δήμο για να εμβολιαστούν.
Οι 258 δόσεις και το αναπάντεχο εμπόδιο
Το καινούργιο και καλά εξοπλισμένο Πολυδύναμο Περιφερειακό Ιατρείο Χάλκης «Δημήτρης Κρεμαστινός» βρίσκεται σε μια ανηφόρα 500 μέτρα από τον οικισμό του λιμανιού. Ο Βασίλης Κούρτης και ο Σταύρος Αργυρίου έχουν αναλάβει από τον δήμο να μεταφέρουν τους γέροντες εκεί με ένα αυτοκινητάκι του γκολφ που δώρισε στον δήμο ένας Χαλκίτης της Αμερικής πριν από λίγο καιρό. Αυτό πήραμε και εμείς για να βρεθούμε σε δυο λεπτά επάνω, όπου ήδη είχαν φθάσει όσοι ήταν να εμβολιαστούν την πρώτη μέρα. Οι πολίτες μπαινόβγαιναν για να ρωτήσουν για τη σειρά τους και στην ατμόσφαιρα υπήρχε η έξαψη του άγνωστου.
Την τάξη επιβάλλει το μόνιμο προσωπικό του ιατρείου, η αγροτική ιατρός Αθηνά Αρβανιτίδου, η νοσηλεύτρια Μαρία Αναστάση με τη Φωτεινή Αργυρίου από τον δήμο, ενώ η επίσης νοσηλεύτρια Καθολική Περάκη έχει «μαζέψει» σε μια κόλλα χαρτί όλους τους συμμετέχοντες. Κάθε τόσο βάζουν και καμιά φωνή για να βεβαιωθούν ότι τηρούνται οι αποστάσεις και δεν συνωστίζεται ο κόσμος. «Από το σχολείο και τον στρατό έχω να ακούσω να φωνάζουν το όνομά μου. Νιώθω ξανά 20άρης», λέει ένας γλυκύτατος ηλικιωμένος. Και οι στρατιωτικοί γιατροί και νοσηλευτές έχουν πάρει τις θέσεις τους σε ειδική αίθουσα. Μαζί με τις 258 δόσεις του εμβολίου, τους είχαν δώσει και ένα ειδικό τάμπλετ για να συνδεθούν με τη βάση δεδομένων της ΗΔΙΚΑ (Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Κοινωνικής Ασφάλισης), ώστε να εγκρίνονται οι εμβολιασμοί με βάση τον ΑΜΚΑ των πολιτών. Εκεί προέκυψε ένα αναπάντεχο πρόβλημα.
Το ψηφιακό σύστημα «πετούσε» έξω κάποιους ΑΜΚΑ, κυρίως εκείνων που ήταν κάτω των 60 ετών. Πιθανώς διότι δεν είχε ενημερωθεί εγκαίρως (όχι με ευθύνη του υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, ανακάλυψα αργότερα στο ρεπορτάζ) ώστε να δεχθεί ανθρώπους μη ανήκοντες στις ηλικιακές ομάδες που έχει ανακοινώσει η πολιτεία ότι έχουν δικαίωμα να εμβολιαστούν. Κινητοποιήθηκε ολόκληρος μηχανισμός και δόθηκε εντολή η διαδικασία να γίνει –όπου χρειαζόταν– χειρόγραφα. Τα γρήγορα ελληνικά αντανακλαστικά έσωσαν την κατάσταση και τις δόσεις. Η στρατιωτική γιατρός, υπολοχαγός Μαρία Βαρσάμη με τη λοχία νοσηλεύτρια Αλεξάνδρα Τεντσογλίδου και τον επικουρικό νοσηλευτή Νίκο Στογιάννο, που εργάζεται στο νησί, πήραν βαθιά ανάσα και ξεκίνησαν τις ενέσεις. Η κούρσα είχε αρχίσει.
«Μόλις ένα τσικ ήταν τελικά»
Ο δήμαρχος τήρησε την υπόσχεση να περάσει πρώτος το κατώφλι. Υστερα ήταν ένα ζευγάρι Γερμανών, ο δρ Πέτερ Μάουρερ με τη σύζυγό του Ρενέ. Γιατρός εκείνος, νοσηλεύτρια εκείνη, δούλεψαν χρόνια μαζί σε Εντατικές και αποσύρθηκαν στη Χάλκη μετά τη σύνταξή τους. «Είμαστε από τη Χαϊδελβέργη και αισθανόμαστε πολύ τυχεροί που κάνουμε το εμβόλιο. Αν ζούσαμε στη Γερμανία, θα περιμέναμε καιρό. Πήραμε τους φίλους μας εκεί και τους είπαμε τα καλά νέα», λένε ευχαριστημένοι. Ακολουθούν, με τη σειρά τους, δεκάδες άλλοι. «Γράφτηκα και ξεγράφτηκα στη λίστα πολλές φορές, παιδί μου. Τελικά είδα ότι είναι μονόδρομος, πρέπει να κάνουμε το εμβόλιο για να είμαστε ασφαλείς όλοι. Ο γιος μου έχει καφετέρια στη Ρόδο και πηγαινοέρχεται. Πώς θα τον βλέπω αν δεν το έχω κάνει;» μου λέει η Αννα Λιβανίου.
Κάθε τόσο το αυτοκινητάκι του γκολφ φέρνει και άλλους πολίτες. Οι δύο νεαροί που το οδηγούν είναι τρυφεροί και υποστηρικτικοί προς όλους τους ηλικιωμένους και πολύ συχνά σταματούν στη μέση της διαδρομής για να πάρουν κάποιον που έχει αρχίσει να ανεβαίνει ποδαράτο αλλά ζορίζεται. «Τι να πονέσω; Τρεις γέννες έχω κάνει, τα παλιά χρόνια εδώ πέρα δεν είχαμε ούτε γιατρούς ούτε τίποτα», έλεγε μια γερόντισσα στην εγγονή της που τη συνόδευε και τη ρωτούσε συνεχώς αν φοβάται. Δίπλα της καθόταν η Ρηγοπούλα Σφυρίου, που συμπλήρωνε: «Δεν θα μείνει κανείς μας που να μην έρθει. Ζούμε σε έναν τόπο απομονωμένο, ο καιρός είναι συχνά κακός, αν αρρωστήσεις εδώ από τον ιό ή κάτι άλλο, δεν είναι εύκολα τα πράγματα».
Η πρώτη ημέρα κύλησε ομαλά με 66 εμβολιασμούς, η δεύτερη με 138 και η τρίτη με 54. Εμβολιάστηκαν όλοι όσοι είχαν δηλώσει συμμετοχή, ενώ πολλοί από αυτούς που είχαν δεύτερες σκέψεις εμφανίστηκαν μετανιωμένοι. «Μόλις ένα τσικ ήταν τελικά», έλεγαν και ξανάλεγαν. «Είναι σπουδαία υπόθεση για εμάς το ότι η πολιτεία πήρε την απόφαση να μας δώσει προτεραιότητα ως μικρό νησί. Είναι θείο δώρο. Πού να τρέχουμε όλοι μας στην Αθήνα ή στη Ρόδο να κάνουμε το εμβόλιο; Ενώ τώρα η διαδικασία έγινε στον τόπο μας οργανωμένα και νοικοκυρεμένα, το μόνο που είχαμε να κάνουμε ήταν να πάμε στο ιατρείο. Ευχαριστούμε όλους τους γιατρούς που ήρθαν ώς εδώ και τον πρωθυπουργό που μας σκέφτηκε», λέει ο πρώην δήμαρχος του νησιού Λευτέρης Λαθουράκης.
Το παρελθόν
Βλέπαμε μαζί την όμορφη θέα του λιμανιού από ψηλά και μου εξηγούσε πόσο δύσκολα ήταν τα χρόνια της δημαρχιακής θητείας του, το ’80 και το ’90: «Σήμερα το κοιτάς το Εμπορείο και λες τι όμορφα σπίτια έχει. Τότε τα μισά ήταν γκρεμισμένα ρημάδια. Οι Χαλκίτες ήταν στην πλειονότητά τους ξενιτεμένοι στο εξωτερικό και στην Αθήνα. Υπήρχε μεγάλη φτώχεια. Μετά άρχισε να κάνει το θαύμα του ο τουρισμός και να δίνει δουλειές, γιατί παλιότερα μόνος εργοδότης ήταν ο δήμος. Τώρα έχουμε και τους τουρίστες και την οικοδομή, τρώμε ψωμί. Εχουμε και τη Ρόδο κοντά να πεταγόμαστε αν γίνει κάτι και να αλλάζουμε παραστάσεις. Η συγκοινωνία είναι καλή και τακτική. Είμαστε δορυφόροι της Ρόδου. Τι να πούνε και οι Καστελλοριζιοί που γυρίζουν το κεφάλι και η κοντινότερη στεριά είναι η Τουρκία; Δεν παραπονούμαστε. Είμαστε εδώ και βαστάμε το νησί όρθιο. Είναι το καθήκον μας».
Η κούραση και η ευγνωμοσύνη
Αφανείς ήρωες του εμβολιασμού ήταν το τοπικό ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό αλλά και οι στρατιωτικοί γιατροί που ήρθαν από τη Ρόδο για να επιβλέψουν τη διαδικασία. Δεν βαρυγκώμησαν ούτε μια στιγμή, δεν το έβαλαν κάτω όταν το ψηφιακό σύστημα δεν ανταποκρινόταν, δεν πήραν κυριολεκτικά ανάσα. Δημόσιοι λειτουργοί που σηκώνουν τα μανίκια και σκύβουν το κεφάλι για να βγάλουν ασπροπρόσωπο το κράτος. Οι ντόπιοι τούς έδειχναν συνεχώς την ευγνωμοσύνη τους με κεράσματα και προτροπές να ξεκουραστούν λίγο. Εκείνοι με χαμόγελο και υπομονή υποδέχονταν και αποχαιρετούσαν όσους τελείωναν. Στο τέλος της τρίτης ημέρας, η κούραση ήταν εμφανής στα πρόσωπά τους. Μαζί όμως και η ικανοποίηση ότι, παρά τα κάποια προβλήματα, η αποστολή εξετελέσθη στο ακέραιο.
Οπως μας εξηγεί ο επικουρικός νοσηλευτής Νίκος Στογιάννος, είχε προηγηθεί πολύ μεγάλη προετοιμασία, ενώ με την αγροτική ιατρό είχαν προβλέψει να είναι όλα τα φάρμακα διαθέσιμα σε περίπτωση που κάποιος εμβολιασθείς παρουσίαζε αναφυλαξία ή επιπλοκή: «Ευτυχώς, στις 258 δόσεις, δεν είχαμε καμία περίπτωση που να πάει κάτι στραβά», λέει. Στην ερώτηση αν ήταν δύσκολη η αποστολή, χαμογελάει στωικά: «Πριν έρθω στη Χάλκη εργαζόμουν σε ψυχιατρική κλινική, όπου συχνά έπρεπε να κάνουμε δυο και τρεις ενέσεις σε ασθενείς ταυτόχρονα. Είμαι εκπαιδευμένος και αγαπώ τη δουλειά μου». Ο κ. Στογιάννος τα πήγε τόσο καλά, που οι ντόπιοι τού κόλλησαν ήδη το παρατσούκλι «Ελαφροχέρης».
Μετά τη Χάλκη πήραν σειρά η Τήλος, οι Οινούσσες και αυτό το Σαββατοκύριακο θα προχωρήσει η διαδικασία στους Λειψούς, στο Αγαθονήσι, στους Αρκιούς και στο Μαράθι. Το πρόβλημα με τους ΑΜΚΑ στο σύστημα φαίνεται να έχει επιλυθεί, ενώ η συμμετοχή είναι ικανοποιητική. «Σε μια κρίσιμη εθνική συγκυρία, το κάθε νησί –ακόμα και το πιο μικρό– είναι σαν αεροπλανοφόρο που φυλάει την Ελλάδα. Δίπλα μας είναι οι γείτονες που τη ματιά τους την έχουν σε εμάς, αν εγκαταλειφθούν τα νησιά και το Αιγαίο τότε ουαί και αλίμονο για τη χώρα. Πρέπει η εκάστοτε κυβέρνηση πάση θυσία να μεριμνά για τα νησιά να μένουν οι κάτοικοι επάνω, είναι το σπουδαιότερο για την επιβίωση όχι μόνον των νησιωτών, αλλά και για την επιβίωση του κράτους», λέει ο Λευτέρης Λαθουράκης.
Πήραμε τον δρόμο της επιστροφής, στο τιμόνι τού «Νήσος Χάλκη» ο γνώριμος καπετάνιος Βασίλης Ζαμπετούλας. Πίσω του, στη γέφυρα, η γυναίκα του είχε ξαπλώσει σε μια εσοχή και λαγοκοιμόταν όσο εκείνος μου διηγείτο ότι γεννήθηκε εν πλω. «Σπάσανε τα νερά της μάνας μου την ώρα που την πηγαίνανε από τη Χάλκη στη Ρόδο να γεννήσει. Δεν ξέρω αν φταίει αυτό, πάντως δουλειά στη στεριά δεν έχω πιάσει ποτέ στη ζωή μου. Παλιά καπετάνευα ρυμουλκά. Ζόρικο πόστο. Ενα τόσο δα πράμα να σέρνει μεγαθήρια. Αν δεν κρατήσει ο ιμάντας που τα δένει, το μεγάλο πλοίο μπορεί να πέσει καταπάνω σου και να σε βυθίσει. Ετσι γύρισα στο νησί, παντρεύτηκα, έκανα ένα γιο και τα τέσσερα τελευταία χρόνια είμαι στο “Νήσος Χάλκη”. Να, μια φωτογραφία του μικρού μου να κρατάει το πηδάλιο. Μπορεί μια μέρα να γίνει κι αυτός καπετάνιος και να έχει τη χαρά να πηγαινοφέρνει τον κόσμο».
