Τα τελευταία χρόνια, το μεγαλύτερο πρόβλημα για τις απολύτως απαραίτητες επιστημονικές αξιολογήσεις των ερευνητικών προτάσεων ήταν η υποχρεωτική υποβολή δήλωσης περιουσιακής κατάστασης («πόθεν έσχες») από τους επιστήμονες-αξιολογητές. Αξίζει να αναφερθεί πως αντίστοιχη υποχρέωση δεν υφίσταται ούτε και εφαρμόζεται τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική σε θέματα έρευνας.
Σε μια χώρα όπου οι επιστήμονες συναφών αντικειμένων διεκδικούν ανταγωνιστικά προγράμματα χρηματοδότησης, είναι απολύτως απαραίτητο από την πλευρά της πολιτείας να έχει διευρυμένη «δεξαμενή» πιθανών αξιολογητών ερευνητικών έργων ώστε να διασφαλίζεται, όσο αυτό είναι δυνατό, η αντικειμενικότητα στις κρίσεις.
Η υποχρεωτική υποβολή δήλωσης «πόθεν έσχες» υποβάλλει τους υποψήφιους αξιολογητές σε μια γραφειοκρατικά επώδυνη διαδικασία, ενώ η χρηματική αμοιβή των αξιολογητών σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογεί την ανάγκη δήλωσης περιουσιακής κατάστασης. Με αποτέλεσμα, αυτό να λειτουργούσε ως αντικίνητρο για έναν επιστήμονα ή ερευνητή στην Ελλάδα που επιθυμούσε να συμμετάσχει στην αξιολόγηση ενός ερευνητικού έργου. Πολύ περισσότερο, ένας Ελληνας ερευνητής του εξωτερικού, ο οποίος επίσης ενδιαφέρεται να συμμετάσχει στη διαδικασία αξιολόγησης έργου στην Ελλάδα, ώστε να διατηρεί ανοιχτή επικοινωνία με την επιστημονική δραστηριότητα στη χώρα, πρακτικά αποκλειόταν από τη διαδικασία αξιολόγησης.
Ως εκ τούτου, η πρακτική αυτή λειτουργούσε αποτρεπτικά, με πολλούς αξιολογητές να αρνούνται να συμμετάσχουν στη διαδικασία αξιολόγησης, περιορίζοντας σημαντικά τον αριθμό των επιστημόνων που τελικά αξιολογούσαν τα ερευνητικά έργα. Μην ξεχνάμε πως οι αξιολογητές είναι καταξιωμένοι επιστήμονες από τους οποίους ζητάμε ουσιαστικά να αφιερώσουν τον πολύτιμο χρόνο τους προκειμένου να βοηθήσουν να πραγματοποιηθούν οι αξιολογήσεις, παρέχοντας απρόσκοπτα την επιστημονική τους γνώση.
Με τη διάταξη που ψηφίσαμε πριν από λίγες ημέρες, εξαιρούμε τους αξιολογητές των ερευνητικών έργων από την υποχρεωτική δήλωση «πόθεν έσχες» για την αξιολόγηση δράσεων της Γενικής Γραμματείας Ερευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ), της ΕΥΔΕ-ΕΤΑΚ, του ΕΛΙΔΕΚ, των ερευνητικών κέντρων, καθώς και των προς ένταξη νεοφυών επιχειρήσεων του Εθνικού Μητρώου Νεοφυών Επιχειρήσεων «Elevate Greece».
Το όφελος της ψήφισης της διάταξης είναι διπλό. Από τη μία πλευρά, διευρύνουμε τη λίστα των επιστημόνων, ερευνητών και ακαδημαϊκών, με αυξημένα προσόντα και μεγάλη εμπειρία, δίνοντάς τους κίνητρα να προσφέρουν στις ερευνητικές αξιολογήσεις. Η συμβολή τους είναι καθοριστική, καθώς με αυτόν τον τρόπο η αξιολόγηση καθίσταται πιο αντικειμενική, διαφανής και ποιοτική, ενώ μειώνεται σημαντικά ο χρόνος ολοκλήρωσης των διαδικασιών αξιολόγησης ή πιστοποίησης των δράσεων.
Από την άλλη πλευρά, ανοίγει ο δρόμος για να συμμετάσχουν και επιστήμονες του εξωτερικού, είτε είναι απόδημοι είτε αλλοδαποί, όπως συνηθίζεται σε πολλά κράτη. Η εμπειρία τους από τη διεθνή πρακτική και από αντίστοιχα ερευνητικά έργα άλλων χωρών, αναμένεται να συμβάλει ουσιαστικά στην ποιότητα της διαδικασίας της αξιολόγησης των ερευνητικών δράσεων στην Ελλάδα. Η χρήση ξένων αξιολογητών είναι συνηθισμένη πρακτική σε πολλές χώρες, διότι με αυτόν τον τρόπο θεωρείται πως διασφαλίζεται η αντικειμενικότητα.
Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης της περασμένης δεκαετίας επηρέασαν σημαντικά και την έρευνα. Στόχος της κυβέρνησης είναι να γίνονται καθημερινά βήματα προς τα εμπρός, ώστε οι επιστήμονες της χώρας να είναι αφοσιωμένοι στη δουλειά τους. Προς αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση κινείται η νέα διάταξη για την εξαίρεση των αξιολογητών ερευνητικών έργων από τη δήλωση «πόθεν έσχες». Είναι μια μικρή επανάσταση του αυτονόητου.
* Ο κ. Χρίστος Δήμας είναι υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, αρμόδιος για Ερευνα και Καινοτομία.
