«Είμαι 65 χρόνων και από 5 χρόνων βρίσκομαι μέσα στη θάλασσα. Είναι η δουλειά μου και η ζωή μου μαζί, την έζησα σε καλές και σε δύσκολες εποχές. Τα τελευταία είκοσι χρόνια, όμως, είναι διαφορετικά. Βλέπω ότι τα πράγματα αλλάζουν, σαν να παίρνουμε την “κάτω βόλτα”. Κατ’ αρχάς, μειώθηκαν τα ψάρια. Eπειτα, μαζεύτηκαν πολλά σκουπίδια. Και δεν έφταιγαν μόνο εκείνοι από τη στεριά, αλλά και όλοι εμείς που ζούμε κάθε μέρα μέσα στη θάλασσα».
Για τον Γιώργο Μαριάνο, πρόεδρο του συλλόγου αλιέων Αντιπάρου, η στιγμή που άλλαξε την οπτική του ήταν όταν, πριν από λίγα χρόνια, η ομάδα εθελοντών δυτών της οργάνωσης Aegean Rebreath ήρθε στο νησί και πραγματοποίησε υποβρύχιο καθαρισμό του λιμανιού. «Είδαμε τις ποσότητες που έβγαλαν και ξαφνιαστήκαμε. Λάστιχα, μπουκάλια, κουτάκια, μπαταρίες, ό,τι μπορείς να φανταστείς… Και βέβαια μεγάλα κομμάτια από δίχτυα. Τα έβγαλαν στο λιμάνι, είδε όλος ο κόσμος τη βρωμιά και τη σαβούρα και ταράχτηκε. Ανάμεσα σε αυτούς και εμείς, οι ψαράδες».
Για τον Μιχάλη Κρόσμαν, πρόεδρο των αλιέων στην Αμοργό, η αφετηρία ήταν λίγο διαφορετική. «Το 1980 ήρθα από την πατρίδα μου τη Γερμανία στην Αμοργό για διακοπές. Με φώτισε ο Θεός και έμεινα. Μου άρεσε το μέρος, η ζωή των ανθρώπων. Ξεκίνησα λοιπόν να δουλεύω με έναν ψαρά για να μάθω την τέχνη. Μετά 10 χρόνια έφτιαξα το δικό μου σκάφος, παντρεύτηκα, έκανα παιδί. Τα τελευταία 10 χρόνια το ψάρι μειώθηκε δραματικά. Επιπλέον, είχαν γεμίσει οι ακτές μας με σκουπίδια. Είχα λοιπόν την τύχη μέσω του συλλόγου μας να συμμετάσχω σε ένα συνέδριο σε ευρωπαϊκό επίπεδο και είδα ότι τα προβλήματα των παράκτιων αλιέων στην Ευρώπη είναι κοινά. Οταν επέστρεψα, τα συζήτησα με τους συναδέλφους μου. Καταλάβαμε ότι πλέον έπρεπε να αναλάβουμε δράση».
Εκτός από το ζήτημα της διαχείρισης των ιχθυοαποθεμάτων, που σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τις εθνικές και κοινοτικές πολιτικές, οι δύο παράκτιοι αλιείς συνειδητοποίησαν ότι υπάρχουν πολλά που κρίνονται σε τοπικό επίπεδο, όπως το ζήτημα της προστασίας της θάλασσας από τα απορρίμματα.
«Ολοι μας έχουμε μερίδιο ευθύνης», λέει ο κ. Μαριάνος. «Πρώτα από όλα είναι ζήτημα παιδείας. Κανένας δεν μας είχε πει στο σχολείο να μην πετάμε τα σκουπίδια μας στη θάλασσα, τα ρίχναμε όλοι χύμα. Πετούσαμε ένα νάιλον, το έπαιρνε η θάλασσα, το έπιανε μια προπέλα από καΐκι. Ποιος έφταιγε μετά; Εμείς οι ίδιοι. Οταν ήρθαν από την Aegean Rebreath και μας μίλησαν για τη δημιουργία των σταθμών ανακύκλωσης για τα αλιευτικά εργαλεία και όλα τα υπόλοιπα ανακυκλώσιμα, αμέσως αγκαλιάσαμε την ιδέα».
Ντροπή και φιλότιμο
Ο κ. Μαριάνος έγινε σταδιακά «πρέσβης» της αλλαγής της νοοτροπίας στους αλιείς στην Αντίπαρο και σε άλλα νησιά. «Λειτούργησε μέσα μας η ντροπή και το φιλότιμο – όταν βλέπεις τον επισκέπτη στο νησί σου να ανακυκλώνει τα κουτάκια και τα πλαστικά, εσύ θα τα πετάς στη θάλασσα; Αρχίσαμε λοιπόν να συλλέγουμε τα σκουπίδια μας επάνω στα σκάφη μας κι άμα βλέπουμε κάτι να επιπλέει στη θάλασσα να το “ψαρεύουμε” για να το βγάλουμε στη στεριά. Τα παλιά μας δίχτυα και αλιευτικά εργαλεία τα αφήνουμε στον κάδο ανακύκλωσης αλιευτικών εργασιών και όταν αυτός γεμίσει ειδοποιούμε να έρθουν από την Αθήνα να τον αδειάσουν. Εχω πάει και στην Ανάφη και στη Σαντορίνη, μίλησα με τους συναδέλφους εκεί, όλοι έδειξαν ενδιαφέρον. Μπορούμε να αλλάξουμε. Θα είναι οι άλλοι νοικοκύρηδες στον τόπο μας και δεν θα είμαστε εμείς;».
Στην Αμοργό, η προσπάθεια εξελίχθηκε ακόμα περισσότερο, συμπεριλαμβάνοντας και θέματα βιώσιμης αλιείας, μέσα από μια πρωτοβουλία που ονομάστηκε «Αμοργόραμα». «Καθίσαμε και συζητήσαμε όλοι μαζί οι αλιείς και το 2015 φτιάξαμε ένα σχέδιο διαχείρισης για το νησί μας και το υποβάλαμε στο υπουργείο», λέει ο κ. Κρόσμαν.
Το υπουργείο είπε «όχι»
«Είπαμε ότι Απρίλιο και Μάιο θα σταματάμε το ψάρεμα γιατί τα ψάρια είναι “αυγωμένα”. Το διάστημα αυτό δεν θα καθόμαστε, αλλά θα καθαρίζουμε τις ακτές της Αμοργού. Είπαμε ότι θα αλλάξουμε τα δίχτυα μας με νέα, με μεγαλύτερα “μάτια”, ώστε να μην πιάνουμε γόνο. Και προτείναμε να οριστούν ζώνες προστασίας. Δύο χρόνια μετά, το υπουργείο απέρριψε το σχέδιό μας. Ηταν πολύ λυπηρό, γιατί όλες αυτές οι αποφάσεις ήταν μια μεγάλη υπέρβαση για εμάς. Δεν το βάλαμε κάτω, όμως, και φτιάξαμε το “Αμοργόραμα”».
Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, η ομάδα των αλιέων της Αμοργού πήγε για ακόμα μια φορά σε δυσπρόσιτες παραλίες. «Τις ημέρες αυτές δεν ψαρεύουμε, όπως είχαμε υποσχεθεί. Δίνουμε χρόνο στα ψάρια για την αναπαραγωγή τους. Αντ’ αυτού καθαρίζουμε μικρές βορινές παραλίες, όπου δεν υπάρχει άλλη πρόσβαση», λέει ο κ. Κρόσμαν. «Επιπλέον, σε τρία λιμάνια, στην Αιγιάλη, στα Κατάπολα και στην Καλοταρίτισσα, έχουμε κάδους και ανακυκλώνουμε τα δίχτυα – μας στηρίζει η οργάνωση “Ενάλεια”, που τα παίρνει στην Αθήνα, και το Cyclades Preservation Fund. Το σημαντικότερο όμως για εμάς είναι ότι μας στηρίζει ο κόσμος της Αμοργού. Συμμετέχουν με πολλή ζεστασιά στις δράσεις μας, μας κάνουν να αισθανόμαστε υπερήφανοι για αυτά που κάνουμε και μας δίνουν όρεξη να συνεχίσουμε».
Η ανακύκλωση αλιευτικών εργαλείων
Οι σταθμοί ανακύκλωσης αλιευτικών εργαλείων, όπως αυτός της Αντιπάρου, τέθηκαν πρόσφατα υπό την αιγίδα του υπουργείου Περιβάλλοντος. Σήμερα τέτοιοι σταθμοί υπάρχουν σε εννέα νησιά, ενώ ακόμα επτά θα προστεθούν μέχρι το καλοκαίρι. «Η ιδιαιτερότητα του εγχειρήματος είναι ότι βασίζεται στην ενεργό συμμετοχή των δήμων, της τοπικής κοινωνίας και βέβαια των αλιέων», εξηγεί ο Γιώργος Σαρελάκος, επικεφαλής της οργάνωσης Aegean Rebreath (η οποία δημιούργησε το δίκτυο). «Η επιτυχία του είναι σημαντική: πέρυσι, εν μέσω κορωνοϊού, συλλέξαμε 11 τόνους αλιευτικών εργαλείων, που μεταφέρθηκαν στην Αθήνα για διαχείριση. Μεγαλώνοντας, βέβαια, είναι σίγουρο ότι θα χρειαστεί πολύπλευρη στήριξη». Παράλληλα, η Aegean Rebreath συντόνισε τη δημιουργία του πρώτου επίσημου δικτύου δήμων για το θαλάσσιο περιβάλλον στην Ελλάδα. «Είναι ένα δίκτυο παράκτιων και νησιωτικών δήμων που έχει ήδη αναπτύξει πολιτικές για το θαλάσσιο περιβάλλον. Στόχος μας είναι να μοιραστούμε καλές πρακτικές, να αναπτύξουμε οριζόντιες δράσεις και να χρησιμοποιήσουμε την τοπική εμπειρία για τη διαμόρφωση εθνικών πολιτικών».
