Η Ακρόπολη, μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς, από τον Οκτώβριο 2021 είναι στην επικαιρότητα λόγω των εργασιών που εκτελέστηκαν στον Ιερό Βράχο αλλά και αυτών που σχεδιάζεται να εκτελεστούν: εκτεταμένες διαστρώσεις με σκυρόδεμα έως τώρα, διαμόρφωση οριζόντιων επιπέδων που θα καλύψουν το σύνολο του ιερού στην κορυφή του βράχου και ανακατασκευή της μνημειώδους κλίμακας στη δυτική πρόσβαση, μελλοντικά.
Οι πραγματοποιηθείσες επεμβάσεις προκάλεσαν αντιδράσεις επιστημόνων, ανθρώπων της τέχνης, φορέων και απλών πολιτών για το υλικό, την έκταση και το αισθητικό αποτέλεσμα των διαστρώσεων, το μη αναστρέψιμο της επέμβασης, την κάλυψη του βράχου και τις επιπτώσεις στο σύστημα απορροής των ομβρίων υδάτων.
Ο αρμόδιος φορέας προστασίας του μνημείου, το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ), απάντησε στις επικρίσεις υποστηρίζοντας τις επεμβάσεις ως ορθές και αναγκαίες για την εξυπηρέτηση των ατόμων με κινητικά προβλήματα και τη μεταφορά όγκων μαρμάρου με βαρέα οχήματα. Η mοnumenta, μέλος της κοινωνίας των πολιτών, παρακολουθεί με ανησυχία τις επεμβάσεις στην Ακρόπολη. Yστερα από επισκέψεις μελών της, αρχαιολόγων και αρχιτεκτόνων ειδικευμένων στις αποκαταστάσεις και στη διαχείριση των μνημείων, αναγνωρίζοντας τη λειτουργική και την κοινωνική σκοπιμότητα πραγματοποίησης επεμβάσεων στον χώρο, αλλά και τις δυσκολίες που προκύπτουν από την πολυπλοκότητα αντιμετώπισης του θέματος, εκφράζει τον έντονο προβληματισμό της θεωρώντας ότι το εύρος των διαστρώσεων ιδιαίτερα στην ανατολική πλευρά των Προπυλαίων και στην ανατολική πλευρά του Παρθενώνα, η χάραξή τους, στο μεγαλύτερο μέρος, με αυστηρά ευθύγραμμα όρια που δεν συμβάλλουν στην εναρμόνιση με τον φυσικό βράχο, η έλλειψη μελέτης εκλεπτύνσεων στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή, κυρίως στα «τελειώματα» της κατασκευής, απαξιώνουν το τελικό αποτέλεσμα. Οι νέες διαστρώσεις διασπούν την ενότητα και την αρμονία του χώρου, κυριαρχούν και αποκόπτουν τη ματιά του επισκέπτη από το όλον, υποβαθμίζοντας εντέλει τις αξίες, αρχιτεκτονικές και αισθητικές, που διακρίνουν αυτό το μοναδικό σύνολο φυσικού περιβάλλοντος και αρχιτεκτονικής. Η αισθητική υποβάθμιση επιτείνεται από τα υπόλοιπα στοιχεία εξοπλισμού του αρχαιολογικού χώρου (στύλοι περισχοίνισης, καθιστικοί πάγκοι, κρήνες κ.ά.) που φανερώνουν την έλλειψη σχεδιασμού αντάξιου ενός μνημείου παγκόσμιας εμβέλειας.
Oσον αφορά τις σχεδιαζόμενες επεμβάσεις που περιλαμβάνουν την κάλυψη της συνολικής επιφάνειας του βράχου με επίπεδα και την αποκατάσταση της μνημειακής κλίμακας στα δυτικά των Προπυλαίων, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αντιβαίνουν στις διεθνείς συμβάσεις για την προστασία των μνημείων, ακόμη και αν η μορφή τους τεκμηριώνεται επαρκώς, χωρίς υποθέσεις. Η ευρύτατη έκταση των νέων κατασκευών και η κυριαρχία των νέων υλικών που θα καλύψουν τη συνολική επιφάνεια του Ιερού Βράχου θα διαρρήξει την εδραιωμένη σχέση των μνημείων με το φυσικό τους υπόβαθρο και θα υποβαθμίσει την αυθεντικότητα του συνόλου, καθώς πλήθος αυθεντικών στοιχείων (της επιφάνειας του βράχου συμπεριλαμβανομένης) δεν θα είναι πλέον ορατά. Πρόκειται για μια τεράστια επέμβαση που δεν δικαιολογείται από την ανάγκη προστασίας των μνημείων ή άλλους λειτουργικούς λόγους που απορρέουν από τη χρήση του αρχαιολογικού χώρου. Σημειώνουμε, επίσης, πως το αυξανόμενο πλήθος των επισκεπτών δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη διεύρυνση των χώρων κίνησης, αλλά με τη ρύθμιση της κυκλοφορίας και τον χρονικό προγραμματισμό των επισκέψεων σύμφωνα με τη φέρουσα ικανότητα του χώρου, όπως συμβαίνει σε πολλά μεγάλα μουσεία και επισκέψιμους χώρους στο εξωτερικό και αποτελεί πρόταση που χαίρει πλέον ευρύτατης αποδοχής.
Αναγνωρίζοντας το πολύ σημαντικό αναστηλωτικό έργο που πραγματοποιείται στα μνημεία της Ακρόπολης για περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες και την ανάγκη ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου, πιστεύουμε ότι το ΥΠΠΟΑ πρέπει να λάβει υπόψη τα επιχειρήματα όλων όσοι με καλόπιστο και τεκμηριωμένο λόγο διαφωνούν με τις τρέχουσες επεμβάσεις και να αναλάβει πρωτοβουλίες για τη διόρθωση των διαμορφώσεων που έχουν ήδη γίνει. Σε ευρύτερο πλαίσιο, θεωρούμε ότι, πριν από τη λήψη αποφάσεων καθοριστικών για τη διαμόρφωση εμβληματικών χώρων όπως η Ακρόπολη αλλά και του δημόσιου χώρου εν γένει, θα πρέπει οπωσδήποτε να προηγηθεί η ανταλλαγή επιχειρημάτων στο πλαίσιο επιστημονικών συναντήσεων αλλά και δημόσιας διαβούλευσης με τους πολίτες.
* Η κ. Ειρήνη Γρατσία είναι MSc αρχαιολόγος, συντονίστρια της monumenta.
